Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.1993, Page 14

14
LAUGARDAGUR 27. MARS 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
■ AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Eitraðir vindar
Rannsóknamefnd á vegum Sameinuöu þjóðanna hefur
komizt að þeirri niðurstöðu, að fréttir fjölmiðla af fram-
ferði sijómvalda og hers í E1 Salvador hafa verið réttar
og að ríkisstjóm Bandaríkjanna hefur beitt kerfisbundn-
um lygum til að hylma yfir geðsjúkum morðingjum.
Á níunda áratugnum létu stjómvöld í E1 Salvador
myrða 75.000 manns og hrekja eina milljón manna á
vergang. Síðari talan samsvarar því, að 50.000 íslending-
ar væm hraktir frá heimilum sínum. Harðast gekk fram
í þessu Roberto d’Aubuisson, leiðtogi stjómarflokksins.
Til verstu illverkanna var notuð sérstök morðsveit,
sem þjálfuð var í Bandaríkjunmn á vegum bandaríska
hersins. Hún nauðgaði meðal annars bandarískum nunn-
um og myrti þær. Hún myrti bandaríska jesúítapresta
og sjálfan erkibiskup landsins, Oscar Amulfo Romero.
Um allt þetta var fjallað í fjölmiðlum á sínum tíma.
Stjómir Reagans og Bush Bandaríkjaforseta kölluðu
þetta fjölmiðlafár. Það gerði líka Wall Street Joumal í
sérstökum viðhafnarleiðara, þar sem ráðizt var á blaða-
menn fyrir vilhallan fréttaflutning frá E1 Salvador.
Margt yfirstéttarfólk trúði á Wall Street Joumal, af
því að það er fremur leiðinlegt blað, skrifað af hagfræð-
ingum, en ekki blaðamönnum. Klisjan um fjölmiðlafárið
á greiðan aðgang að fólki, sem hefiir komið sér vel fyrir
1 lífinu og vill ekki láta trufla samvizku sína.
Af ráðherrum og embættismönnum forsetanna Reag-
ans og Bush gengu harðast fram Alexander Haig, Jeane
Kirkpatrick og Thomas O. Enders. Embættisfærsla þessa
fólks verður nú rannsökuð í Bandaríkjunum í framhaldi
af niðurstöðu Salvadomefndar Sameinuðu þjóðanna.
Nefndin fór rækilega ofan í saumana á fárinu í E1
Salvador. Hún kannaði 25.000 tilvik og yfirheyrði 2.000
vitni. Niðurstaða hennar var sú, að þetta hefði ekki ver-
ið neitt fjölmiðlafár, heldur blákaldur sannleikurinn.
Morðæði réði ferðinni hjá stjóm og her E1 Salvadors.
Ronald Reagan og George Bush, Alexander Haig og
Jeane Kirkpatrick var fullkunnugt um þetta ástand. Þeim
var líka ljóst, að brjálæðið var kostað af bandarískum
stjómvöldum. Þeim mátti öllum vera ljóst, að svik þeirra
mundu komast upp um síðir. Samt lugu þau í sífellu.
Sóðaleg framkoma Wall Street Joumal, bandarískra
forseta og embættismanna úr flokki repúblikana í máli
E1 Salvadors sýnir ljóslega, að lýðræðislegt sijómkerfi
kemur ekki í veg fyrir, að á Vesturlöndum komist til
valda meira eða minna forhertir siðleysingjar.
Stjómin 1E1 Salvador er sérstakur kapítuli út af fyrir
sig. Þar er við völd Alfredo Christiani forseti úr flokki
geðsjúklingsins d’Aubuissons. í kjölfar niðurstöðu Sam-
einuðu þjóðanna lét Christiani þing landsins náða í
skyndingu alla glæpamenn hersins með einu pennastriki.
Allt fram á síðustu daga hefur Christiani forseti notið
aðstoðar vamarmálaráðherra, sem áður var yfirmaður
morðsveitarinnar. Það er René Emilio Ponce, sem til
skamms tíma var helzti skjólstæðingur bandarískra
stjómvalda og bandaríska hersins í E1 Salvador.
Sem betur fer em hinir eitruðu vindar hættir að blása
um utanríkisráðuneyti og forsetahöll Bandaríkjanna.
