Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Nokkrar af
þeim bestu
Bretland
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Jurassic Park.
2. Joanna Troltope:
The Men and the Girls.
3. Maeve Binchy:
The Copper Beech.
4. Donna Tartt:
The Secret History.
5. Colin Dexter:
The Way through the
Woods.
6. James Herbert:
Portent.
7. Sidney Sheldon:
The Stars Shine Down.
8. Patrícia D. Cornwell:
All That Remains.
9. John Grisham:
The Pelican Brief.
10. Robert Harris:
Fatherland.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
3. Michael Caíne:
What's It All about?
4. J. Peters 8i J. Nichol:
Tornado Down.
5. D. Shay 8t J. Duncan:
The Making of Jurassic
Park.
6. Christabel Bielenberg:
The Road Ahead.
7. Alan Bullock:
Hitler 8t Stalin: Parallel *
Lives.
8. Daniel Yergin:
Thje Prize.
9. Paul Theroux:
The Happy Isles of Oceania.
10. Bill Bryson:
The Lost Continent.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Hanne Marie Svendsen:
Under solen.
2. Tor Norrestranders:
Mærk verden.
3. Alice Adams:
Carotines dotre.
4. Jan Guillou:
Dine fjenders fjende.
5. Jostein Gaarder:
Kabalemysteriet.
6. Regine Deforges:
Sort tango.
7. Peter Hbeg:
Forestillinger om det 20.
árhundrede.
(Byggt á Politiken Sondag)
Margir grípa meö sér pappírskilju
í sumarleyfiö, ekki síst þegar haldiö
er til útlanda. Úrvalið er hins vegar
mikið og vandi að velja.
Enska dagblaðið The Independent
kom lesendum sínum nýverið til
hjálpar í þessu efni með því að birta
lista um bestu ensku pappírskiljur
sumarsins.
Gluggum í hann.
í haldi í Beirút
An Evil Cradling eftir Brian Keen-
an lýsir grimmdarlegri meöferð á
gíslum í Beirút en Keenan var þar í
haldi mannræningja ásamt John
McCarthy og Terry Anderson. Hér
segir hann frá því í smáatriðum
hvemig honum tókst að lifa af villi-
mannlega meðferð af hálfu ræningja
sinna í fjögur og hálft ár.
No Friends But the Mountains er
eftir John Bulloch og Harvey Morris.
Þeir segja hér frá sögu og menningu
Kúrda sem eiga rætur að rekja langt
aftur í aldir. Höfundarnir gera skil-
merkilega grein fyrir því hvernig
vestræn lýðræðisríki hafa hvað eftir
annað svikið málstað þessarar 16
milljón manna þjóðar sem fær ekki
að stofna eigið þjóðríki en verður að
búa sem minnihluti í fimm löndum.
Wild Swans: Three Daughters of
China eftir Jung Chang er merkileg
lýsing á lífi þriggja kyhslóða í Kína.
Höfundurinn segir frá ömmu sinni,
sem var tekin sem hjákona stríðs-
herra fimmtán ára að aldri, móður
sinni sem var hetja í byltingu komm-
únista og sjálfri sér á umbrotatímum
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
maóismans. Um leiö sýnir hún
hvernig Kína umbyltist gjörsamlega
á fáeinum áratugum.
Á ferðalagi
Nokkrar ferðabækur eru á þessum
lista. Þeirra á meðal er ný útgáfa af
Oxford Literary Guide to Great
Britain & Irland eftir Dorothy Eagle
og Meic Stephens en þetta rit er
ómissandi fyrir þá sem vilja kynna
sér bókmenntasögulegar minjar á
ferðalagi um Bretland og írland -
hvort sem það eru hús skálda eöa
grafir eða staðir sem koma fyrir í
verkum þeirra.
Pete Davis fékk sér pallbíl og ók
um tíu þúsund kílómetra leið um
þrettán ríki Bandaríkjanna. Hann
segir frá þessari ferð og kynnum sín-
um af Ameríkumönnum í Storm
Country.
Einn kunnasti ferðabókahöfundur
samtímans, Jan Morris, lýsir hins
vegar heimsóknum sínum til átján
borga í Locations. Hún bregður upp
mörgum eftirminnilegum svipmynd-
um af borgarlífi í ólíkum heimshom-
um, allt frá Glasgow til Canberra.
