Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1994, Side 45

LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1994
49
ÓTVÍRÆÐIR
YFIRBURÐIR
í TÆKNI
Ohollar matarvenjur, hóglifi, offita, ýmsir sjúkdómar, streita og tilvistarkreppa miðaldra karla hefur neikvæð
áhrif á hormónaframleiðsluna.
Karlkynshormónið testosteron
er körlum nauðsynlegt svo að eðli-
legum kynþroska verði náð, þeir
fari í mútur, pungurinn og limur-
inn stækki, líkamsbyggingin verði
karlmannleg og skegg og líkams-
hár fari að vaxa. Karlmenn fram-
leiða 6-8 mg á degi hverjum í svo-
kölluðum leydig-frumum í eistum.
Testosteron vekur löngun til kyn-
lífs og er mikilvægt fyrir eðlilega
framleiðslu á sæðisfrumum og
sæðisvökva í blöðruhálskirtli og
sáðblöðrum. Hjá karlmönnum
veldur testosteron-skortur því að
þeim rís ekki hold og verða því
getulausir.
Breytinga-
skeið karla?
Á síðustu árum hefur mikið verið
rætt um breytingar á framleiðslu
kynhormóna með vaxandi aldri.
Margir telja að miðaldra karlar
gangi í gegnum svipað breytinga-
skeið og konur; hormónamagn lík-
amans minnki og karlinn finni fyr-
ir ýmsum breytingum á líkama sín-
um og geðhöfn. En það er fleira en
aldurinn einn sem hefur áhrif á
hormónabúskap karla. Bæði lík-
amleg og andleg streita veldur
miklum búsifjum. Karlar sem
liggja lengi á sjúkrahúsum sakir
langvinnra sjúkdóma hafa venju-
lega mun minna af karlkynshorm-
ónum meðan á dvölinni stendur en
samanburðarhópur.
Viðvarandi streita vegna pen-
ingavandræða eða ótryggs at-
vinnuástands verkar lamandi á
kynhormónaframleiðsluna enda
virðast streitutaugar tengjast leyd-
ig-frumunum beint. AIls kyns sam-
keppni hefur áhrif á testosteron-
magn líkamans. Mælingar á tenn-
isleikurum sýna þetta. Eftir keppni
eykst testosteron veruiega hjá sig-
urvegaranum en minnkar hjá hin-
um. Sama gerist þegar keppt er í
andlegu atgervi. Sá sem lýtur í
lægra haldi í rökræðum eða rifrildi
hefur minna af testosteróni en hinn
sem sigur ber af hólmi. Ýmiss kon-
ar ósigrar og vonbrigði í leik og
starfi lama leydig-frumurnar um
stundarsakir. í dýratilraunum sést
þetta vel. Apar, sem stjórna flokkn-
um og ráða og drottna í krafti lík-
amlegra og andlegra yfirburða,
hafa venjulega mun meira testost-
eron en hinir sem kúgaðir eru.
Margir miðaldra menn, sem
kvarta undan vaxandi getuleysi,
segjast finna fyrir vonbrigðum Og
erfiðleikum á vinnustað. Þeir telja
Á læknavaktiimi
■A ^ Óttar
'T '1 Guðmundsson
HBwL'- / fa læknir
(réttilega) að nýir menn með ljóns-
makka og eld í augum séu að ýta
þeim til hliðar og vomi yfir stöðu
þeirra eins og gammar í vígahug.
Hvað um matinn?
Fituríkar máltíðir minnka testo-
steronmagn líkamans. Sýnt hefur
verið fram á að testosteron minnk-
ar verulega hjá afríkönskum negr-
um sem fara úr trefjaríku, fitu-
snauðu fæði yfir í fituríkt nútíma-
fæði að hætti McDonalds og bræðra
hans. Áfengi minnkar framleiðslu
á karlkynshormóni sakir beinna
áhrifa á starfsemi leydig-frumna
og breytinga sem verða á hæfni lifr-
ar að binda testosteron og brjóta
niður kvenkynshormóniö östrogen
sem allir karlar framleiða í litlum
mæli. Reykingar auka þetta magn
kvenkynshormóna í karlmönnum
sem hefur neikvæð áhrif á kyngetu.
Offita breytir hlutfalli karlhorm-
óna og kvenhormóna hjá körlum
sem veldur getuleysi. Margir mið-
aldra menn hafa tilhneigingu til að
fyllast óhugnaði þegar minnst er á
líkamsrækt og vilja helst leggjast
upp í sófa með bjór eöa gos og gæða
sér á.kartöfluflögum eða einhveiju
sætmeti. Slíkir lifnaðarhættir auka
mjög á offituvandann. Þá spretta
og vaxa fram fitufrumur og mynda
áberandi ístru sem eykur á kynlífs-
vandann.
Margir langvinnir sjúkdómar
eins og sykursýki, MS, skjaldkirt-
ilssjúkdómar, nýma-, hjarta- og
lungnasjúkdómar hafa áhrif á test-
osteronmagn auk ýmissa lyfja gegn
hjartasjúkdómum, flogaveiki,
magasári og blóðþrýstingshækk-
un.
Breytingaaldur eða
eitthvað annað?
Eins og sjá má á þessari upptaln-
ingu hefur margt annað en aldur-
inn áhrif á magn kynhormóna hjá
miðaldra körlum. Ekki virðist um
ákveðinn breytingaaldur karla að
ræða sem sambærilegur er við tíða-
hvörfkvenna. Óhollarmatarvenj-
ur, hóglífi, offita, ýmsir sjúkdómar,
streita og tilvistarkreppa margra
karla á þessum aldri hefur neikvæð
áhrif á hormónaframleiðsluna.
Karlar geta stjórnað þessari þró-
un að einhveiju leyti sjálfir. Mestu
skiptir að slá skjaldborg um eistun
sín og örva framleiðslu þeirra með
öllum tiltækum ráðum, líkams-
rækt, megrunaraðgerðum, tóm-
stundagamni og breyttu mataræði.
Flestir eiga að geta lifað ágætu kyn-
lífi fram á elliár en til þess að svo
megi verða er nauðsynlegt að gæta
vel þess fjöreggs sem andleg og lík-
amlegheilsaer.
Alþjóda Versluaiarfélagið Iiff.
Skútuvogi 11 © (91-)' 88 68 69
104 Reykjavík
-Þinn tími mun kpma
SEIK
Um 2000 íslensk heimili nota
Laura Star - mest selda strau-
járnið í Þýskalandi og Sviss.
- Stórkostlegur
peninga- og
tímasparnaður.
- Hvenær ætlar þú
að eignast þitt?
Breytinga-
aldur karla