Bill Clinton er að því leyti líkur Jimmy Carter, að hann
mun ekki láta viðgangast glæpi bandarískra stjómvalda
gegn mannkyninu að hætti þeirra Reagans og Bush.
Mál þetta er enn eitt sönnunargagn þess, að marg-
tuggna klisjan um fjölmiðlafár felur jafnan í sér tilraun
valdamanna til að breiða yfír mistök sín og glæpi.
Jónas Kristjánsson
Jeltsín líklegri
til að styrkja
stöðu sína
Ríkjandi kreppa í stjórnarfari
Rússlands á sér þá undirrót öflug-
asta að æðstu stofnanir ríkisins eru
ósamþýðanlegar. Forsetaembættið
skipar Boris Jeltsín, sem varð með
yfirburðum fyrsti þjóðkjörni þjóð-
höfðingi í sögu Rússlands. í hans
hiut kom að binda enda á rúmlega
sjö áratuga alræði kommúnista-
flokksins í landinu.
Löggjafarsamkoman, þjóðfulltrúa-
þingið, er kjörið og starfar eftir
stjórnarskrá sem sett var 1977 á vel-
mektardögum Leoníds Brezhnev.
Þriðjungur fulltrúa er ekki kjörinn
heldur í rauninni sjálfskipaður, tii-
nefndur af stofnunum og samtökum
sem kommúnistaflokkurinn réð enn
að mestu yfir þegar kosningar fóru
fram 1990. Þar að auki hefur stjóm-
arskráin sætt um það bil 300 breyt-
ingum og því í mörgu óljós og ósam-
kvæm sjálfri sér.
Jeltsín forseti og ríkisstjóm hans
hafa sett sér það mark að færa
Rússland frá miðstýrðum áætlun-
arbúskap til markaðskerfis með
skjótum hætti. Þar hefur þingið
þvælst fyrir að fremsta megni und-
ir fomstu Rúslans Kasbúlatovs
þingforseta. Frumvörp um gmnd-
vallarreglur markaðskerfis svo
sem eignarrétt, fjármálastarfsemi,
gildi samninga og gjaldþrota hafa
ýmist ekki verið tekin á dagskrá
eða ónýtt. Vald þingsins yfir seðla-
banka hefur verið notað til að
ganga þvert á markmið ríkisstjóm-
ar í peningamálum. Efnahags-
glundroðann sem af þessu hlýst
nota yfirmenn gömlu ríkisfyrir-
tækjanna og stofnananna til að
hygla sjálfum sér og gæðingum sín-
um, en reyna svo að kenna forset-
anum og ríkisstjóminni um og
beina óánægju þjakaðs almennings
að þeim. Til þess ættu að vera hag-
stæð skilyrði þegar verðbólga er
komin upp í 30% á mánuði.
í desember komu þing og forseti
sér saman um að skera úr ágrein-
ingi um skiptingu valda með þjóð-
aratkvæðagreiðslu í apríl. Á síðara
þingfundi var ákveðið að tillögu
Kasbúlatovs að hlaupa frá þeirri
samþykkt og gera tilkall til óskor-
aðs valds þingsins yfir ríkisstjóm-
inni. Við þessari ögrun brást Jelt-
sín með sjónvarpsávarpi til þjóðar-
innar fyrir viku.
Þar boðaði hann til þjóðarat-
kvæðis af sinni hálfu 25. apríl. Yrðu
kjósendur þar beðnir að lýsa
trausti eða vantrausti á forseta og
varaforseta jafnframt því sem þeir
tækju afstöðu til nýrrar stjómar-
skrár, nýrra kosningalaga og þing-
kosninga samkvæmt þeim hiö
skjótasta. Sömuleiðis boðaöi Jelt-
sín að hann myndi taka sér vald til
að stjóma með tilskipunum fram
yfir þjóðaratkvæðagreiðsluna.
Síðan hefur allt verið á tjá og
tundri meðal stjómmálamanna í
Moskvu. Valerí Sorkin, forseti
stjómlagadómstólsins, kvað forset-
ann brjóta stjómarskrá með því að
taka sér óskorað tilskipunarvald,
og fékk meirihluta dómsmanna til
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
að fallast á þá afstöðu, en látið var
fylgja að brotið nægði ekki til að
setja forsetann af. Með þessum úr-
skurði braut reyndar dómurinn
sjálfur í bága við stjórnarskrá, því
hann var ekki byggður á neinum
skjallegum gögnum.
