Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.1991, Blaðsíða 35

LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1991
47
Stefán Jón Hafstein útvarpsmaður dvaldist í Súdan og Eþíópíu á árunum frá 1985-88 og hefur nú komið
þroskasögu sinni og reynslu saman í bók. „Þetta er opinská mannlífsbók,“ segir hann.
DV-mynd Brynjar Gauti
Guðimir em geggjaðir:
- Stefán Jón Hafstein í nýrri bók meðal sálufélaga í Áfríku
„Þegar Guð skóp manninn byijaði
hann á því að skapa svarta mann-
inn. Svona byrjar sagan sem manni
er sögð við ýmis góð tækifæri.
Þessa sögu segja þeir Eþíópíumenn
eftir að nokkur kynni hafa tekist.
Annars væru lög hæversku í
hættu. Hún er sögð með glettnist-
óni og bliki í auga. Við rétt tæki-
færi. Eins og í Bati.
„Bati konur drekka mjólk, búa í
óspilltri náttúru og eru hmafagrar
og lögulegar," sagði kunningi sem
ég eignaðist á leiðinni, Mesele.
Tveir menn sem tilviljun hafði sett
saman á nokkurra daga ferð um
táradal og vonarlönd. Við áttum
drjúga fundi í aftursæti jeppans
sem át upp langa og erflða kíló-
metra milii staða. Og mikið rétt.
Fegurstar kvenna eru þær í víðri
veröld og eiga sér engan líka.“
Þannig segir útvarpsmaðurinn
og fyrrum upplýsingafulltrúi
Rauða krossins, Stefán Jón Haf-
stein, frá í nýrri bók sinni Guðirnir
eru geggjaðir. „Bókin er ekki heim-
ildarrit og því síður fræðisaga. Hún
er um fólk sem á margan hátt er
mjög líkt okkur,“ segir rithöfund-
urinn.
Fjölskrúðugt
mannlíf
- En af hveiju settist Stefán Jón
niður og skrifaði bók um fólkið í
Afríku?
„Það kemur fram í hinum æsi-
spennandi lokakafla hver ástæðan
er. Þess vegna má ég ekki svara
þeirri spurningu. Það er viss
ástæða fyrir því að mér fannst ég
þurfa að setjast niður og skrifa
þessa sögu. Kveikjan var þó
kannski sú að margir spurðu mig,
eftir að ég kom heim, hvernig hafi
verið að horfast í augu við hin
stríðshrjáðu lönd sem við sjáum
stöðugt í fréttum. Mannhfið í Eþí-
ópíu og Súdan er mjög fjölbreytt,
htskrúðugt og fallegt. Og allt öðru-
visi en við kynnumst í hungur-
myndum þeim sem sjónvarps-
stöðvar sýna. Mig langaði að koma
því á framfæri. Auk þess varð ég
fyrir mikilli reynslu, sem fólk hér
heima var að spyrja mig um, því
vissulega er þarna hörmungará-
stand,“ svarar Stefán Jón.
Tilfinningar
brjótastút
Hann segist hafa velt fyrir sér
þeim svörum sem hann gaf fólki,
eigin tilfinningum, þroska og
reynslu og útkoman orðið þessi
bók. „Mig langaði til að fram kæmu
þær andstæður sem ég kynntist,
annars vegar þetta fallega, fjöl-
breytta og fagra menningar- og
mannlíf sem er í Afríku og hins
vegar þær hræðilegu hörmungar
sem stundum dynja yfir. Þessar
tvær andstæður spha saman í bók-
inni.“
Stefán Jón dvaldist í Eþíópíu og
Súdan á árunum 1985-88. Fyrst sem
upplýsingafuhtrúi Alþjóða Rauða
krossins og síðan vann hann þró-
unarverkefni fyrir Rauða kross ís-
lands. Hann skrifaði hjá sér ýmsa
minnispunkta, sem honum þóttu
athyghsverðir á þeim tíma, og úr
þeim vann hann nú er hann settist
við skriftir.
Skítugur
meðal hreinna
„Fólk, hvort sem er í bæjum eða
sveitum, heldur sér ótrúlega vel til
fara miðað við aðstæður. Fólk sem
á annað borð hefur einhvern
minnsta möguleika á að vera ekki
beinhnis hluti af svaðinu. Meöan
gahabuxurnar minar breyttust á
einum degi í viðurstyggð voru sams
konar flíkur félaga minna jafn-
þokkalegar og fyrr; sama gilti um
skyrtur og boh. Ef ég fór í sunnu-
dagsgöngu aö morgni eftir smáskúr
brást ekki að skálmar mínar urðu
samlitar forinni á augabragði. Kon-
ur bæjarins á mjallhvítum bað-
muharkjólum, öklasíðum, skund-
uðu skrefstórar til kirkju og aftur
án þess að fá svo mikið sem blett á
faldinn. Þær koma skríöandi út úr
moldarkofum á Utklæðum, sitja á
markaðnum, elda við kol, án þess
að drulluarða komi á. Þetta er
kunnátta sem glatast hefur í alls-
nægta- og þ vottavélasamfélögum. ‘ ‘
Stefán Jón skoðar mannlífið með
smásjá og segir opinskátt frá. Jafnt
þegar hann lýsir fólki sem eigin
hugleiðingum. „Bókin er skrifuð
og rifjuð upp á bar í Addis Ababa,“
segir hann. „Bókin byrjar og endar
þar,“ heldur hann áfram.