Merkar konur
Einn merkasti ferðamaður fyrn
hluta aldarinnar, Freya Stark, lést
fyrr á þessu ári. Af því tilefni hefur
fyrsta ferðabók hennar, Baghdad
Sketches, verið gefin út að nýju, en
Freya fór víða um arabalönd þar sem
engin vestræn kona hafði áöur kom-
ið.
Leikkonan Bette Davies var af öðru
sauðahúsi. Hún hlaut mikla frægð
fyrir kvikmyndaleik en einkalíflð
var óvenjulegt eins og Barbara
Leaming rekur í nýrri ævisögu sem
ber nafn leikkonunnar og lýsir vægð-
arlausri grimmd hennar í garð ann-
arra, jafnvel einu dóttur sinnar.
Og meira um konur. Our Treach-
erous Hearts eftir Rosalind Coward
er athyglisverð úttekt á því hvers
vegna femínismanum hafi mistekist
að færa konur til fyrirheitna lands-
ins.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Firm.
2. Michael Críchton:
Jurassic Park.
3. John Grisham:
The Pelican Brief.
4. Michael Crichton:
Rising Sun.
5. John Grisham:
A Time to Kill.
6. Michael Crichton:
Congo.
7. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
8. Anne Rivers Siddons:
Colony.
9. Stephen King:
Gerald's Game.
10. Michael Crichton:
Sphere.
11. Clíve Cussler:
Sahara.
12. Judith Krantz:
Scruples Two.
13. Terry McMillan:
Waiting to Exhale.
14. Janet Dailey:
Tangled Vines.
15. Lawrence Sanders:
McNally's Luck.
Rit almenns eðlis:
1. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
2. James Herríot:
Every Living Thing.
3. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird
Sings.
4. Anne Rule:
A Rose for Her Grave.
5. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
6. Don Shay 8i Jody Duncan:
The Making of „Jurassic
Park"
7. David McCullough:
Truman.
8. Peter Mayle:
A Year in Provence.
9. Tina Turner 8< Karl Loder:
I, Tina.
10. Deborah Tannen:
You júst Don't Understand.
11. Wallace Stegner:
Where the Bluebird Sings
to the Lemonade Springs.
12. Peter Mayle:
Toujours Provence.
13. Garry Wílls:
Lincoln at Gettysburg.
14. William Manchester:
A World Lit only by Fire.
15. Peter Mayle:
Acquired Tastes.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Sálin er efst í heilanum
Með því að leika sjávarhljóð fyrir fólk með ákveðna persónueiginleika fer
Dröfnufiðr-
ildið útdautt
Breskir skordýrafræðingar segja
aö dröfnufiðrildið, eitt fegursta
fiðrildið á Bretlandseyjum, sé nú
útdautt. Á síðasta ári sást það einu
sinni en í ár hefur enginn komið
auga á það. Þetta er fimmta fiðr-
ildategundin sem deyr út á Bret-
landseyjum á síðustu 150 árum.
Bannað lyf
gegn eyðni
Vísindamenn í Bandaríkjunum eru
að gera tilraunir meö thalidomide
sem hugsanlegt eyðnilyf. Þetta er
róandi lyf sem náöi tölu veröum
vinsældum í Evrópu á árunum eft-
ir 1960 en var bannað þegar það
reyndist valdafósturskaöa hjá
þunguðum konum. Fyrstu niöur-
stöðurbenda til að lyfiö geti hægt
á þróun eyöninnar hjá sýktu fólki.
Kort af yfir-
borði sjávar
Mönnum kann aö virðast þarfiaust
aö kortleggja yfirborö sjávar en
samt er nú kominn á loft gervi-
hnöttur sem á að vinna þetta verk.
Sjórinn er ósléttari en margir
halda. Aðdráttarafljarðar veldur
þvi að á úthöfunum getur munað
allt aö 160 m á sjávarhæðinni. Þá
er ekká tekið tfilit til áhrifa veðurs.
Umsjón
Glsli Kristjánsson
Breski sálfræðingurinn Charles
McCreery hefur fundið út að manns-
sálin á sér bólstað efst í heilaum
hægra megin. Hann hefur í leiðinni
komist að þeirri niðurstöðu að
reynsla sumra manna af sálnaflakki
stafar af persónuleikagalla en ekki
því að sálin sé mikið gefin fyrir lang-
ferðir.
