Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.1992, Blaðsíða 38

46
MÁNUDAGUR 21. DESEMBER 1992.
Meiming__________
Ógleymanlegt
páskaleyfi
Bókin Háskaleikur segir frá íjórum krökkum úr
Reykjavík sem eyða páskaieyfinu í litlum sumarbústað
er stendur við eyðibýiið Gröf. Systkinin Björk og Arn-
ar búa með mömmu sinni og það er Solla, vinkona
hennar, sem á sumarbústaðinn. Arnari, sem er þrettán
ára, þykir ekki mikið til um þá hugmynd að dvelja
allt páskaleyfið „einhvers staðar uppi í afdölum þegar
hann gæti í staðinn horft á sjónvarpið, farið í bíó og
hvaðeina." (24). Besti vinur Amars heitir Gunnar og
systir hans, Jóhanna, er vinkona Bjarkar. Þegar
ákveðið er að Gunnar og Jóhanna komi með í sumar-
bústaðinn breytist viðhorf Amars til fararinnar.
Björk er draumóramanneskjan í hópnum. Það kem-
ur fram í upphafi bókarinnar þegar hún er stödd í
verslunarmiðstöð og ranglar af tilviljun inn í forn-
gripaverslun. Þar kemur blómið fyrst við sögu - og
myrkrið, en þetta tvennt fylgir hugrenningum Bjarkar
til söguloka. Jóhanna er meiri galgopi og sér hlutina
Heiður Baldursdóttir. Spennandi og skemmtileg bók.
í meira raunsæisljósi en vinkonan. Sama má segja um
Arnar en Gunnar er aftur á móti líkari Björk hvað
draumórana snertir. Þessi munur á skapgerð krakk-
anna skiptir töluverðu máli í framvindu sögunnar.
Inn í atburðarásina fléttast sögur um yfimáttúrlega
atburði, bankarán, dularfulla konu á reiki í gömlum
grafreit og ýmislegt fleira sem fær þetta páskaleyfi til
að verða krökkunum ógleymanlegt. Að ekki sé nú tal-
að um fyrstu ástina sem fær ungt hjarta til að slá örar
og eiganda þess til að ruglast dálítið í ríminu. „Allar
þessar tilfinningar gerðu honum erfitt fyrir að haga
sér rétt. Stundum sá hann svo eftir því sem hann sagði
eða gerði að hann skammaðist sín niður í tær.“ (87)
Bókmenntir
Guðmunda Jónsdóttir
Ýmsar eftirminnilegar persónur koma við sögu í
bókinni auk fjórmenninganna, m.a. Lína sem sífellt
talar um hann Gauja sinn og að hann eigi von á mikl-
um peningum bráðum, Bjarni bóndi á Brekku, afund-
inn fýlupoki, Solla, vinkona Þórunnar mömmu krakk-
anna að ógleymdum Stebba litla, fimm ára hnokka sem
er í sumarbústað rétt hjá, ásamt foreldrum sínum.
Fortíð og nútíð eru fléttaðar saman á marga vegu í
sögunni: sögusviðið eyðibýli við heiðarrætur, myrkrið,
þokan, grafreiturinn, víðáttan - sögupersónurnar nú-
tímafólk úr borginni, sem varla hefur í sveit komið
nema að sumarlagi, þegar bjart er allan sólarhringinn.
Það er ekki vert að rekja söguþráðinn of náið en bók-
in er virkilega skemmtileg og alveg þrælspennandi
stundum. Og eins og í öllum góðum sögum er það
ekki fyrr en á síðustu blaðsíðunum sem gátan leysist.
Krakkamir snúa heim ögn þroskaðri og reynslunni
ríkari en vinir að eilífu.
Helöur Baldursdóttir.
Háskaleikur 149 bls.
Vaka-Helgafell hf. 1992.
