Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.1990, Blaðsíða 46

58
LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 1990.
Menriing
A&næli
Óvirk söguhetja
Þessi saga segir frá ungum pilti utan af landi sem
stundar nám í háskólanum í Reykjavík í fyrsta hluta.
í öörum hluta er hann heimagangandi sambýhsmaður
í Kaupmannahöfn og stuttur lokaþáttur segir frá lífl
hans í Bandaríkjunum. Formlega minnir þetta á
þroskasögur en í raunini þroskast hann ekki lengst
af, frekar hitt.
Sálræn vandamál eru í sviðsljósinu í þessari sögu.
Pilturinn þjáist af feimni, honum leiðist námið og virð-
ist ekki eiga sér neina kunningja meðal námsfélaga,
hvað þá vini. Fyrrverandi sambýliskona reynir að
reisa hann við en það vekur honum bara sjálfsaumkun
og aukna vesöld. Ekki á hann nein áhugamál heldur
nema þá löngun að verða maður með mönnum. Fjöl-
skylda hans er yfirleitt öðruvísi fólk, virðist hresst og
sjálfsöruggt en að sama skapi þrúgandi fyrir sögu-
hetju. í öðrum hluta virðist helsta vandamál hans
leyst, kvenmannsleysið, því þá er hann í sambúð með
heillandi konu og þau unna hvort öðru. En þá kemur
bara þeim mun betur i ljós meginvandamál hans,
skortur á sjálfstrausti og þarmeð stefnu í lífinu. í ör-
stuttum þriöja hluta segir hann frá því hvernig þessi
vandamál leystust. En þar er svo fljótt farið yfir sögu,
miðað við vandamálaþættina, aö lausnin verður held-
ur ósannfærandi.
Stíll
Sagan sýnir góð tök á dæmigerðu málfari. Persónur
tala hver í sínum stíl og þannig að undirritaöur a.m.k.
kannast við það, svona talar þetta fólk. En sá böggull
fylgir skammrifi að ekkert kemur á óvart, það verður
lítið líf í mannskapnum. Þetta eru skrípamyndir og
gagnvart þeim verður óvirk söguhetjan óskýr per-
sóna. Það verður léttir að því þegar loks birtist eðlileg-
ur maður í fyrsta hlutanum, jafnvel þótt hann tali
bjagaða íslensku. Þetta er danskur hommi og hlutverk
hans í sögunni virðist helst vera það að sýna fram á
aö hommar séu ekkert verri en annað fólk. Æth flest-
um lesendum sögunnar hafi ekki verið það ljóst fyrir?
Hvað sem því líöur sýnir þetta hvers kyns sagan er,
hún hefur það hlutverk fyrst og fremst að sýna lesend-
um fram á tiltekin sannindi en er ekki bókmenntaverk
í sjálfri sér. Þess vegna er hún svo takmörkuð við
sálræn vandamál einstaklings af tiltekinni gerð. Og
hér kemur að eilífðarvandamáli höfunda sem eru að
Bókmenntir
Örn Ólafsson
lýsa leiðinlegu lífl söguhetju. Er hægt að sýna lesend-
um það án þess að þeim leiðist svo lesturinn að þeir
gefist upp? Það er einmitt hætt við því þegar saga tak-
markast svo mjög við einn streng.
í sögunni er mikið um vísanir í alls kyns bókmennta-
verk. Yfirleitt er slíkt til að þétta sögu, draga inn skylt
efni en framandi sem gerir heildarmyndina ríkulegri.
En hér virðist þetta ekki vera til annars en skrauts.
E.t.v. gegnir öðru máli um neðanmálsgreinarnar, enda
þótt þær séu líka tískufyrirbæri. Þær hafa yfirleitt
þann tilgang að kippa lesandanum út úr sögunni,
minna hann á að hún sé tilbúningur. Og það er hér í
samræmi við kennsluhlutverk þessarar sögu.
