Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.1990, Side 9

LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 1990.
9
Vísnaþáttur
Saga íslenskrar nútíma-
ljóðagerðar enn ósögð
Þeir sem annars hafa yndi af
skáldskap, og það hafa allir betur
gefnir íslendingar haft frá upphafi
vega, komast ekki hjá því að bera
höfunda saman, samtímamenn og
raunar óháð hðinni tíð og þeirri
sem er að renna. Oft höfðu fæstir
landsmenn ráð á að stunda aðra
dægradvöl en vísnagerð og að tálga
spýtu, jú, stunda tóskap og ísaum
af listfengi.
Allir vita að á okkar öld hefur
ljóðagerð islendinga tekið miklum
breytingum og við lagað okkur
stórum meir að háttum annarra
þjóða en áður var gert, enda gátum
við lengi dregið það, jafnvel okkur
til ávinnings, vegna fjarlægðar frá
öðrum þjóðum og margs konar sér-
stöðu. En það mun ekki, er fram
líða stundir, verða tahð okkur til
sóma hve margir mennta- og gáfu-
menn okkar hafa gert smekkvísum
skáldum okkar örðugt um vik að
vinna sín skylduverk á þessu sviði
þegar rétti tíminn var kominn til
þess að hefjast handa fyrir alvöru
að gera rími - og rímleysi - jafn-
hátt undir höfði og láta eðlilega
þróun tímans fá að ráða, með
smekkvíslegri handleiðslu auðvit-
að. Ég leyfi mér að minna á orð sem
ég lét fylgja fyrstu útgáfu Þorpsins
1946 (þriðju bókar minnar):
„Ég mun aldrei með öllu neita mér
um þann munað og ánægju að ríma
sum kvæða minna, þar sem það á
við.“ Stytt og endursagt eftir minni.
Og við það hef ég staðið; fyrr og
síðar sýnt að ég er fullfær um að
ríma, þótt aðrir haíi eflaust oftast
gert það betur en ég.
Rímleysið sigraði hérlendis sem
annars staðar. En ahs staðar hafa
breytingunni fylgt gallar hennar
ekki síður en kostirnir og kannski
hvergi fremur en hér. Enn eru sum
skáldefnin, og þá ekki síður rit-
dómararnir og bókmenntafræðing-
arnir, í stórhópum jafnráövihtir í
dómum sínum og sjálfsyrkingum
og þeir voru þegar ég reið á vaðið
1947. Og aðeins ein af órímuðum
bókum mínum, sú seinasta, seldist
í 500 eint. upplagi á útgáfuári. Og
var það þó Menningarsjóður sem
gaf út. Fyrsta bók mín, að mestu
rímuð, seldist líka upp útgáfuárið
1937. En vinir mínir höfðu safnað
áskrifendum og ég bar hana til
kaupenda. En bók eftir sjálfan mig
hef ég aldrei boðið til sölu.
Vafasamt að þetta eigi erindi hér.
En einhvern tíma þarf það að segj-
ast. Við Guðmundur G. Hagalín
vorum góðir kunningjar. Síðustu
bindin af ævisögu hans komu aldr-
ei út, voru kannski ekki skrifuð.
Ég spurði: Hvers vegna? Enn þurfa
nokkrir viðkvæmir menn að deyja
áður, svaraði hann. Líklega fer eins
fyrir mér. En í handritum mínum
geymist margt um sögu nútíma-
ljóðagerðar sem bókmenntamenn
framtíðarinnar mega hugleiða. En
í útlöndum koma hka út vafasamar
ljóðabækur, þar en ekki hér lifa
þær stutt sumar og deyja hljóðlega.
Það er ahs staðar vandaverk að
yrkja vel þó ekki sé nema fer-
hendu. Það bið ég lesendur mína
að muna.
En hvergi þaðan sem ég hef
spurnir hafa bókmenntapáfar gert
þessa sjálfsögðu þróun í ljóðagerð-
inni jafnörðuga sem á íslandi.
Breytingamennimir einir vita hve
þetta hefur reynst erfitt. Vissuiega
Vísnaþáttur
vann hinn mikh smekkmaður, dr.
Jón Helgason, furðulegt þrekvirki
sem vísindamaður og skáld en vin-
ir hans, Laxness og aörir ónefndir
bókmenntapáfar, gerðu útlegð
Jóns og harmsögu Jónasar Hall-
grímssonar að beittum vopnum
gegn okkur sem vorum að reyna
að vera okkar eigin samtímamenn
í ljóðageröinnUVið urðum að gefa
út flestar bækur okkar sjálfir og
hggjum með upplög þeirra í bið
eftir brennum eigin dánarbúa. Þar
hafa flest forlögin og flestir bók-
menntafræðingarnir okkar ungu
brugðist okkur.
Gamlarvísur
Þormóður skáld Eiríksson frá
Gvendareyjum á Breiðafirði var
uppi um 1668-1741. Hann var
rímna- og vísnahöfundur:
Móri
Mótgangsóra mergðin stinn
mér vill klóra um bakið.
Iha fór hann Móri minn,
mikið stóri sauðurinn.
Getur nokkur skýrt orðið
„issum“ í næstu vísu?
Rökkur
Álfar hreykja issum sín
eldi feykja mér fyrir brýn,
þankinn veikir þeirra grín.
Þú mátt kveikja, dóttir mín.
Við Odd lögmann
Hér er engin hurð að gátt
hittir loku kengur.
Kjaftshögg hefur enginn átt
ári hjá mér lengur.
Mælt við sýslumann
Ef bindur mig í baggakrans,
bölvaður mammonsjútur,
þá skal ég binda helskó hans
svo hvergi losni knútur.
Ur hrakningsrímu
Óspök gerðist aldan blá,
af því kenndi grunna.
Dóttir Ránar digur og há
dundi á borðið þunna.
Skolaðist um þá skerjagjálp,
skvetti fengu marga.
Á gekk meir en mannleg hjálp
mætti í nauðum bjarga.
Gvendarvísa
Þótt lagður sértu í logandi bál,
lika tll ösku brendur.
Hugsa ég til þín hvert eitt mál,
Hafnareyja-Gvendur.
Galdra-Loftur
í huganum stríðir ærið oft
óróleiki nægur,
síðan ég missti hann litla Loft,
er löng mér stytti dægur.
Vetrarvísureftir
ÞorlákÞórarinsson
1711-1773
Sumarið þegar setur blítt
sólar undir faldi,
eftir á með eðhð strítt
andar veturinn kaldi.
Felur húm hið fagra ljós,
frostið hitann erfir.
Væn að dufti verður rós,
vindur logni hverfir.
Lýðum þegar lætur dátt
lukkubyrinn mildi,
sínum hug í sorgarátt
sérhver renna skyldi.
Jón úr Vör,
Fannborg 7, Kópavogi.

AMSTERDAM
HLIDID
AÐ EVRÓPU
Raunar má segja að hún sé hliðið að allri heimsbyggðinni. Þaðan er greið leið
með bílaleigubílum (þeim ódýrustu í Evrópu) og/eða lestum suður um alla
álfuna. Þaðan flýgur líka KLM til yfir 130 borga í 80 löndum. Á mörgum
þessara flugleiða getur Arnarflug boðið sérstaklega hagstæð fargjöld.
Hliðið er opið. Gjörið svo vel og gangið inn.

Lágmúla 7, síml 91-84477.
Flugstöð Lelfs Eiríkssonar, sími 92-50300.