Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 2. SEPTEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRjALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Deyjandi flokksblöð
Undanfarna daga hefur verið sagt frá erfiðri Qárhags-
stöðu nokkurra dagblaða. Einkum virðist ástandið hjá
Þjóðviljanum slæmt en þar hefur verið farið fram á
greiðslustöðvun og blaðið rær nú lífróður til að komast
hjá stöðvun og gjaldþroti. Þá hefur verið sagt frá því
að rekstur Alþýðublaðsins og Pressunar hafi verið að-
skilinn og haft orð á því að útgáfu Alþýðublaðsins verði
hætt. Opinberlega hefur ekki verið skýrt frá stöðu
Tímans, en þar á bæ mun einnig ganga erfiðlega að
halda úti blaðinu, enda hefur sala Tímans farið síminnk-
andi á undanförnum árum þótt þeir Tímamenn haldi
því fram að þeim hafi tekist að klóra í bakkann með
sérstakri smáauglýsingaþjónustu.
Hér skulu ekki hafðar uppi neinar hrakspár um enda-
lok þessara blaða. Það verður vissulega eftirsjá að ein-
hverju eða öllum af þessum blöðum ef þau leggja upp
laupana. Það er misskilningur ef menn halda að það sé
einhverjum fagnaðarefni ef Þjóðviljinn hættir að koma
út eða Alþýðublaðið. Bæði þessi blöð hafa sett svip sinn
á markaðinn, hafa þar átt hlutverki að gegna og stuðla
að samkeppni sem er öðrum blöðum holl og nauðsyn-
leg. Þjóðviljinn hefur um áratuga skeið verið rödd hins
róttæka arms þjóðfélagsins og í lýðræðislegu samfélagi
þarf að vera til vettvangur fyrir öll sjónarmið, líka þau
sem ekki hafa alltaf meirihlutafylgi á bak við sig.
Hitt verður auðvitað að segja eins og er að blöð sem
út eru gefin á vegum stjórnmálaflokka og eru að því
leyti málgögn flokka og talsmanna þeirra hafa átt á
brattann að sækja - jafnt hér sem annars staðar í heim-
inum. Sú tegund blaðamennsku er úrelt og þar ræður
ekkert annað en viðhorf lesandans. Markaðurinn er
strangur húsbóndi, en hann ræður. Blað sem ekki selst
er blað sem ekki á erindi. Þetta er hin kalda staðreynd
og enda þótt svokallaðir vinstrimenn eigi vitaskuld að
láta rödd sína heyrast er enginn sem segir að til þess
þurfi sérstakt blað sem fjarstýrt er af flokkslegum hags-
munum. Þessi staðreynd og svo hitt að hvorki Þjóðvilj-
inn, Tíminn né Alþýðublaðið hafa náð að tileinka sér
aðlögun að breyttum markaði að öðru leyti hefur ráðið
mestu um fallandi gengi þeirra. Lesendum má í sjálfu
sér í léttu rúmi liggja hver á blað og hvernig því er rit-
stýrt ef blaðið uppfyllir þær kröfur sem lesandinn gerir
til efnis og umfjöllunar.
Því má einnig halda fram með réttu að aðrir úölmiðl-
ar hafa komið til móts við þessar þarfir, meðal annars
pólitískar, og bæði Morgunblaðið og DV hafa verið op-
inn vettvangur fyrir stjórnmálaskrif úr öllum áttum.
Sjónvarps- og hljóðvarpsstöðvar eru að sama skapi með
stóran faðm fyrir fjölbreyttri þjóðfélagsumræðu og allt
hefur þetta mettað markað og ýtt hinum þrengri og
minni dagblöðum til hliðar. í raun og veru hefur það
verið með ólíkindum hvað fjölmiðlarekstur er marg-
brotinn hér á landi, miðað við reynsluna annars staðar.
í fjölmörgum stórborgum erlendis þykir nóg að hafa
eitt dagblað.
Ef stjórnmálaflokkar og stjórnmálaöfl telja nauðsyn-
legt fyrir sig að ráða yfir málgagni verða þeir um leið
að gera sér grein fyrir að shkt málgagn fær aldrei mikla
útbreiðslu. Þjóðviljinn er að lúta því lögmáli, hvort sem
honum líkar það betur eða verr. Og önnur þau blöð sem
nú eru á mörkunum að lifa. En þótt þau deyi er engan
veginn lokað fyrir þær skoðanir sem þau vilja túlka.