Þyrnar og rósir
Þetta er víst fyrsta ljóðabók höfundar og geymir fjóra tugi
ljóða sem skipt er í fimm bálka. Titillinn hefur áður sést á ljóða-
bók (árið 1930), enda er hann af því tagi sem streymir nánast
sjálfkrafa úr penna ljóðskálda. Og gefur þannig góða hugmynd
um bókina. Með því vil ég ekki halda því fram að þetta sé vond
bók og misheppnuð. Það eru mismunandi mælikvarðar á það
eftir lesendahópum. Og ég hugsa að þessi ljóð gætu átt sér
nokkuð fjölmennan lesendahóp, einmitt af því að þau eru kunn-
ugleg, en ekki mikið út á þau að setja, ekkert ósmekklegt eða
sérlega rislágt. Þó fór mjög illa á því að yrkja upp Snorra Hjart-
arson (bls. 42), tæpast viljandi gert. Og sumir textamir em
með þynnsta móti, t.d.:
Bókmenntir
örn Ólafsson
Álfkonan
Hún býr í hólnum
hólnum græna
utan við garð.
Hún er fögur,
blá og vitur,
og vitjar manns.
Hér er bara fullyrt að konan sé fógur, og er það þó ótrúlegt,
flest litaraft kvenna er fegurra en blátt. En það er ekki á nokk-
um hátt reynt að sýna lesendum þessa fegurð með sérstæðum
lýsingum, sem gætu höfðað til skynjunar eða ímyndunarafls.
Og þetta einkennir bókina almennt. Undantekning er t.d. „Grá-
mann“, langt ljóð sem segir frá misþyrmingum á bami. Hér
er sýnt hvemig það skynjar kvalarann nálgast, skref fyrir
skref, og inn á milli koma framtíðaráætlanir sem em í senn
flótti frá aðstæðum og sýna von um að geta geðjast fóðumum.
Það kemur vel fram hvemig andstæðar tilfinningar togast á í
baminu. Ljóðið finnst mér alltof langt, því það er mikið í því
að útskýra. Þriðja erindi og næstsíðasta einkennast t.d. af slík-
um sértekningum, en endurtekningar með rími em hér eins og
í hinu Ijóðinu það sem helst aðgreinir þetta frá hversdagslegu
tali, auk þess að dvelja við andartaksskynjun. Það er vel til
fundið að segja svipbrigðalaust andlit kvalarans úr plasti, því
það gefur til kynna að hann sé annars hugar, eins og á valdi
hvata. En ekki fer vel á því að ógnvaldurinn birtist baminu
með andlitsdrætti Andrésar andar. Svona er
ýmislegt vanhugsað og hálfunnið í þessari bók.
Grámann
Ég ligg grafkyrr
í rúminu
í húminu
í kyrrðinni
og hlusta.
Hlusta eftir brakinu
þungu fótatakinu
hans Grámanns.
Hann kemur
á hverju kvöldi
með sársaukann
grátinn
ekkann.
Nú heyri ég marrið
í hurð fataskápsins.
Á morgun verð ég góður,
vakna snemma,
geri morgunmat
og færi þeim í rúmið.
Nú brakar í svefnherbergishurðinni
þeirra.
Á morgun verð ég góður
tíni blóm handa...
Hurðin á herberginu mlnu
opnast.
í gættinni stendur Grámann
sem elur mig upp.
Eitt fyrir morguninn,
annað fyrir daginn,
þriðja fyrir kvöldið.
Þessi helga þrenning
sem vætir koddann minn
og gerir rauða bletti
í náttfötin mln,
sem mamma er alltaf
að þvo úr.
Á eftir ligg ég
grafkyrr
í rúminu
í húminu
1 kyrrðinni
og græt.
Svanur Gfsii Þorkelsson: Þyrnar og rósir.
Eigin útgála 1992, 64 bls.
Albert Jóhannsson á Skjóna frá Syðri-Úlfsstöðum. Myndin er tekin laust
eftir 1950.
