Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1994, Blaðsíða 12

12
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjórl: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖROUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNUSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SiMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, urnbrot, mynda- og plötugerð:
ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð i lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Upplýsingahraðbrautin
Tvær byltingar hafa orðið á vegferð mannkyns eftir
svonefndri upplýsingahraðbraut inn í framtíðina. Báðar
tengjast þær internetinu, alþjóðlegu og næsta stjórnlausu
galdrafyrirbæri, sem þenst út með ógnarhraða, án þess
að nokkur aðih eigi eða skipuleggi internetið.
Fyrri byltingin var alþjóðlegi tölvupósturinn. Með
tengingu við internetið getur fólk sent ódýran og leiftur-
hraðan póst um heim allan og tekið við slíkum pósti.
Þetta gerist mun ódýrar og þægilegar en með faxi, enda
varð þetta til að hleypa ofurvexti í internetið.
Önnur byltingin er að gerast þessa dagana. Með mynd-
virkum forritum getur fólk tengst internetinu og notað
það án þess að þurfa að skilja neitt í tölvum eða skipana-
kerfum forrita. Fólk notar bara tölvumús og potar bendl-
inum i þá kosti, sem skjárinn býður hverju sinni.
Merkast við þetta er, að internetið hefur ekki sprung-
ið, þótt notkun þess hafi margfaldazt með hveiju ári og
þyngd upplýsinga margfaldist snögglega við tilkomu
myndvirkra forrita. í rúmt ár hefur verið spáð hruni
internetsins, en það heldur samt áfram vaxandi þenslu.
' Næstmerkilegast er, að veL skipulögð upplýsinganet,
sem einkum hafa náð fótfestu í Bandaríkjunum, geta
alls ekki keppt við óskipulagt internet um hylli fólks og
reyna nú hvert um annað þvert að tengjast internetinu
svo nánum böndum, að viðskiptavinirnir flýi ekki.
Internetið hefur náð öruggri fótfestu hér á landi. ísinn
braut íslenzka menntanetið, sem á rætur sínar á Kópa-
skeri á Melrakkasléttu. Menntanetið íslenzka hefur vak-
ið alþjóðlega athygli, svo sem sjá má af skjölum frá Evr-
ópusambandinu um upplýsingahraðbraut nútímans.
Dæmi Kópaskers og íslenzka menntanetsins sýnir ein-
mitt í hnotskurn, að intemetið er þess eðhs, að það jafn-
ar aðstöðu þeirra, sem búa afskekkt og hinna, sem búa
í þungamiðjum heimsins. Kópasker getur keppt á jafn-
réttisgrundvelh við Reykjavík, London og New York.
Pappírslaus viðskipti eru í augsýn. Þar á meðal er sjálf-
virk færsla upplýsinga milh sviða, svo sem frá vörupönt-
un, yfir flutningaskýrslur, tohpappíra, hvers konar bók-
hald fyrirtækja og skattskýrslur til sölunótna. Það verð-
ur hamingjudagur, þegar tohskjöl fá afgreiðslu á neti.
Svipuð bylting verður í útgáfustarfi. Intemetið jafnar
þar aðstöðuna. Fólk getur stofnað eigin prentsmiðju og
útgáfufyrirtæki á internetinu með óverulegum stofn-
kostnaði. Þúsundir aðha víða um heim hafa byijað að
feta sig fram eftir þessari akrein hraðbrautarinnar.
Verið er að finna traustari leiðir til að auðvelda greiðsl-
ur á intemetinu, án þess að netþjófar geti komizt yfir
plastkortanúmer fólks og misnotað þau. Verið er að finna
traustari leiðir th að mgla og afrugla viðkvæmar upplýs-
ingar, svo að óviðkomandi aðhar komist ekki í þær.
Enn er internetið niðurgreitt af háskólum og öðmm
opinberum stofnunum, sem halda úti stofnæðum netsins
notendum að kostnaðarlausu, svo að þeir þurfa aðeins
að greiða verð innanbæjarsímtala. Búast má við, að það
óraunhæfa dæmi verði fyrr en síðar reiknað upp á nýtt.
