Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.1991, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 16. NÖVEMBER 1991.
Kvikmyndir
Umdeilt viðfangsefni
Flestar þær kvikmyndir sem sýnd-
ar eru í almennum kvikmyndahús-
um hérlendis sem og annars staðar
í hinum vestræna heimi eru gerðar
undir vemdarvæng stóru kvik-
myndaveranna í Hollywood. Kvik-
myndaverin annaðhvort standa al-
gerlega að baki framleiðslu mynd-
arinnar eða fjármagna hluta henn-
ar. Einnig er ekki óalgengt að kvik-
myndaverin taki að sér að dreifa
myndum sem þau hafa ekkert lagt
í sjálf, sérstaklega ef þær hafa unn-
ið til einhverra verðlauna.
Það er því erfitt að vera sjálfstæð-
ur kvikmyndagerðarmaður í dag.
Kostnaður viö að gera kvikmynd
er orðinn það hár að æ færri eru
tilbúnir að taka áhættuna af að
fjármagna myndir sjálfstæðra
kvikmyndagerðarmanna. Það er
miklu minni áhætta að veöja á eitt-
hvað af þekktu nöfnunum í grein-
inni eins og Sidney Pollack, James
Cameron og John Landis. En sem
betur fer er alltaf til ákveðinn hóp-
ur hugsjónamanna sem er tilbúinn
að leggja mikið á sig til að láta
draum sinn um að gera kvikmynd
rætast.
Umsjón
Baldur Hjaltason
Grýttbraut
Margir af bestu kvikmyndagerð-
armönnum Bandaríkjanna og Evr-
ópu hófu feril sinn sem sjálfstæðir
kvikmyndagerðarmenn. Þeir slógu
svoí gegn með einhverri mynd sem
vakti áhuga stóru kvikmyndaver-'
anna á vinnu þeirra. Yfirleitt fylgdi
á eftir boð um gull og græna skóga
ef þeir vildu gera kvikmyndir fyrir
kvikmyndaverin. Sumir slógu til
meðan aðrir vildu ekki selja skratt-
anum sálu sína því auðvitað ætlast
stóru kvikmyndaverin til þess aö
myndir sem þau gera höfði til fjöld-
ans. Nokkrir af þessum efnilegu
kvikmyndagerðarmönnum náðu
sér síðan aldrei á strik aftur í þessu
nýja umhverfi eins og t.d. Terry
Gilham meðan aörir blómstruðu
eins og ástralski leikstjórinn Peter
Weir.
Gott dæmi
Gott dæmi um þessi mál eru sjálf-
stæðu kvikmyndagerðarmennimir
og bræðurnir, þeir Joel Cohen og
Ethan Coen. Öllum á óvart vann
mynd þeirra Barton Flink gull-
pálmann á kvikmyndahátíðinni í
Cannes í fyrra auk þess sem Joel
Coen fékk verðlaun sem besti leik-
stjórinn og John Turturro sem best
leikarinn. Á einni nóttu urðu þeir
bræður heimsfrægir og kvik-
myndaverið 20th Century Fox tók
að sér að dreifa myndinni. Það
verður gaman að fylgjast með þeim
bræörum og hver framleiðir næstu
mynd þeirra og hvemig þeim gangi
að höndla alla frægðina.
Gus van Sant
En sumir óháðir kvikmyndagerð-
armenn hafa ekki áhuga á að gera
myndir sem þurfa endilega að
höfða til íjöldans. Þeir vilja heldur
taka fyrir ákveðin málefni sem þeif
hafa áhuga á. Hér er oft um að
ræða viðkvæmt efni sem getur
valdið deilum og illindum meðal
fólks og stóm kvikmyndaverin
vilja ekki koma nálægt. Einn af
þessum leikstjómm er hinn 39 ára
gamh Gus van Sant sem nýlega
lauk við sýna þriðju mynd í fullri
lengd.
Hér eru söguhetjurnar úr nýjustu mynd Gus.
*** ** ^„
Leikstjórinn Gus van Sant.
Fyrsta mynd Gus var gerð á 16
mm filmu og bar heitiö Mala Noc-
he. Hún var gerð fyrir aðeins 1,2
milljónir íslenskra króna ogfjallaöi
um samband tveggja phta, af-
greiðslumanns í matvöruverslun
og ólöglegs innflytjanda frá Mex-
íkó. Myndin hlaut verðlaun kvik-
myndagagnrýnenda í Los Angeles
sem besta myndin eftir óháðan
leikstjóra.
Gull og
grænir skógar
Áður en Gus vissi hvaöan á sig
stóð veðrið var hann kominn inn á
skrifstofur Universal kvikmynda-
versins sem vildi fá þennan unga
og efnilega leikstjóra til að gera
mynd fyrir sig. Eftir að hafa hlust-
að á framkvæmdastjóra kvik-
myndaversins dágóða stund lýsa
þvi með háttstemmdum orðum
hvers konar myndir hann ætti að
framleiða dró hann upp úr pússi
sínu hugmyndir að þremur mynd-
um sem hann vildi sjálfur leik-
stýra. Sú fyrsta var Satan’s
Sandbox sem átti að gerast í fang-
elsi en sá galh var á gjöf njarðar
aö hún endaöi með þvi að alhr voru
drepnir. Síðan bauð Gus upp á
Mike í gönguferð i myndinni My Own Private Idaho.