Virkar bókmenntir
í viðtali við sálfræðing fær söguhetja lausnina á þeim
(bls. 143-4). Sem barn var hann skammaður fyrir hluti
sem honum fundust lítilvægir og smám saman fór
hann að hafa stöðuga sektarkennd: „Þú vissir alltaf
upp á hár hvað móður þinni fannst eða mundi flnnast
en hafðir sjaldan sjálfstæða skoðun á málinu... Þín
eigin sjálfsmynd mótaðist af því hvað öðrum fannst
um þig. Þú fékkst aldrei tíma til að finna sjálfan þig
og þurftir því stöðugt á staöfestingu umhverfisins að
halda.“
Annar sálfræðingur kennir honum bataráðið, aö
reyna markvisst að breyta nútíðinni í staö þess að
pæla í fortíðinni.
Það er auðvitað gamalkunnugt aö nota skáldsögur
til að „útbreiða sannindi" eða boðskap. En spurningin
er hvort skáldsögur séu heppilegasta form til þess. Þaö
vita aðrir betur en ég, t.d. bókaútgefendur, en ég held
að alþýölegt fræðirit sem segði í þessu tilfelli ýmsar
skyldar sjúkdóma- og lækningasögur kæmi þessum
fróðleik miklu betur til skila og seldist betur en svona
skáldsaga með boðskap.
Nautnastuldur.
Skáldsaga eftlr Rúnar Vignisson.
Forlagió 1990, 228 bls.
Bíóhöllin - Af hverju endilega ég?
★★
Gerilsneyddur farsi
Þessi léttruglaða gamanmynd, byggð á sögu
krimmahöfundarins Westlake, sver sig í ætt við evr-
ópskan farsa þar sem glundroði ræður ríkjum og allir
eru á eftir öllum.
í þessu tilfelli eru allir á eftir tveim smákrimmum
sem voru svo (ó)hepnnir að ræna Byzantiumloganum
sem er risastór rúbíni. Krimmamir eru tveir Kristófer-
ar: Lambert og Lloyd. Allir eru LAPD, CLA, sendifull-
trúar Tyrklands, sem áttu að fá rúbíninn afhentan,
meðlimur armensku þjóðernisvakningarhreyfmgar-
innar að ógleymdum öllum glæpamönnum borgarinn-
ar.
Þetta er að vísu ekki eins fyndið og þaö kannski
hljómar. Þetta er frekar ódýr saga og dálítið fyrir neð-
an virðingu stórleikara á borð viö Lambert og Lloyd.
Þeir virðast þó skemmta sér bærilega. Senunni stelur
hin óþekkta Wendel Meldrum í Montypythonesku
hlutverki, sem Armensk hermdarverkakona sem hót-
ar að myrða eigin fjölskyldumeðlimi ef hún fær ekki
Kvikmyndir
Gísli Einarsson
Logann. Það tekur hana að sjálfsögðu enginn alvarlega
svo hún stendur við hótanir sínar.
Það koma góðir brandarar með reglulegu millibili,
handritið er ekki barnalegt og léttleikinn heldur uppi
afþreyingargildinu. Mikið verður þetta skothelt video-
dæmi.
Why Me? (Band-90). Handrit: Donald E. Westlake ettir eigin
bók. Leikstjóri: Gene Ouintano (For Better or For Worse).
Leikarar: Christophe(r) Lambert (Greystoke, Subway, Hig-
hlander, To Kill a Priest), Kim Greist (Brazil, Throw
Momma ...), Christopher Lloyd (Dream Team, BTTF1-3), J.T.
Walsh, Michael J. Pollard (Dick Tracy, Next of Kin), Wendel
Meldrum.