McCreery, sem starfar við háskól-
ann í Oxford, komst að öllu þessu
þegar hann var að gera tilraunir til
að framkalla sálnaflakk. Vísinda-
mönnum hefur til þessa gengiö illa
að rannsaka flakkið þyí það hefur
ekki viljaö birtast við endurteknar
tilraunir.
McCreery byijaði á því að kanna
hvers konar fólk segði frá reynslu
sinni af sálanflakki. í ljós kom að það
voru nær eingöngu svokallaðir
kleyíhugar og einnig fólk sem þjáðist
af geðklofa.
Eftir að hópur kleyfhuga fékkst til
að taka þátt í tilraun með sálnaflakk
hugkvæmdist McCreery að láta fólk-
ið hlusta á undurþýðan sjávarnið.
Það var eins og við manninn mælt;
sálir fimmta hvers manns í hópnum
fóru á flakk og annar hver maður sá
ofsjónir af ýmsu tagi.
Fólkið lýsti flakki sálarinnar á
sama hátt. Það yfirgaf líkama sinn
og sveif um herbergið hjá sálfræð-
ingnum. Fólk, sem vakið hefur verið
úr dauðadái, hefur oft sagt frá svip-
aðri reynslu og menn trúaðir á eilíf-
leika sálarinnar hafa notað þær sög-
ur sem sannanir fyrir framhaldslífi.
McCreery er þó ekki trúaður á að
sálin yfirgefi Ukamann í raun og
veru. Hann tengdi heilasjá við höfuð
fólksins í tilrauninni og komst aö því
að heilinn starfaði án afláts meðan
sál þess á flakk.
sálin var á ferð og flugi.
Einkum vöktu athygli mikil umsvif
efst í heilanum hægra megin; í svo-
kölluðu hægra hvirfilheilablaði. Sál-
fræðingurinn ályktaði því sem svo
að þar héldi sálin til og sofnaði ekki
eða yfirgæfi bústað sinn fyrr en á
dauðastundinni.
Ályktanir McCreery um sálina og
verustað hennar hafa þó vakið
mismikla hrifningu meðal starfs-
bræðra hans. Hitt þykir mönnum þó
merkilegt að honum tókst að fjölda-
framleiða sálnaflakk á einfaldan
hátt.
Hér eftir verður því hægt að senda
sálir manna í ferðalög og rannsaka
fyrirbærið nánar. Þar með er kom-
inn vísindalegur grundvöllur fyrir
frekari rannsóknum á fyrirbærinu
og hvort það tengist lífi í öðrum
heimi á einhvern hátt eða er bara
rugl í léttgeggjuðu fólki.
Poppað með
ratsjá
Tílviljun ein réð því aö örbylgju-
ofninn var fundinn upp en það var
uppfinningamaðurinn Percy L.
Spencer sem ákvað að byrja á aö
búa til örbylgjupopp með nýja
tækinu.
Spencer þessi var sj álfmenntaö-
ur raffræðingur og uppfinninga-
maður hjá bandaríska fyrirtæk-
inu Raytiieon sem nú er þekktast
fyrir að smiða Patriot-eldflaugar.
Spencer haföi endurbætt ratsjár
Breta í síðari heimsstyrjöldinni og
gert flöldaframleiðslu á þeim
mögulega.
Spencer vann enn að þróun rat-
sjárinnar árið 1946. Ðag einn það
ár tók hann eftir því að súkkul-
aði, sem hann hélt á, bráðnaði
þegar hann stóö upp við útvarps-
lampaístórriratsjá.
Spencer grunaöi aö örbylgjur
væru valdar að þessu og lét senda
eftir maís til að komast að hvort
bylgj umar frá lampanum nægðu
til að poppa í opnum tekatii. Það
tókst og næst sauð hann egg. Það
sprakk í andlitið á honum.
Þessar tilraunir endurtók hann
fyrir stjómendur fyrirtækisins
sem sáu strax að hér var komið
mikið undratæki. Fyrsti örbylgju-
ofninn var smíðaður en sala gekk
treglega því hann var mannhæö-
arhár og um hálft tonn að þy ngd.
Nokkur veitingahús keyptu þó
ofna en almenningur sýndi upp-
finningunni lítinn áhuga.
Nær tuttugu árum siðar tóku
japönsk fyrirtæki hugmyndina
upp ásína arma og frá þeim kom
lítill örbylgjuofn eins og þeir sem
nú em á nær hverju heimili.