Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.1992, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1992.
15
DV-mynd RaSi
Vinnureglur óskast
umbun en aðeins peninga. Maður
spyr sig og tekur sem dæmi; hvað
fær tálbeitumaðurinn í sinn hlut
fyrir ómak sitt í kókaínmálinu?
Oft hefur komið til tals að upplýs-
ingaaðilum, sem gerst hafa brotleg-
ir eða eiga inni ódæmd mál, hafi
verið lofað vægari meðferð gegn
því að hjálpa lögreglunni. Inn í
þessi mál hafa háttsettir embættis-
menn blandast, meðal annars ráð-
herrar. Mörg mál eru borðleggj-
andi í þessu sambandi. Það er ekki
langt síðan DV sýndi fram á það
með tölum og öðrum upplýsingum
að margir afbrotamenn í fíkniefna-
málum hafa á síðustu árum losnað
úr fangelsi eftir helming afþlánun-
ar sinnar, þar á meðal eitt stórt
nafn í fíkniefnaheiminum.
Þrátt,fyrir þetta hefur yfirlýst
stefna fullnustumatsnefndar verið
að brotamenn í fíkniefnamálum fái
fyrst að sleppa út á reynslulausn
eftir y3 af afþlánun sinni. í framan-
greindum tilfellum var örugglega
ekki um það að ræða að fullnustu-
matsnefnd, sem ákveður reynslu-
lausnir fanga, hafi gleymt hvemig
vinnureglur hennar voru.
Er almenningur sáttmr við að
verslað sé með refsingar brota-
manna? Örugglega ekki. Umbun
sem þessi, þó í þágu réttvísinnar
sé, er nokkuð sem hinn almenni
borgari nýtur ekki. Afbrotamenn
eiga því ekki að njóta forréttinda
gagnvart refsingum. Ef slíkt gerist
eru menn komnir alvarlega út af
réttarfarsbrautinni.
Greiðslur eða önnur heilbrigð og
sanngjöm fyrirgreiðsla gengur -
ekki verslun með refsingar. En til
þess þarf skýrar verklagsreglur,
svo og um önnur vinnubrögð fíkni-
efnalögreglu.
Óttar Sveinsson
Það eru blikur á lofti í heimi
fíkniefnamála á íslandi, ekki síst
hvað varðar hlið lögreglunnar í
þeim efnum. í ljósi síðustu atburða,
þar sem rannsókn eins umfangs-
mesta eiturlyfjamáls á íslandi er
færð úr höndum fíkniefnalögregl-
unnar yfir til annarrar stofnunar,
Rannsóknarlögreglu ríkisins, er
ljóst að tímamót eru runnin upp.
Vinnubrögð fíkniefnaiögreglunnar
eru nú komin undir smásjána á
meðan efnisleg umljöllun um eig-
anda eða eigendur stærstu hald-
lögðu kókaínsendingar á landinu
fyrr og síðar hggur nánast á milli
hluta. Hvað er að gerast?
Yfirmaður fíkniefnadeildar lög-
reglunnar hefur margsinnis lýst
því yfir að skýrar vinnureglur og
heildarstefnu skorti í þessum
málaflokki, afbrotaflokki sem æ
meir er til umfíöhunar í fíölmiðlum
og á meðal fólks í þjóðfélaginu.
Umfíöllunin hefur aukist samfara
auknum fíölda neytenda fíkniefna,
innflyfíenda, seijenda og tegunda á
markaðnum.
Löggan á gráu svæði
Það er ekkert nýtt að fíkniefna-
lögreglan hafi verið á gráum svæð-
um við rannsóknir mála í gegnum
árin. Þannig hefur lögregla og síðar
ákæruvaldið, málssækjandinn,
ýmist rétt sloppið með að fá menn
sakfellda fyrir dómstólum eða að
sakborningar hafa verið sýknaðir
að hluta af brotum sínum vegna
þess að vinnubrögð lögreglunnar
voru ekki viðurkennd fyrir dómi.
Dæmi um þetta er þegar lögregla
leggur hald á peninga sem aflað var
fyrir fíkniefnasölu. Hæstiréttur
hefur oftar en einu sinni hafnað
kröfu ákæruvaldsins um að slíkir
fiármunir dópsala skuh gerðir upp-
tækir til ríkissjóðs. Meðal annars
vegna þessa hefur lögreglan kvart-
að yfir að reglur um verklag skorti.