Laugarásbíó - Pabbi draugur
★ Ví
Cosby klikkar
Enn ein mistök Bili Cosby, þó ekki nærri því eins
stór og hans seinasta mynd „Leonard Part VI“. Cosby
leikur hér bráðkvaddan einstæðan þriggja barna föð-
ur, sem snýr aftur sem draugur. Þetta er enginn venju-
legur draugur því allir sjá hann vel í myrkri. Cosby
þarf að þrauka í vinnunni í nokkra daga til að fá líf-
trygginguna sem fylgir stööuhækkuninni sem hann á
í vændum. Hvemig hann fer að þvi er meginefni mynd-
arinnar auk þess sem honum semur við ættingja og
vini og getur bætt fyrir afskiptaleysi sitt.
Þessi hálf-draugasaga er barnaleg í besta lagi því
söguþráöurinn er of fjarstæðukenndur til þess að telj-
ast einu sinni fantasía. Cosby, sem viröist vera í enda-
lausri heimsókn hjá tannlækninum, fettir sig og brett-
ir af miklum móð en af einhverjum ástæöum tekst
kímnin hans ekki eins vel á hvíta tjaldinu og í sjón-
varpi. Hvað kímni varðar er af mörgu slíku að taka í
myndinni, allt frá farsakenndri hegðun Cosby upp í
Kviktnyndir
Gísli Einarsson
vafasama orðaleiki. Hlutfallið er þó ekki vel heppnuð-
um bröndurum í hag.
Viljandi eða óviljandi er þetta bara mynd fyrir böm.
Þau sem ég heyrði til virtust skemmta sér hið ágæt-
asta svo þá er bara fyrir mömmu (og) eða pabba að
bíta á jaxhnn og láta sig hafa það, úrvaliö fyrir smá-
fólkið er ekki það mikið þessa dagana.
Ghost Dad (Band. 90), 84 min. Handrit: Brent Maddock & S.S.
Wilson (Tremors, Short Circuit). Leikstjóri: Sidney Poitier (Fast
Forward, Hanky Panky). Leikarar: Bill Cosby (Leonard Part
IV), Kimberley Russel, Denise Nicholas, lan Bannen, Dana
Ashbrook (Twin Peaks).
Ásthildur
G. Steinsen
Ásthildur G. Steinsen, Smyrla-
hrauni 20, Hafnarfirði, varð sextug
ígær.
Ásthildur er fædd í Reykjavík og
ólst þar upp. Á æskuárunum bjó
hún í Skerjafirði þar sem fjölskyld-
an bjó til 1942 er Reykjavíkurflug-
völlur var by ggður og hópar fólks
urðu að flytja burtu. Ásthildur var
í námi í Skildinganesskólanum, síð-
ar í Laugarnesskóla og síðan í
Ágústarskóla í tvo vetur. Hún vann
viö Langlínumiðstöðina í Reykjavík
frá 1947 og síðan á Talsambandinu
við útlönd og vann samtals 33 ár hjá
Pósti og síma. Ásthildur var farar-
stjóri í Júgóslavíu og Búlgaríu í tvö
sumur og hefur verið starfsmaöur
Alþingis síðustu fimm árin.
Fjölskylda
Ásthildur er gift Garðari Steinsen,
f. 19. nóvember 1931, deildarstjóra
hjá Vegagerð ríkisins. Foreldrar
Garðars eru Vilhelm Steinsen, f. 28.
júlí 1903, nú vistmaður á Hrafnistu,
og kona hans, Kristensa Marta
Steinsen, f. 11. september 1906, d. 19.
desember 1982. Synir Ásthildar og
Garðars eru: Már, f. 26. mai 1952,
framleiðslustjóri hjá Weiders
farmacautisk fabrik í Kragerey í
Noregi; kona hns var Sigurbjörg
Elfa Bergsteinsdóttir, þau skildu,
dóttir þeirra er Vala. Synir Más fyr-
ir giftingu eru: Pétur og Jacob; Vil-
helm,f. 17.júníl960.
Systur Ásthildar eru Jóhanna, f.
15. júlí 1926, gift Halldóri Magnús-
syni, deildarstjóra hjá Skeljungi, og
eiga þau þrjár dætur, og Erla, f. 27.
maí 1929, gift Gunnari Mekkinós-
syni og áttu þau fimm börn en íjög-
ur þeirra eru á Ufi. Bróðir Ásthildar
samfeðra er Hörður, f. 19. júlí 1937,
kvæntur Helgu Albertsdóttur
hjúkrunarfræðingi.
