Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1994,
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Men at Arms.
2. Dick Francis:
Decider.
3. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
4. Stephen King:
Nightmares and Dream-
scapes.
5. Margaret Atwood:
The Robber Bride.
6. Catherine Cookson:
The Golden Straw.
7. lain Banks:
Complicity.
8. Sebastian Faulks:
Bírdsong.
9. Roddy Doyle:
Paddy Clarke Ha Ha Ha.
10. Elizabeth Jane Howard:
Confusion.
Rit almenns eðlis:
1. Angus Deayton:
Have I Got News for You.
2. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
3. Bill Watterson:
Homicidal Psycho-Jungle Cat.
4. Jung Chang:
Wild Swans.
5. Gary Larson:
The Curse of Madam.
6. W.H. Auden:
Tell Me the Truth about Love.
7. J. Cleese 8i R. Skynner:
Life and how to Survive It.
8. Viz Top Tips.
9. J. McCarthy & J. Morrell:
Some Other Rainbow.
10. Carl Giles:
Giles Cartoons 1995.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jorn Riel:
Haldurs ballader - og
andre skroner.
2. Margaret Atwood:
Katteoje.
3. Jung Chang:
Vilde svaner.
4. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
5. Arturo Perez-Reverte:
Det flamske maleri.
6. Flemming Jarlskov:
Skjult kamera,
7. Herbjorg Wassmo:
Lykkens son.
(Byggt á Politiken Sendag)
Bækur ársins
í Ameríku
Ritstjórar bókablaðs New York
Times hafa að venju valið bestu bæk-
ur ársins í Ameríku. Að þessu sinni
komu 33 bækur til umræðu á fundum
ritstjóranna. Ellefu náðu inn á list-
ann yfir bestu bækurnar en til þess
þurfti meirihluta atkvæða.
Lítum stuttlega á þessar úr-
valsbækur ársins þar vestra að mati
ritstjóranna.
Tvær skáldsögur eru í hópnum.
Önnur er A Frolic of His Own eftir
William Gaddis sem nýveriö hlaut
reyndar The National Book Award í
Ameríku fyrir söguna. Eins og áöur
hefur komið fram í Erlendri bóksjá
hæðist höfundurinn þar miskunnar-
laust að bandarísku réttarkerfi og
þeim sem þar lifa og hrærast.
Hin skáldsagan er eftir Tim O’Bri-
en og nefnist In the Lake of the
Woods. Þar segir frá konu sem hverf-
ur þegar stjórnmálaferill eigin-
mannsins verður að engu vegna upp-
ljóstrana um hroðalega atburði í for-
tíð hans. Leyndarmálið var reyndar
að hann hafði tekið þátt í My Lai-
fjöldamorðunum í Víetnam. Þessi
skáldsaga íjallar þannig um siðferði-
legar afleiðingar þess að fela sann-
leikann og falsa söguna.
Þá telst Open Secrets, nýtt smá-
sagnasafn eftir kunnan höfund, Alice
Munro, til bestu bókanna.
Ævisögur og fræðirit
A Way in the World eftir V.S. Nai-
'iLiihíHÍf <(fi. A ‘
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
paul er svo eins konar sambland
skáldskapar, endurminninga og
sagnfræðilegrar útlistunar.
Tvær hreinræktaðar ævisögur eru
á lista ritstjóranna.
Annars vegar er saga franska
skáldsins Honoré de Balzac eftir Gra-
ham Robb - Balzac: A Life. Þar er
farið ítarlega ofan í saumana á lífi
og skáldskap þessa mikla rithöfund-
ar nítjándu aldar og fjallað sérstak-
lega um tengslin á milli listarinnar
og veruleikans.
Hins vegar er það W.E.B. Du Bois,
fyrsti hluti ævisögu þessa kunna
sagnfræðings og baráttumanns fyrir
réttindum svertingja í Bandaríkjun-
um, eftir David Levering Lewis.
Bandarískur lífræðingur, Edward
0. Wilson, segir frá lífi sínu og vís-
indastörfum í bókinni Naturalist.
í ritinu Conquest rekur Hugh
Thomas landnám Spánverja í Mex-
íkó og blóðugt stríð þeirra gegn inn-
fæddum. Bókin er ekki hvað síst
merkileg fyrir þá staðreynd að höf-
undurinn hefur komist yfir ýmis
söguleg gögn sem öðrum sagnfræð-
ingur hefur sést yfir.