Drugstore Cowboy, sem fjallar eins
og nafnið gefur til kynna um ungl-
inga í eiturlyfjasulli og svo síðast
My Own Private Idaho sem fjahar
um tvo pilta sem vinna fyrir sér
með vændi. Viðbrögðin létu ekki
standa á sér og um leið og fuhtrúar
Universal kvikmyndaversins yfir-
gáfu fundinn, sögðu þeir við Gus:
„Þetta hljómar mjög hstrænt en við
getum ekki framleitt svona mynd-
ir.“
Eiturlyf og vændi
Sem betur fór fann Gus van Sant
aðra aðha til að vinna með og ár-
angurinn varð 1989 Drugstore
Cowboy sem vann m.a. verðlaun
samtaka kvikmyndagagnrýnenda
sem besta myndin, besti leikstjór-
inn og besta handritið. Drugstore
Cowboy er ákaflega sorgleg mynd.
Hún fjallar um Bob og konu hans,
Dianne, sem ásamt vinum sínum
stunda þá iöju aö ræna apótek til
að komast yfir eiturlyf. Þetta er
algerlega ruglað hð sem lifir í sín-
um eigin hugarheimi. Þegar einn í
hópnum deyr af ofneyslu eiturlyfia
virðist Bob átta sig á að svona gangi
lífið ekki th lengdar. Hann ákveður
að fara í endurhæfingu og reyna
að losa sig úr viðjum eiturlyfianna.
Hann skhur eftir eiginkonuna, sem
var ekki thbúin að takast á við
vandann, en því miður er hægara
sagt en gert að gera upp við fortíð-
ina á þennan máta.
Nýmynd
Nýlega lauk svo Gus van Sant við
nýjustu mynd sína sem var raunar
ein af þessum þremur sem hann
bauöst th að leikstýra fyrir Uni-
versal kvikmyndaverið. Hún fiah-
ar um mjög viðkvæmt málefni og
segir frá þeim River Phoenix og
Keanu Reeves sem vina fyrir sér
með vændi í Portland. Myndin
dregur heiti sitt af texta í lagi
hljómsveitarinnar B 52 „ we’re li-
ving in our own private Idaho“.
Gus van Sant segist hafa fengiö
hugmyndina að handritinu fyrir
einum tíu árum og hafi fengiö inn-
blástur ekki aðeins frá William
Shakespeare heldur frá öðrum
ólíkum bókmenntaverkum eins og
Shas Marner, The Satyricon og
sumum verka Charles Dickens.
„Þegar þig vantar hugmyndir"
var haft eftir Gus í nýlegu viðtali,
„skaltu stela efni frá meistaraverk-
um bókmenntana".
Blandað efni
My Own Private Idaho hefst á
einni af hraðbrautum Idaho þar
sem Mike, unghngur sem hefur átt
erfitt með að finna sig í lífinu og
býr við sálræn vandamál, lætur
hugann reika til æskuáranna í leit
að týndri móður sinni. Hann býr í
Seattle þar sem hann selur líkama
sinn fyrir fé jafnt konum sem körl-
um. Þar eignast hann vin að nafni
Scott sem er sonur borgarstjóra
Portlands. Hann leitar vinskapar
við Mike, m.a. til að ögra föður sín-
um og raunar allri fiölskyldunni
enda segist hann ætlar að hætta
öllu „villtu lífi“ eftir að hann sé
orðinn 21 árs. Myndin lýsir sam-
bandi og lífi þessara ungmenna og
samtímis tvinnar Gus inn í mynd-
ina alls kyns fólki, allt frá þjálfuð-
um leikurum yfir í fólk sem hann
hefur auðsýnhega fundið þar sem
hann var að kvikmynda í vafasöm-
um hverfum borgarinnar.
En fiallar My Own Private Idaho
um kynvillu? Nei, segir leikstjór-
inn Gus van Sant. „Það eru engar
kynvilltar persónur í myndinni.
Hún fiahar um ákveðinn hluta af
þjóðfélagsmunstri okkar, þ.e.
vændi og tekur ekki afstöðu til
þessa málaflokks. Persónan River
gæti verið kynvihtur en þú ert ekki
viss og jafnvel hann veit það ekki
sjálfur."
En hvernig finnst Gus van Sant
að vera orðinn þekktur sem leik-
stjóri. Hann hefur sjálfur gert grín
að þessu og titlað sig sem leikstjór-
ann frá Sódóma. En það eru aðrir
sem vhja kaha Gus van Sant nýj-
asta frumheijann í bandarískri
kvikmyndagerð. Hann sé fulltrúi
bandaríska draumóramannsins
sem blandar saman hinu ljóta úr
raunveruleikanum við draumóra
eins og þeir gerast bestir. „Þaö hef-
ur ekkert breyst," segir Gus og
glottir, „nema að fólk er farið að
hlusta á mig sem þaö gerði ekki
áður. Það hlustar raunverulega og
meira aö segir sumir eru famir að
skrifa niður athugasemdir."
Helstu heimildir: Variety, American
Film, Film Comment, Premiere.