ÁKínabar
Og í bókinni segir hann: „Á morg-
un fer ég heim. Gamh góði þjónn-
inn á Kínabar hreinsar borðið.
Hann kemur með flösku og setur
glas við hliðina á þykkum bunka
af minnisblöðum. Tötrughypja
hímir stundarkorn við opnar dym-
ar á staðnum, heldur á króga og
réttir fram lófa. Enginn virðir hana
viðlits.“
í bókinni segist Stefán Jón gera
upp við sig þá reynslu sem hann
hlaut þau ár sem hann kynntist
Afríku. „Ég er að leita að ákveöinni
mynd eða atburði sem ég rifia upp
smám saman. Bókin er í raun einn-
ig innri ferð. Þetta er sem sagt ferð-
in um Afríku og ferðin um eigin
huga,“ segir hann.
- Ertu þá að bera saman atvik í
Afríku og hér heima á íslandi?
„Ekki beint. Þetta er frekar mín
eigin þroskasaga þar sem smám
saman rennur upp fyrir mér að það
sem ég hélt að væri algilt var rangt.
En ég lærði allan tímann."
- Og hvað lærðir þú?
„Því á bókin að svara. Það er
opið fyrir lesendanum.“
Stefán Jón hefur unnið við bók-
ina í tvö ár og tók sér langt frí frá
rás tvö í sumar til að klára hana.
„Mikið til var unnið meðfram vinn-
unni. Minnispunktarnir hjálpuðu
mikið enda blundaði í mér á þeim
tíma að skrifa þessa bók.“
Atvik sem
standa upp úr
- Hvað kom þér sjálfum mest á
óvart þegar bókinni var lokið?
„Ætli það sé ekki skilningur
minn á því sem hafði gerst á ferða-
laginu. Hann dýpkaði mjög mikið.
Það er einmitt sá skilningur sem
ég er að koma á framfæri. Maður
upplifir ýmsa atburði í daglega líf-
inu sem hverfa jafnóðum og koma
ekki aftur. Þegar maður hins vegar
sest niðúr og hugsar skipulega um
hlutina uppgötvast hvað stendur
upp úr. Það er ákveðin reynsla,
sem jaðrar við að vera absúrd, sem
kemst til skila í síðustu köflum
bókarinnar," segir Stefán Jón og
bætir við að bókin sé auölesin.
Bókin er skreytt myndum eftir höf-
undinn. „Ég vil endilega að fram
komi að bókin er ekki fræðirit.
Þetta er persónuleg upplifun og
mannlífsbók.“
Meðal bræðra
og systra
- Eru Afríkubúar ólíkir okkur?
„Það er ótrúlegt hvað Eþíópíu-
menn eru líkir okkur. Fyrri hluti
bókarinnar er í raun um hversu lík
við erum. Ég var sífellt að hitta
sálufélaga og ég rek dæmi um það.
í raun er mjög auðvelt fyrir íslend-
inga að samlagast þessu fólki. Þeir
eru stoltir eins og við. Þeir eru ein-
stakhngshyggjumenn, miklir sögu-
menn og veislumenn. Óskaplega
gestrisnir og rausnarlegir. Við eig-
um þarna bræður og systur í sál-
inni,“ segir Stefán Jón og bætir við
að það hafi komið honum mikið á
óvart.
- En nafnið á bókinni, Guðirnir
eru geggjaðir, hvaðan kemur það?
„Þetta er nafn á bíómynd. Það var
á ákveðnu augnabliki sem ég var
að sveima um í bandarískri flutn-
ingaþyrlu yfir óbyggðum Súdans
við mjög furðulegar aðstæður að
ég upplifði sama atvik og var í upp-
hafsatriði þessarar bíómyndar. Þá
rann upp fyrir mér í hversu fárán-
lega aðstöðu ég var kominn og
hvernig heimurinn skiptist í him-
inhrópandi andstæður. Nafnið á
bókinni kemur upp úr ákveðnu
atviki sem er í raun lokahnykkur-
inn á þessari löngu leið inn í sjálfan
mig.“
- Hverjir verða lesendur þessarar
bókar?
„Fyrst og fremst þeir sem hafa
gamanafgóðumsögum." -ELA
Nonni og Manni eru lika til í Afríku ... eða hvað?