Ábyrgð þeirra sem eftir lifa eykst að sama skapi. Lýð-
ræðið verður áfram að ríkja.
Ellert B. Schram
„í flestum tllvikum snúast gerðir mannsins upp í andstæðu sína.“
Um eðlilegar
þarf ir okkar
Aðalvandinn viö erfiðleikana í
lífinu er ekki hvernig sé hægt að
leysa þá fyrir fullt og allt, heldur
hvernig verði unnt að lifa í sæmi-
legri sátt við þá. Líf án erfiðleika
er ekkert líf, heldur sæluríki dauð-
ans.
Að svo mæltu leyfi ég mér að
spyrja grundvallarspurningar:
Hefur eitthvað fylgt þjóð vorri frá
fyrstu tíð og fram á þennan dag?
Eitthvert séríslenskt viðhorf? Ein-
hver stefna á andlega sviðinu eða
því verklega?
Svarið verður víst neitandi. Hins
vegar hafa fylgt þjóðinni þrjú dýr
frá fyrstu tíð: sauðkindin, hestur-
inn og hundurinn. Þau hafa mynd-
að þrjár goðsagnir, sem við höfum
lifað á eins og andlegum fiski. Roll-
an fæddi okkur og skæddi, hestur-
inn var þarfasti þjónninn og hund-
urinn tryggasti vinurinn.
Þetta eru engin dónaleg dýr sem
lýsa betur andlegu ástandi okkar
en þótt við hefðum eignast hundrað
þúsund heimspekinga.
Sauökindin sigruð
Á tímabili reyndum við að losna
við hina ferfættu bjargvætti eins
og feimnismál. Þeir þóttu vera
hryllilega heimóttarlegir. Menn
skömmuðust sín fyrir þá einkum í
nærveru heimsborgaralegra her-
manna á grænum jeppum á stríðs-
árunum. Þá vildum við heldur
finna bensínstybbu en íjósalykt.
Afleiðingin varð sú aö vélin leysti
vandann, fólk úr sveitum ílutti í
bæi og vildi ekki sjá dýr, nema út
um bílglugga.
Vandinn var leystur: menn orðn-
ir fínir og sauðkindin sigruö. Merki
um tilveru hennar sáust aðeins í
lopapeysum fyrir ferðamenn. Hest-
um brá aðeins fyrir í hestabókum
fyrir Þjóðverja og á sígildu „vetrar-
myndinni" af útigangshrossinu
sem Morgunblaöið birti einu sinni
á ári. Og íslenski hundurinn aðeins
til í Kaliforníu á búgarði bresks
sérvitrings.
Jafnskjótt fór landið að gróa upp,
kindin beit ekki grösin, sullaveiki
úr hundum var úr sögunni og hka
„hestastelpan" meö hrossamóðuna
á sér. Hún þótti vera ókvenlegt fyr-
irbrigði í bæjum en „duglegt karl-
mannsígiidi í sveitum".
Þeir fáu bændur sem lifðu af
heimsborgarvæöingu okkar grétu
rollur sínar, en fengu refi og kanín-
ur í staðinn. Landgræöslufólk
hrósaði sigri og sá ísland sem fag-
urgróna en svala Maljorku. Á tíma
sigurs yfir sauðkindinni var sú
eyja helsta viðmiðun vor hvað
varðaði jarðneskan unað.
Ættland eða hundur
Svo allt í einu eignaðist íslenskur
ráðherra hund í Reykjavík, þar
sem hundar voru réttlausir, en
hann lýsti því yfir að heldur yfir-
gæfi hann landið en hann sviki
KjaUarinn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
hundinn. Fyrir bragðiö komst ís-
land í heimsfréttir blaðanna meira
en nokkru sinni fyrr. Viðhorfi ráð-
herrans var líkt við svar franska
heimspekingsins Camus, þegar
hann sagöi djarfur á erfiðri stund
í lífi þjóðar sinnar: „Ef ég ætti að
velja á milh ættlands míns og móð-
ur minnar þá veldi ég hana.“ í
frönskum blöðum var þessu slegið
upp í sambandi við orð íslenska
stjórnmálamannsins: „Ætti ég að
velja á milh ættlands míns og
hundsins þá veldi ég hann og færi
í útlegð“. Niðurstaöan varö sú að
hinn ágæti maður glataði hvorki
hundi né ættlandi sínu, heldur var
hann gerður að sendiherra fyrir
bragðið. Þannig sigraði hunda-
bannið í Reykjavík um stund. En
eins og oft vill veröa var sigurinn
ósigur: hundum fjölgaði brátt og
hestum líka, en kindaeign borg-
arbúa stóð í stað.