Mikhvægt er, að íslenzk stjómvöld sjái um, að upplýs-
ingahraðbrautin haldist ódýr fyrir innlenda notendur,
þótt hún hætti að vera alveg ókeypis. Einnig er mikh-
vægt, að stjómvöld knýi opinberar þjónustustofnanir th
að vera með og taka á sig kostnað á móti spamaði sínum.
Vaxtarbrodd upplýsingahraðbrautarinnar er að finna
á óskipulögðu intemeti, sem enginn á og enginn rekur.
Saga þess verður áfram undarlegt og ótrúlegt ævintýri.
jonask@ismennt.is
I.AUOARDAOUR 17. DKSEMBER 1994
Feigðarflan
Jeltsíns í Kákasus
Fjöllin Káka- fram í sus
iölkorustu liáöi.
Svo orti rímnaskáld um fornan
herkonung, og í þjóöakraöaki
Kákasuslanda hefur mörg rimman
veriö háö. Á síöustu öld tók þaö
rússneska keisaraherinn hverja
herferðina af annarri aö leggja
undir Rússaveldi lönd múslímskra
fjallaþjóöa í Noröur-Kákasus.
Nú hefur Borís Jeltsín Rúss-
landsforseti efnt til herferðar til aö
færa á ný undir rússnesk yfirráð
Tsjetsjeníu, sem taldist sjálfstjórn-
arsvæði innan Rússneska sam-
bandslýöveldisins, en lýsti yfir
sjálfstæði um leiö og Sovétríkin lið-
uöust í sundur í árslok 1991.
Frumkvööull aö sjálfstæðisyfir-
lýsingunni var Dshokar Dúdaéf,
fram að því hershöföingi í sovéska
flughernum. Síöan hefur hann ráð-
iö landinu og aö ýmsu ríkt meö
fornum hætti, til að mynda látiö
hálshöggva andstæðinga sína.
Jeltsín kallaðj rússneska herinn
brott frá Tsjetsjeníu, eftir að ljóst
varð aö stórátök myndi kosta aö
hrekja Dúdaéf frá völdum. Stóð svo
í þófi fram á liðið haust, þegar upp-
reisn braust út i Tsjetsjeníu gegn
Dúdaéf, og varð brátt ljóst að upp-
reisnarsveitirnar fengu fé, vopn og
að nokkru mannafla frá Rússlands-
her.
Áhlaup á höfuöborgina Grosní 26.
nóvember fór út um þúfur, og
handsömuðu Tsétsenar þar að
minnsta kosti tvo tugi Rússa. Setti
Dúdaéf Rússlandsstjórn tvo kosti,
að gangast viö aö þetta væru henn-
ar hermenn, ella yrðu þeir teknir
af lífi sem málaliöar.
Varð þaö til aö samningamenn
frá Moskvu komu til Grosní, þar á
meðal Pavel Gratséf, landvarna-
ráðherra Rússlands. Mótsagna-
kenndar yfirlýsingar voru gefnar
út í báöum borgum, en svo lauk að
Rússunum var skilað, jafnframt
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
því sem rússneskar hersveitir
flykktust að landamærum Tsjetsj-
eníu.
Þegar þetta er ritað eru skriö-
drekasveitir Rússa komnar vel á
veg að setjast um Grosní, en þyrlur
og þotur halda uppi árásum á þorp-
in sem liggja að leiðum til borgar-
innar. Slitnað hefur upp úr samn-
ingaviðræðum rússneskra og
tsjetsjenskra stjórnvalda.
Skyndilegt herhlaup gegn
Tsjetsjeníueftir þriggja ára að-
gerðaleysi kallar á sérstakar skýr-
ingar. Þær sem uppi eru í Moskvu
tengjast stöðu Gratsjofs landvarna-
ráðherra og Jeltsíns forseta.
Ljóst er aö liðsinni Rússlands-
hers við uppreisn í Tsjetsjeníu er á
ábyrgð Gratsjofs, enda keimlíkt
rússneskum stuðningi við upp-
reisn Abkhasa gegn Georgíu, sem
lagði það nýfrjálsa ríki afvelta og
geröi það háð Rússlandi. Ósigur
uppreisnarmanna í áhlaupinu í
Grosní er því til þess fallinn að
veikja enn stööu ráðherrans, sem
nýtur lítils álits i herforustunni.