I Stalin and the Bomb tekur David
Holloway á atburðuin sem eru nær
í tímanum: árangursríkum tilraun-
um sovéskra stjórnvalda til að verða
sér úti um kjarnorkusprengjur á ár-
unum 1939-1956.
Þá eru aðeins ónefndar tvær bækur
á lista ritstjóranna í New York:
Önnur nefnist The Language ln-
stinct og er eftir Steven Pinker. Þar
færir hann visindaleg rök fyrir því
aö tungumálið sé skráð í gen manns-
ins og sé þar af leiðandi meðfætt -
óháð umhverfi og aðstæðum.
Hin er reyndar líka af erfðafræði-
legum toga. í The Moral Animal held-
ur Robert Wright því nefnilega fram
að siöferði mannsins sé einnig bund-
iö í genunum. Bókin er sögð skarp-
lega hugsuð og skrifuð en um leið
líkleg til umræðna og deilna.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Anne Rice;
Intervlew with the Vampire.
2. Johanna Lindsey:
You Belong to Me.
3. Míchael Crichton:
Disclosure.
4. Jonathan Keilerman:
Bad Love.
5. Dean Koontz:
Mr. Murder.
6. Anne Rice:
The Vampire Lestat.
7. Robert James Waiker:
Slow Waltz in Cedar Bend.
8. Ken Follett:
A Dangerous Fortune.
9 E. Anníe Proulx:
The Shipping News.
10. Danielle Steel:
Vanished.
11. Elizabeth Lowell:
Forget Me Not.
12. Peter Hoeg:
Smilla’s Sense of Snow.
13. Dean Koontz:
The Door to December.
14. Judith McNaught:
A Holiday of Love.
15. Tom Ctancy:
Without Remorse.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadíe & C. Taylor:
Embraced by the Líght.
2. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
3. Maya Angefou;
Wouldn't Take Nothing for
My Journey now.
4. Thomas Moore:
Care of the Soul.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
6. Rush Limbaugh:
See, I Told You so.
7. Karen Armstrong:
A History of God.
8. Joan Wester Anderson:
Where Angel's Walk.
9. Erma Bombeck:
A Marriage Made in Hea-
ven...
10. Maya Angeiou:
I Kno w why the Caged Bird Sings.
11. Tom Clancy:
Armored CAV.
12. Kathleen Norris:
Dakota.
13. M. Scott Peck:
Further along the Road Less
Traveled.
14. Howard Stern:
Private Parts.
15. Bailey White:
IVIama Makes up Her Mind.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Carl Sagan óttast árekstur jarðar og halastjömu:
FlÝtum okkur að nema
land á öðrum hnöttum
Líkurnar á því að halastjarna eða smástirni rekist á jörðina meö hrikaleg-
um afleiðingum eru meiri en likurnar á að lenda í flugslysi. Simamynd Reuter
Eldgömul
stjömukerfl
Vísindamenn sem hafa notaö
Hubble geimsjónaukann hafa
komið auga á stjörnukerfi sem
eru allt að tólf þúsund ára göm-
ul. Bandaríska geimferðastofh-
unin (NASA) á myndir af stjömu-
kerfunum og líta þau út eins og
skær jólaljós á dökkum grunni.
Stjörnukerfi þessi geta veitt
mikilvægar upplýsingar um sögu
slíkra kerfa, um uppruna, þróun
og örlög alheimsihs. Hugsanlegt
er aö þar sé að finna forfeður
Vetrarbrautarinnar.
Magavænt
verkjalyf
Verkja- og bólgueyðandi lyf eins
og aspirín geta haft óskemmtileg-
ar aukaverkanir á maga sjúkJ-
inga sem þau taka, allt frá óþæg-
indum upp í magasár. Það kann
þó brátt að heyra fortíöinni til því
kanadískur vísindamaður segist
hafa fundiö leið til að koraa í veg
fyrir þessi aukaáhrif.
„Við höfum bætt einu efnasam-
bandi við þessi lyf, köfnunarefn-
isoxíöi, sem kemur í veg fyrir
aukaverkanirnar án þess að hafa
áhrif á bólgueyðandi eiginleika
lyfjanna,“ segir John Wallace viö
háskólann í C-algary í Kanada.
Uppgötvun þessi gæti haft mikil
áhrif á markaðinn fyrir verkja-
og bólgueyðandi lyf.
