Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 27. MARS 1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Catherine Cookson:
The House of Women.
2. Terry Brooks:
Elf Queen of Shannara.
3. Mary Wesley:
A Dubious Legacy.
4. Virgínia Andrews:
Dawn.
5. Barry Unsworth:
Sacred Hunger.
6. Alexandra Ripley:
Scarlett.
7. Joanna Trollope:
The Choir.
8. Josephine Hart:
Damage.
9. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
10. Stephen Fry:
The Liar.
Rit almenns eðlis:
1. Malcolm X & Alex Haley:
The Autobiography
of Malcolm X.
2. Andrew Morton:
Diana: Her True Story.
3. Peter Mayle:
A Year in Provence.
4. Peter Mayle:
A Year in Provence.
5. Peter Mayle:
Toujours Provence.
6. Bill Bryson:
The Lost Continent.
7. Comic Relief:
The Squashed Tomato
Joke Book.
8. Mark Urban:
Big Boy's Rules.
9. Bill Bryson:
Neither here nor there.
10. Cleese & Skynner:
Families & how to Survive
Them.
(Byggt áThe Sunday Timos)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Leif Davidsen:
Den sidste spion.
2. Maria Helleberg:
Mathilde - magt og maske.
3. Hans Scherfig:
Det forsomte forár.
4. Leif Davidsen:
Den russiske sangerinde.
B. Marianne Fredriksson:
Evas Bog.
6. Betty Mahmoody:
For mít barns skyld.
(Byggt á Politiken Sondag)
Höfundur
Rebekku
Ein af bestu kvikmyndunum sem
snillingurinn Alfreð Hitchcock leik-
stýrði, Fuglarnir, er byggð á magn-
aöri smásögu eftir ensku skáldkon-
una Daphne du Maurier. Þetta var
reyndar ekki í fyrsta sinn sem Hitch-
cock leitaði í smiðju du Mauriers;
áður hafði hann gert kvikmynd eftir
þeirri sögu sem gerði skáldkonuna
fræga víða um heim, Rebekku.
Nýverið kom út í Bretlandi fyrsta
ítarlega ævisaga Daphne du Maurier
og hefur hún vakið verulega athygli.
Höfundurinn, Margaret Foster, hef-
ur samið margar ævisögur og kann
því vel til verka. Enda þykir hún
hafa náð að afhúpa margt óvenjulegt
um lífshlaup du Mauriers.
Faðirinn vildi strák
Daphne fæddist árið 1907, önnur
þriggja dætra þekkts bresks leik-
hússmaríns, Geralds, sem átti þá ósk
heitasta að þær væru allar strákar.
Daphne, sem var eftirlæti hans,
reyndi eftir megni að gera honum til
geðs að þessu leyti. Það hafði svo
mikil áhrif á líf hennar og skapgerð,
að sögn Fosters, hún leit gjarnan á
sig sem tvær manneskjur.
Daphne taldi þannig hinn skapandi
hluti persónuleika síns vera karl-
kyns. Þegar hún skrifaði sögur sínar
tók „karlmaöurinn" öll völd að henn-
ar sögn og stundum reyndar líka í
persónulegum samskiptum. Það
leiddi til ástarsambanda hennar við
aðrar konur, svo sem þá frægu leik-
konu Gertude Lawrence.
Þetta var þó vel falinn hluti lífs
hennar. Hún átti að vísu á unga aldri
Daphne du Maurier á unga aldri.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
ástarævintýri með franskri kennslu-
konu en sneri sér svo að karlkyninu;
var fyrst í tygjum við enska leikstjór-
an Carol Reed en giftist breskum
íþróttamanni og stríðshetju, „Boy“
Browning, sem síðar varð hershöfð-
ingi. Með honum átti hún þrjú börn.
Hjónabandið var misheppnað, þótt
ekki bæri á því út á við, og þau bæði
óhamingjusöm í sambúðinni.
Magnþrungnar sögur
Á æskuárum fékk hún skyndilega
brennandi áhuga á ritstörfum og ein-
setti sér að verða sagnaskáld.
En hún hafði það sem mikilvægast
var; hæfileikann til aö segja sögur á
dramatískan og magnþrunginn hátt.
Fyrstu sögur du Maurier vöktu
ekki mikla athygli en það breyttist
með Jamaica Inn, Jamaíkukránni,
árið 1936. Rebekka kom út tveimur
árum síðar og varð metsölubók víða
um heim. Hitchcock kvikmyndaði
hana 1940. Á eftir fylgdi nokkrar sög-
ur sem, eins og þessar tvær, eru enn
vinsælar meðal almennings.