Tálbeituaðferð er greinilega oft á
tíðum á gráu svæði, svo og rann-
sóknaraðferðir við hlerun og aðra
hlustun - aðferðir sem tæknin ger-
ir lögreglu kleift að nota auðveld-
lega. Það að lögregla beiti tálbeitu-
aðferð við að koma lögum yfir
brotamenn, eins og nú hefur gerst,
er ekkert nýtt í hinum alþjóðlega
fíkniefnaheimi. Þetta er hins vegár
nýlegt hér á landi og nú lítur út
fyrir að lögreglan sé komin í hálf-
gerðar ógöngur. Mátti leggja tál-
beitu í Mosfellsbæjarmáhnu eða
mátti það ekki? Mátti „sviðsetja"
sölu, mátti leigja bíl undir kókaín-
manninn eða voru þessi atriði svo
kolólögleg að máiið verður að
miklu leyti ónýtt þegar það kemur
loks tíl kasta dómstóla vegna þess
að lögreglan beitti aðferðum á gráa
svæðinu? Hvað segja lögin og hvar
eru vinnureglurnar?
Boltinn er hjá
ríkissaksóknara
Sennhega verður það fyrst núna
sem menn fara að skoða þessi at-
riði - hvemig má og hvernig á að
koma lögum yfir fíkniefnaskúrk-
ana. Loksins núna - þegar skaðinn
er skeður, eins og í svo mörgum
öðrum stórum málum, th dæmis í
þyrlumálinu og málefhum réttar-
geðdehdar. í þeim málum var árum
saman aðeins talað en ekkert að-
hafst. En nú er boltinn í höndum
ríkissaksóknara.
Ef lögreglan hefur farið út fyrir
óskýrar reglur um verklag, eða
jafnvel brotið lög getur hún ekki
afsakað sig með að þetta hafi bara
verið sfíómvöldum eða löggjafar-
valdinu að kenna. Lög og reglur á
að viröa. Hins vegar breytir hugs-
anlegt klúður því ekki að endur-
skoðunar er þörf í málefnum fikni-
efnadehdar. Nú er komið að hlut-
verki ákæruvaldsins, sem er eins
konar verkstjóri fíknefnadehdar-
innar og RLR. Það er jú ríkissak-
sóknari sem höfðar opinber saka-
mál á hendur skjólstæðingum
fíknó og RLR. Nú er að sjá hvort
málefni deildarinnar verða rekin
með svipuðum hætti og þyrlumáhð
Laugardagspistill
Óttar Sveinsson
eða réttargeðdehdin - hvort
ákæravaldið og sfíómvöld sjá
sóma sinni í að sefía vinnureglur
strax fyrir þessa mikhvægu dehd
lögreglunnar. Dehdin hefur einnig
kvartað yfir því að fá ekki að sinna
sínu starfi vegna kvóta á yfirvinnu.
Dómsmálaráðherra hefur lýst því
yfir í viðtali við DV að verði ráðist
í að rétta af hag fíkniefnalögregl-
unnar þurfi að sneiða af á öðram
stöðum í kerfinu. Ráðherra hefur
á hinn bóginn ekkert sagt um að-
gerðir í þessu sambandi.
Blaðamenn DV, sem rætt hafa við
aðha í löggæslu og dómskerfinu
síðustu daga, hafa komist á snoðir
um aö kerfismenn hafa hver um
annan þveran verið að skeggræða
hvað séu löglegar aðgerðir lögreglu
og hvað ekki. Menn virðast hrein-
lega ekki vita hvað snýr upp og
hvað niður í þessum efnum. Slíkt
er ekki furða á meðan forskrift
vantar og enginn leiðir hjörðina.
Þessar staöreyndir styðja kröfu
fíkniefnadehdarinnar um umbeðn-
ar reglur um verkiag við rannsókn-
ir þessa málaflokks.
Greiðslureru
réttlætanlegar
Á störfum RLR og fíkniefnadehd-
arinnar er einn reginmunur. Mál
sem RLR fæst við eru langoftast
kærð - líkamsárásir, fíársvik, kyn-
ferðisafbrot og fleira. En fíknó
verður oftast að sækja sín mál sjálf
- út á götu, inn í hús og svo fram-
vegis. Þar kærir enginn. Þess vegna
eru upplýsingaaðhar í þeim efnum
afar miidlvægir. í fréttmn vikunn-
ar viðurkenndi lögreglustjóri að
embættið hefði reitt fram fé vegna
„mútugreiðslna“. Reyndar var það
fréttamaður sjónvarpsins sem
komst þannig að oröi en mútur í
þessu sambandi er rangt. Þóknun
eða greiðsla fyrir ómak af ein-
hverju tagi á við hér. Upplýsingar
um fíkniefnamál eru mjög mikh-
vægar og þó greiddar séu t.d. 20-30
þúsund krónur fyrir „leka“ er slíkt
aðeins örlítið brot af öllum þeim
kostnaði sem ríkið hefði annars
þurft að leggja út th að ná sömu
upplýsingum á eigin spýtur. Þessar
greiðslur eiga fuhan rétt á sér.
Þetta eru staðreyndir nútímans.
Verslað með
refsingar?
Spumir hafa borist af því að upp-
lýsingaaðhar lögreglunnar fái aðra