Hestavísur
Fyrir nokkru kom á markaðinn bók með safni hestavísna og nefnist
hún „Fjörið blikar augum í“. Nafngift bókarinnar er valin eftir fyrstu
hendingu í visu Bjama Halldórssonar á Uppsölum í Skagafirði. Álbert
Jóhannsson, kennari í Skógum, hefur safnað vísunum og valið þær snjöll-
ustu úr vísnasafni sínu til birtingar en safn hans af stökum og öðrum
kveðskap mun vera mikið að vöxtum. Alls munu vísumar í bókinni vera
nær 1000 að tölu og kennir þar margra grasa. Albert hefur, að því er virð-
ist, víða leitað fanga og hefur haft samband við hagyrðinga og vísnaunn-
endur í öllum landshlutum. Bókarhöfundur var ritstjóri Hestsins okkar,
rits hestamanna, í allmörg ár og hafði þar oft á tíðum ágætan vísnaþátt.
Sumar af vísum þessum munu hafa komið þar fyrst á prenti og em því
mörgum kunnar.
Albert er sjálfur ágætur hagyrðingur og síðast í bókinni em allmargar
stökur eftir hann. Mörg þekkt skáld eiga vísur í kveri þessu en það er
röskar 180 blaðsíður að lengd. Af höfundum má þar nefna skáldin Pál
Ólafsson, Stefán í Vallanesi, Jón á Bægisá, og borgfirska snillinginn Guð-
mund Böðvarsson frá Kirkjubóh, en hann er höfundur fyrstu vísunnar
í bókinni. í bókarlok er skrá yfir höfunda, hestanöfn og fyrstu vísuorð.
Bókmenntir
Klemenz Jónsson
Vísnakver þetta er gefið út af Bókaútgáfu Amar og Örlygs og virðist
vandað og smekklegt að öUum frágangi.
Albert í Skógum, eins hann er jafnan nefndur meðal kunnugra, er lands-
þekktur hestamaður. Hann hefur um árabU verið í fomstusveit félagasam-
taka hestamanna. Albert var aUlengi formaður Landssambands hesta-
manna og hefur ritað mikið um hestamennsku og fjölhæfni íslenska hests-
ins. Á Uðnu ári kom út bók eftir hann er nefndist Handbók íslenskra
hestamanna. Víða kemur fram í skrifum Alberts að hestar em honum
mjög kærir. Val efnis í bók þessari virðist vera unnið af smekkvísi og
yfirvegun. í formála bókarinnar segir Albert m.a. þetta: „Mér er ekki
kunnugt um að nokkur maður hafi gert tilraun tU að safna þessu efni
saman til útgáfu ef frá er skiUð Utið kver sem heitir 100 hestavísur og
Bókaútgáfan Hennskringla gaf út árið 1962“. Þetta mun vera rétt og má
því segja að fuU þörf hafi verið á útgáfa þessa vísnakvers hestamanna.
Stór hópur fólks á þessu landi stundar nú hestamennsku sér tíl ánægju
og yndisauka og sá hópur fer stækkandi með hverju ári. -
Þeim er þetta ritar er kunnugt um að í röðum hestamanna eru margir
vísnavinir og þar má einnig finna snjaUa hagyrðinga. Ég hvet alla ljóð-
elska hestamenn til að eignast þessa bók. Ég þykist þess fuUviss að hún
muni verða mörgum kærkomin og verða lesin bæði á Utlum kaffistofum
hesthúsanna og víðar.
Að lokum skal hér birt ein þekkt vísa úr bókinni og er hún eftir Pál
Ólafsson skáld og hestamann frá Hallfreðarstöðum. Vísan lýsir vel hugar-
þeU höfundarins, ást hans og söknuði á þessum kæra hesti sínum.
Ég hef selt hann yngra Rauð,
er því sjaldan glaður.
Svona er að vanta veraldarauð
og vera drykkjumaður.
„Fjörlð blikar augum l“.
Safn hestavísna. 184 bls.
Albert Jóhannsson í Skógum hefur valið og safnað.
Bókaútgáfan örn og örlygur, 1992.