Einræn
Forster lýsir því hversu einræn
Daphne var. Henni leið best þegar
hún gat verið út af fyrir sig. Árið
1943 varð hún yfir sig hrifin af gömlu
niðurníddu stórhýsi í Cornwall,
Menabilly, og eyddi miklum fjár-
munum í að búa þar og laga húsið.
Þar var hún ánægð en fyrir börnin
var lífið þar óneitanlega dapurlegt.
Fram kemur í ævisögunni, sem
heitir einfaldlega Daphne du Mauri-
er og er gefin út af Chatto forlaginu,
að óhamingjan í einkalífinu hafi end-
urspeglast rækilega í persónum og
atburðum í mörgum sögum hennar.
Þannig var sterkur þráður milli
einkalífsins og skáldskaparins.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Pelican Brief.
2. Mary Higgins Clark:
All around the Town.
3. LaVyrle Spencer:
Bygones.
4. Michael Crichton:
Jurassic Park.
5. John Sandford:
SÍIent Prey.
6. John Grisham:
The Firm.
7. Elízabeth Lowell:
Untamed.
8. Michael Crichton:
Rising Sun.
9. John Grisham:
A Time to Kill.
10. Tímothy Zahn:
Dark Force Risíng.
11. Terry Brooks:
The Elf Queen
of Shannara.
12. Robert Ludlum:
The Road to
Omaha.
13. Sandra Brown:
Temperatures Rising.
14. Olivia Goldsmith:
The First Wives Club.
15. Maya Angetou:
On the Pulse of Morning.
Rit almenns eðlis:
1. R. Marcinko & J. Weisman:
Rogue Warrior.
2. Maya Angelou:
I Know whythe Caged Bird
Sings.
3. Piers Paui Read:
Alive.
4. Gloria Steinem:
Revolution from
within.
5. M. Scott Peck:
The Road Less
Travelled.
6. A1 Gore:
Earth in the Balance.
7. Judith Warner:
Hillary Clinton:
The Inside Story.
8. Deborah Tannen:
You just Don't
Understand.
9. Susan Faludi:
Backlash.
10. Nancy Fríday:
Women on Top.
(Byggt á New York Tímes Book Revíew)
Vísindi
Gúmmi í og
undir rafbíla
Svo kann að fara að gúmmí verði
til að gera draum manna um rafbíla
að verufeika. Til þessa hafa allar
tilraunir með rafhíla strandað á því
að ekki eru til nægilega orkuríkar
Bláfiskurinn er ekki mjög líkur
frændum sinum, mönnunum.
og léttar rafhlöður til að knýja þá.
RafbOar standast því ekki enn öðr-
um bílum snúning.
Nú hafa tveir vísindamenn,
Bandaríkjamaður og Breti, fundið
nýtt efni til að nota í rafhlöður. Þetta
er eins konar gúmmí sem leiðir raf-
magn vel og getur jafnframt geymt
meiri orku en þau efni sem nú eru
notuð. E.t.v. kemur því sú tíð að
rafbOar gangi á og fyrir gúmmn.
Maðurinn
kominn af
bláfíski
Hver er nánasti ættingi mann-
anna meðal fiskanna? Líffræðingar
hafa tíl þessa helst haft augastað á
lungafiski sem er löngu útdauður
en afkomendur hans gengu á land
og uröu forfeður landdýra eða það
hafamenntalið.
Nú hafa tveir Þjóðverjar kannað
máfið að nýju og fundið nýjan for-
fóður manna og annarra landdýra í
hafinu. Þetta er bláfiskurinn sem
kaOaður er lifandi steingervingur
því talið var að hann hefði dáið út
fyrir 80 milljónum ára. Menn skiptu
um skoðun eftir að fiskurinn tók að
veiðast við Mádagaskar.
Rannsókn á blóði bláfisksins sýnir
að hann er skyldari landdýrum en
aðrir fiskar og því líklegasti forfaðir
okkar í hafinu. Bláfiskur er aUt að
metra langur, ljótur og að sögn
ógeðsleguráaðlíta.
Blátt öskur
Flestum þykir hugmyndin um blá
eða rauð hróp fáránleg og helst
hægt aö ímynda sér gráan hijóm
þegar einhverium er bölvað í sand
og ösku.
En hijóð hafa lit. Ekki er þó átt
við þau hljóð sem óma í eyrum
manna dagsdaglega heldur sýna til-
raunir að sum hátíðnihljóð verða
blá í vatni. Af hverju þetta gerist
vita menn ekki með vissu en eitt-
hvað tengist það árekstrum frum-
eindanna.