Nú er svo komið aö það er fínt
að vera „hestastelpa". Unnusta
- finnst jafnvel meira gaman að tína
hrossamóðu af kærustunni en
henni að kreista fílapenslana á
honum í stað þess að kyssa. Áður,
ef þeir vildu fá koss, fundu þær
fleiri fílapensla við nasavængina til
að forða sér frá nálægð varanna.
Nú vilja þær kyssa, en þeir tína
bara af þeim hrosshárin í staðinn.
Af þessu sést að ef einn vandi
leysist sprettur annar ennþá verri.
Hestastóð Reykvíkingaeyðir meiri
gróðri en allar rollur á landinu. Það
kynlega er, að hrossin eru oft í eigu
afkomenda bærida, í eigu núver-
andi landgræðslumanna sem eru
miklu harðari og illskeyttari en
þeir vesahngar sem eftir eru með
sínar örfáu rollur. Þeir létu hrossin
sín fremur troða niður hvert strá
en afsala sér sérréttindatákni sínu:
reiðhestinum. Landsmenn verða
síðan að bera kostnað af land-
græðslu svo nýi hestaaðahinn geti
haldið rétti sínum til að troða á
mönnum og jörð.
Heimatilbúið himnaríki
í flestum tilvikum snúast gerðir
mannsins upp í andstæðu sína.
Fyrir fáum árum var Vatnsmýrin
talin vera helgur staður fyrir fugla-
hf og skordýr. Hún var villtur þjóð-
garður í höfuðborginni rétt hjá
andstæðu venjulegs borgarlífs:
flugvelhnum. Það eru ekki svo-
nefnd auðfyrirtæki sem hafa eyði-
lagt þetta griðland heldur Háskóh
íslands, kannski Náttúrufræði-
deildin.
Ástæðan er sú, að nemendur
skólans þurfa að fá hjónagarða og
stæði fyrir bílana sína. Að loknu
námi fara þeir svo kannski að
stunda lífræna ræktun suður í
Flóa, til þess að menntafólk geti
stundað makrobíótíska matargerð
við að bjarga heilsunni eftir að
hafa lifað á sælgæti fram að þeim
aidri, þegar lífið breytist í baráttu
við æðahnúta, fituhnúska og
kransæðastíflu.
Samt heldur draumurinn áfram
að vera tengdur eignum og ytri
táknum, að geta sýnt með auðsæj-
um og áþreifanlegum hætti að mað-
ur sé eitthvað: afskaplega fínn og
ríkur. Sem er einmitt andstæða
þess að vera auðugur og fínn í raun
og veru. Fínn maður gengur ekki
með jólatrén og Jóns- og Sólnes-
jeppa utan á sér.
Fólk, sem á litlar andlegar hefðir
og ekkert hefur fylgt í gegnum ald-
irnar nema sauðkind, hestur og
hundur, gengur ekki um götur höf-
uðborgarinnar og leiðir Snorra
Sturluson sér við hönd, heldur ek-
ur það um í þessari dýrlegu mynd:
„Ég skarta daglega öllu sem ég á“
sem er jafngrátbrosleg sjón og Perl-
an á þeim tíma dags þegar þar er
ekki nokkur lifandi sál. - Hún
minnir á sálarlausa Paradís eða
heimatilbúið himnaríki sem allir
englarnir hafa flúið úr vegna ein-
hvers fíandans.
Guðbergur Bergsson
„Fólk, sem á litlar andlegar heföir og
ekkert hefur fylgt í gegnum aldirnar
nema sauðkind, hestur og hundur,
gengur ekki um götur höfuðborgarinn-
ar og leiðir Snorra Sturluson sér við
hönd.“