Ætt
Foreldrar Ásthildar voru Guð-
mundur Benjamínsson, f. 19. sept-
ember 1900, d. 11. ágúst 1965, klæð-
skerameistari og kona hans, Vilborg
Einarsdóttir, f. 1. mars 1904, d. 30.
maí 1950. Guðmundur var sonur
Benjamíns, f. 15. maí 1848, d. 13. jan-
úar 1903, bókavarðar og kennara í
Flatey á Breiðafirði, Jóhannesson-
Asthildur G. Steinsen.
ar, f. 22. desember 1795, d. 8. júlí
1859, b. á Kirkjubóli í Bæjamesi,
Bæringssonar. Móðir Jóhannesar
var Steinunn Björndóttir, b. á Stað-
arfelli, Ásgeirssonar. Móðir Benja-
míns var Ingibjörg, f. 7. júní 1805,
d. 5. september 1883, Guðmunds-
dóttir, b. í Hvallátrum, Einarssonar,
bróður Eyjólfs „eyjajarls".
Móðir Guðmundar Benjamíns-
sonar var Guðríður, f. 22. júlí 1871,
Sigurðardóttir, b. í Hlíð í Álftafirði
Jóhannesonar og konu hans, Þóru
Gunnlaugsdóttur, Gunnlaugssonar,
b. á Bjarnastöðum í ísafirði, Jóns-
sonar. Móðir Þóru var Gróa Bjarna-
dóttir, b. á Marðaeyri, Jóns hrekks,
lögsagnara í Æðey, Einarssonar.
Vilborg var dóttir Einars, b. á
Meðalfelh í Nesjum, ættfóður Með-
alfellsættarinnar. Einar var sonur
Þorleifs, b. í Stórulág, Sigurðssonar.
Móðir Þorleifs var Þóra Magnús-
dóttir, prests í Bjarnanesi, Olafsson-
ar. Móðir Einars var Sigríður Ein-
arsdóttir, b. á Meðalfelli, Jónssonar
og konu hans, Vilborgar Bergsdótt-
ur, b. á Háhóli, Magnússonar, bróð-
urÞóru.
Móðir Vilborgar var Jóhanna Sig-
ríður, systir Bjarna, fóður Hlífar,
ömmu Hannesar Hlífars Stefáns-
sonar skákmeistara. Jóhanná Sig-
ríður var dóttir Snjólfs, b. á Karls-
stöðum, Sigurðssonar og konu hans,
Hólmfríðar Ófeigsdóttur, systur Jó-
hönnu, langömmu Más Elíssonar,
forstjóra Fiskveiðasjóðs íslands.
.nov.
90 ára 60ára
Oddgeir Hjartarson, Hólmgarði 33, Reykjavík. Jóna Hansdóttir, Miðstræti2,Neskaupstað. t- JakobÁrnason,
80 ára JónG. Jóhannsson, Lyngheiði 19, Selfossi.
Hörður Bjarnason, Laufásvegi 47, Reykjavík. Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Brekkugötu 12, Hafnarfirði. Guðrún Friðjónsdóttir, HverílsgötuóA, Siglufirði. Helga Jóhannsson, Sæviöarsundi 29, Reykjavík. Auðunn Jóhannesson, Efra-Hóh, Vestur-Eyjafjallahreppi.
50ára
Benóný Eiríksson, Kúrlandi 26, Reykjavík. HenryÓlafsson, Skúlagötu9, Stykkishólmi.
70 ára 40ára
Magnús Stefánsson, Björn Jónsson,
Kalastööum I, Strandahreppi. Áshamri 75, Vestmannaeyjum.
LÁTTU EKKI 0F MIKINN HRAÐA A
VALDA ÞÉR SKAÐA!
yujraoAR