Umsjón
Guölaugur Bergmundsson
„Líkurnar á því að smástimi rekist
á jörðina, svo menningu okkar stafi
ógn af, eru aöeins minni en einn á
móti þúsund. Líkurnar á því að mað-
ur láti lífið í flugslysi eru einn á
móti tveimur milljónum."
Þetta segir sá frægi stjörnufræð-
ingur og vísindamaður, Carl Sagan,
sem nýbúinn er að gefa út bók sem
hann kallar Ljósbláa blettinn. Þar
skoðar hann jörðina sem við búum
á, örsmátt rykkorn í alheimsgeimi,
og varar okkur við því að viö verðum
að nema land á öðrum hnöttum áður
en það verður um seinan.
Carl Sagan líkir þessum árekstri
við þann sem varð fyrir 65 milljónum
ára. Margir vísindamenn telja aö sá
hafi eytt öllum risaeðlum jarðarinn-
ar, svo og mörgum öðrum lífverum.
Gríðarlegt rykský mundi þyrlast
upp, byrgja sólarsýn og kæla jöröina
svo mikið að allur landbúnaður eyði-
legðist.
Vestur í Bandaríkjunum taka
menn þessa ógn svo alvarlega að vís-
indanefnd fulltrúadeildar þingsins
hefur lagt til að bandaríska geim-
ferðastofnunin, NASA, verði fyrir
árið 2005 búin að kortleggja allar
halastjömur og smástimi á leið til
jarðar. Fmmvarp þar að lútandi hef-
ur þó ekki enn verið samþykkt.
„Við lifum innan um aragrúa af
halastjömum og smástimum og fyrr
eða síðar mun hópur þeirra rekast á
okkur," segir Sagan. „Ef við. viljum
koma í veg fyrir þannig stórslys
verðum við aö vera komin út í geim-
rnn.
Sagan hefur í bókum sínum og
sjónvarpsþáttum útskýrt leyndar-
dóma himingeimsins fyrir milljón-
um manna um heim allan. Hann seg-
ir að við verðum að kanna aðra
hnetti ef viö ætlum okkur aö lifa af.
Carl Sagan segir að við séum ekki
lengur í tengslum við himingeiminn
eins og forfeður okkar þegar þeir
fylgdust fyrst með stjömunum og
nefndu vikudagana eftir plánetun-
um.
„Fólk um allan heim hungrar í
skilning á visindunum," segir Sagan
og skýrir með því gífurlegar vinsæld-
ir sjónvarpsþáttaraðarinnar Cosmos
sem sýnd var í sextíu löndum, þar á
meðai á íslandi.
„Við skipuleggjurp þjóöfélag sem
er byggt á vísindum og tækni og bú-
um þannig um hnútana að engínn
skilur vísindi og tækni. Það er vís
leið út í meiri ógöngur en nokkurn
getur órað fyrir,“ segir stjamvísinda-
maðurinn Carl Sagan.

um
ísmanninn
Fjöldinn allur af vísindamönn-
um kom saman í Vínarborg fyrir
skömmu til aö bera saman bækur
sínar um ísmanninn Ötzi sem
fannst í Alpafjöllunum fyrir
þremur árum. Hann hafði þá leg-
ið þar undir ís í 5300 ár.
Talið er að Ötzi hafi verið ná-
lægt þrítugu en æðar hans vom
eins og í nútímamanni á sjötugs-
aldri. Lungun vora svört eins og
í stórreykingamanni en ekki er
vitað hvers vegna. Þá þjáðist
hann af liðagigt.
Frekari rannsóknir veröa gerð-
ar á ísmanninum sem nú heldur
til í frystiklefa í háskólanum í
Innsbruck.
Slanga
geymir sæði
? mm F
i7ar
Kvendýr vörtuslöngunnar svo-
kölluðu, sem lifir 1 Indónesíu, em
óvenjulegum hæfileikum gædd-
ar: Þær geta varöveitt sæði í eins
konar sæöisbanka í sjö ár og not-
að eftir þörfum.
Hæfileiki þessi gerir það að
verkum að kvenslöngumar geta
vandað valið á karldýrinu sem
þær vilja láta frjóvga sig. Þetta
er eins og þegar nautgriparækt-
andi írystir sseði úr sérlega væn-
um tudda til síðari tíma nota.
Konur geta lengst varðveitt sæði
í fimm daga.