Þetta fyrirbæri hefur nýverið vak-
ið áhuga vísindamanna en Þjóðverj-
ar vissu af þvi fyrir 50 árum.
Sverðköttur
í nýju ljósi
Sverðkettir voru á sinni tíð ein
vígalegustu rándýrin á jarðríki.
Augntennurar sköguðu 40 sentí-
metra niður fyrir hökuna og fáir
vOdu mæta kisa í myrkri.
Nýjustu rannsóknir sýna þó að
sverðkötturinn var ekki eins ógur-
legur og útlitið gefur tO kynna.
Sverðkettir voru vígalegir en ekki
að sama skapi vigfimir.
Umsjón
Gísli Kristjánsson
Dýrafræðingar segja að hann hafi
alls ekki verið veiðigarpur á borð
við stóru kattardýrin sem nú eru
uppi. Þar ræður mestu að sverðkött-
urinn var mjög þungur og luraleg-
ur. Hann varð aö liggja í leyni fyrir
bráð sinni og gat ekki hlaupið hana
uppi ef fyrsta atlaga mistókst.
Tennurnar voru vissulega stórar
en þær voru ekki að sama skapi
beittar. Sverðkötturinn varð því
fremur að beita afli en fimi. Sverð-
kettir voru lítíllega minni en ljón
en um helmingi þyngri. Þeir dóu út
fyrir 11 þúsund árum um leiö og
mammútamir, helsta bráðin.
Viðræðugóð
fjarstýring
Japanir hafa fundið ráð við þeim
vanda margra að geta ekki stillt íjar-
stýringuna á sjónvarpinu eða
myndbandinu. Lausnin er að kenna
fjartýringunum mælt mál og láta
þær hlýða skipunum eigendanna.
Þá þarf ekki lengur rafeindafræð-
inga til aö stýra fjarstýringunni.
Hægt er að segja nýju fjarstýring-
unum að taka Hemma Gunn upp en
sleppa auglýsingunum á undan og
eftir. Þetta er að sögn miklu einfald-
ara en að styðja á marga takka við
tímastillingu og svo raskast dag-
skráin þannig að Hemmi Gunn
verður bara hálfur á upptökunni.
Nokkum tíma tekur að kenna
hverri fjarstýringu mál eiganda síns
ef eftir það á allt að ganga að óskum.
Þó veldur það mönnum nokkra
hugarangri að 100 síðna bæklingur
fylgir nýju fjarstýringunum og án
þess að kunna skil á efni hans er
ekkert gagn að þessu einfalda
tækniundri.
Mikli hvellur
á misskiln-
ingi byggður
Bandaríski heimsfræðingurinn
William Tifft hefur í tuttugu ár
reynt að sá frækomum efasemda
meðal starfsbræðra sinna um að
svokaOaður „mOdi hvellur" eða
„higbang" marki upphaf heimsins.
Flestir heims- og stjamfræðingar
telja að heimur okkar sé aö þenjast
út og hafi verið að gera það frá upp-
hafinu í „mikla hvelli". Þetta ráða
menn af því að íjarlæg sólkerfi gefa
öU frá sér rauöleitt ljós. Þaö er skýrt
með því að nokkuð togni á ljósbylgj-
unum meöan þær berast til okkar
vegna þess að sólkerfin eru á hrað-
ferðfráokkur.
Tifft segir að þetta sé misskilning-
ur því rauða ljósið sé breytUegt eftir
því frá hvaða sólkerfum það komi
og stafi ekki endilega af hreyfingu
þeirra. Því þurfi ekki að gera ráð
fyrir mikfili sprengingu í upphafi
Tiftt trúir ekki á „mikla hvell“.
og að heimurinn sé að þenjast út.
En hvernig varð heimurinn þá til?
Tifftveitþað ekki.
Brjóstvöðvi
til hjarta-
styrkingar
Breski læknirinn Tom Hooper
segir að innan fimm ára verði hægt
að búa til gervihjörtu í menn úr
brjóstvöðvum þeirra. Hugmyndin
er að taka vööva úr brjóstinu, tengja
hann við lamað hjarta og láta hann
um að dæla blóöinu í stað hjarta-
vöðvans. Hefðbundinn hjartagangr-
áður stjómar nýja vöðvanum.
Hooper segir að tilraunir með
hjartastyrkingu að þessu tagi hafi
þegar gefið góða raun á hundum.
Þeir hafi lifað í aUt að tvö ár með
endurbætthjarta.