Kasbúlatov kallaði fastaþingið
saman til funda, og á þeim síðari
var ákveðið að kveðja saman full-
trúaþingið til að leggja drög að af-
setningu Jeltsíns. En á sama fund
barst skjal frá forseta, þar sem
hvergi var minnst á óskorað til-
skipanavald hans.
Við þetta sljákkaði bæði í Kas-
búlatof og Sorkin, sem sóttu Jeltsín
heim í Kreml. Þar varð engin sam-
eiginleg niðurstaða, en Kasbúlatov
kom fram í sjónvarpi og sá nú enga
þörf á að fulltrúaþingið reyndi að
setja forsetann af.
Sinnaskipti hans eru skýrö með
því að þingforsetinn hafi komist að
raun um að vonlaust væri að ná
tilskildum meirihluta, tveim þriðju
þingheims eða 679 atkvæðum, með
afsetningu. Með frumkvæði .sínu
hafði Jeltsín knúið Kasbúlatov til
að sýna spfiin og sett hann í vörn.
Skyndifundur fulltrúaþingsins
stóð enn þegar þetta er ritað, en
þar virtist krafa um afsetningu
Jeltsíns hafa falhð í skuggann, í
upphafi að minnsta kosti. Athyghn
beindist einkum að málamiðlun-
artihögu Sorkins í tíu hðum. Sá
helsti er setning nýrrar stjórnar-
skrár með þjóðaratkvæði og nýjar
forseta- og þingkosningar með
haustinu.
Jeltsín samsinnti ýmsu í tillögum
Sorkins, en hélt fast við þjóðarat-
kvæðið 25. apríl, og talsmaður hér-
aðsstjórna Rússlands lýsti í fyrsta
skipti yfir fylgi þeirra við það
áform forsetans. Kasbúlatov
bauðst til að segja af sér, ef þingiö
teldi deilur þeirra Jeltsíns orðnar
of persónulegar af sinni hálfu.
Magnús T. Ólafsson
Boris Jeltsín Rússlandsforseti (t.v.) og Rúslan Khasbúlatof þingforseti
ræðast við á fundi þjóðfulltrúaþingsins á föstudag. Simamynd Reuter
Skodanir aimarra
Jeltsín er eini kosturinn
Þeir sem gagnrýna Bih Clinton fyrir að veðja
aðeins á Borís Jeltsín hafa ekki svarað tveimur
grundvafiarspumingum; hvaða kost annan á Chnton
og hvemig gæti hik stutt umbætur í Rússlandi?
Jeltsín forseta gæti mistekist en Chnton og aðrir
leiðtogar á Vesturlöndum hafa engan tíma tfi að spá
í stöðuna. Eini ábyrgi kosturinn er að styðja Jeltsín
og það strax. Úr leiðara IHT, 24. mars
Ekki kalda stríðið aftur
Stjómlagakreppan í Rússlandi gæti orðið til að
vekja að nýju hugsunarhátt kalda stríösins í Banda-
ríkjunum þegar rússneski bjöminn lá eins og mara
á þjóðinni.
Einmitt þess vegna á Bandaríkjastjóm að styðja
við bakið á Jeltsín, lýðræðislega kjömum umbóta-
manni. Eða eins og Clinton forseti segir: „Það sem
mestu skiptir er að Rússland er og verður að vera
lýðræðisríki á leið tU markaðshagkerfis."
Úr leiðara USA Today, 23. mars
Sameinaðir stöndum vér
Mikilvægasti lærdómurinn, sem hægt er að draga
af frönsku þingkosningunum síðasta sunnudag, er
að samstaða skiptir öllu og aö kofningur leiðir til
glötunar. Því fer fjarri að þetta sé nýr lærdómur en
hann er samt einn þeirra sem alltaf em að endur-
taka sig. Stjórnarflokkurinn, sósíalistar, klofnaði.
Hluti af hefðbundu fylgi hans hallaði sér að græn-
ingjum sem þó náðu ekki því fylgi sem þeir væntu.
Sigurvegaramir vom mið- og hægriflokkamir sem
stóðu saman ólíkt vinstriflokkunum.
Úr leiðara Politiken, 23. mars