Jeltsín á hins vegar Gratsjof að
þakka aö herinn bældi niður upp-
reisn þingforustunnar í Moskvu í
fyrra. Þar að auki hefur Jeltsín upp
á síðkastið hyllst til að slá á rúss-
neskar þjóðernisnótur viö hvert
tækifæri.
En hafi hann gert sér í hugarlund
að herferð gegn Dúdaéf og Tsjetsj-
enum yrði til að sameina Rússa að
baki forseta sínum hefur annað
komið á daginn. Þjóðernissinnar á
Rússlandsþingi sem mark er á tek-
iö, gamlir kommúnistar og flokkar
frjálslyndra hafa sameinast í að
fordæma hernaðaraðgerðirnar og
vara við afleiöingunum.
Rússneskur fréttaskýrandi
komst svo að orði, að Jeltsin hefði
nú ekki við annað að styðjast.en
nokkra hershöfðingja og öryggis-
lögregluna. Égor Gaidar, fyrrum
forsætisráðherra og foringi meðal
frjálslyndra, hefur varaö við að
harðlínumenn í ríkisstjórn og ör-
yggisþjónustu ætli sér að setja lýð-
ræðisþróun í Rússlandi af sporinu
til frambúðar með áhlaupinu í
Grosní. Af myndi hljótast hermd-
arverkaherferð Tsjetsjena, sem
reka glæpaflokka víða um Rúss-
land, sem síðan gæfi tilefni til að
lýsa yflr neyöarástandi og afnema
lýðréttindi.
Talsmenn Tsjetsjena boða
skæruhernað úr tjöllunum, þótt
Grosní falli, og rússneskir herfræð-
ingar eru sama sinnis. Einn þeirra
sagði í breska útvarpinu BBC í
fyrradag að hann sæi fram á að
átökin breiddust út til annarra
landa í Norður-Kákasus og gætu
staðið svo árum skipti. Bandalag
átta Norður-Kákasusþjóða hefur
þegar boðað skráningu sjálfboðal-
iða til að berjast með Tsjetsjenum
gegn Rússlandsher.
Fjölskyldur á flótta með fátæklegar föggur sínar undan sókn Rússlandshers i Tsjetsjeniu. Símamynd Reuter
Skoðanir annarra
Aukin tengsl við ESB
„Stjórn Verkamannaflokksins gekk í gær í lið með
ríkisstjórninni í viðleitni hennar til aö stofna til eins
náinnar samvinnu við ESB og hægt er án aðildar.
Sem aðili að NATO, EES og Vesturevrópusamband-
inu er Noregur í góðri stööu gagnvart ESB. Þaö er
nauðsynlegt að þessi tengsl nýtist sem best, eins og
ríkisstjórnin hefur lagt til og stuðningur er fyrir í
Stórþinginu. Ábyrgðin fyrir þessari vinnu er alfariö
hjá ríkisstjórninni eftir að aðildinni að ESB var hafn-
að í þjóðaratkvæðagreiðslunni.‘‘
Úr forustugrein Dagbladet 13. desember.
í lagi að berja á Tsjetsjenum
„Borís Jeltsín Rússlandsforseti og umbótasinnaðir
félagar hans standa frammi fyrir alvarlegri innan-
landskreppu vegna ástandsins í hinu örsmáa upp-
reisnarhéraöi Tsjetsjeníu. Ekki er hægt að láta
þriggja ára gamla uppreisnina viðgangast. Þótt best
væri að finna pólitíska lausn á ástandinu er fyllilega
réttlætanlegt af Jeltsíns hálfu að beita hervaldi til
að kveða uppreisnina niður.“
Úr forustugrein New York Times 14. desember.
Síðasta vonin horfin
„Með því að dæma átta kúrdiska þingmenn til
þungrar fangelsisrefsingar hefur tyrkneska ríkis-
stjórnin greinilega sagt skilið við allar lýöræðisvenj-
ur við að leysa vanda Kúrda. Þessir þingmenn voru
síðasta vonin um friðsamlega lausn. Það er kominn
tími til að Vesturlönd beiti tyrknesk stjórnvöld þrýst-
ingi til að komast að póhtísku samkomulagi við
Verkamarinaflokk Kúrda, sem er eini trúverðugi
fulltrúi Kúrda, hvort sem mönnum líkar betur eða
verr.“
Úr forustugrein Neue Zuricher Zeitung 15. desember.