Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1995, Blaðsíða 8

8

i

í
<herlend bóksjá
Metsölukiljur
Valið ur bestu ensku
pappírskiljum ársins
Bretland
Skáldsögur:
í. Terry Pratchett:
Interesting Tlmes.
2. Dlck Francls:
Wlld Horses.
3. Doug Naylor:
The Last Human.
4. Wllbur Smlth:
The Seventh Scroll.
5. Jane Austen:
Prlde and Prejudlce.
6. Davld Guterson:
Snow Falling on Cedars.
7. Danlelle Steel:
The Glft.
8. Pat Barker:
Regeneration.
9. Ruth Rendell:
Slmlsola.
10. Maeve Binchy:
The Glass Lake.
Rit almenns eðlis:
1. S. Blrtwistle & S. Conklin:
The Making of Prlde and Prejudlce.
2. Alan Bennett:
Wrltlng Home.
3. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
4. S. Nye & P. Dornan:
The A-Z of Bahaving Badly.
5. Andy McNab: Bravo Two Zero.
6. Blll Watterson:
Calvin & Hobbes lOth Annlversary
Book
7. Carl Giles: Glles 1996.
8. lan Botham:
Botham: My Autoblography.
9. Terry Pratchett:
A Map of the Dlscworld.
10 Ranfurly:
To War wlth Whltaker.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Llse Nergaard:
De sendte en dame.
2. Jung Chang:
Vllde svaner.
3. Kirsten Thorup:
Elskede ukendte.
4. Bret Easton Ellls:
Uskrevne regler.
5. Robert J. Waller:
Broeme I Madlson County.
6. Josteln Gaarder:
Sofles verden.
7. Susan Donell: Pocahontas.
(Byggt á Polltlken Sendag)
sm'viMmixwMfímtmKæmMmmmmiMmiMimmtfœm
Nú þegar síðasti mánuður ársins
1995 er genginn í garð og jólahátíðin
nálgast óðum er kjörinn tími til að
líta yfír árið sem er að líða og huga
að eftirminnilegum bókum sem út
hafa komið siðustu mánuðina.
Enska blaðið The Sunday Times
birti á dögunum yfirlit um nokkrar
merkustú pappírskiljur ársins. Hér
segir stuttlega frá þeim helstu.
Góðar ævisögur
Á listanum eru margar ævisögur
sem sumar hverjar hafa selst mjög
vel á árinu og sést reglulega á met-
sölulistum.
Writing Home er metsölubók eftir
Alan Bennett. Hér er á ferðinni safn
af dagbókarbrotum og blaðagrein-
um frá síðustu tuttugu árum eða
svo þar sem fjallar er á gamansam-
an hátt um þekkt fólk í ensku leik-
húslífi.
Ævisaga af allt öðru tagi er Long
Walk to Freédom eftir Nelson Mand-
ela, forseta Suður-Afríku. Þetta er
öðru fremur lýsing á nærri þrjátíu
ára fangavist þessarar frelsishetju
s'uður-afrískra svertingja, en Mand-
ela hóf ritun bókarinnar með leynd
í fangaklefa sínum á Robben-eyju.
Tim Pat Coogan fjallar um annan
þjóðarleiðtoga í bók sinni: De Val-
era: Long Fellow, Long Shadow. Þar
lýsir hann ferli þess stjórnmála-
manns sem gjarnan er litinn álíka
augum af írsku þjóðinni og Jón for-
seti af íslendingum.
Einnig er rétt að nefna tvær bæk-
ur um kunnar stjörnur úr heimi
kvikmynda og dægurtónlistar. í
Audrey segir Alexander Walker frá
ævintýralegum ferli Audrey Hep-
burn og varpar nýju ljósi á æsku
Nelson Mandela. Ævisaga hans
hefur víða vakið athygli.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
hennar og íjölskyldulíf. Marianne
Faithfull rekur hins vegar sjálf end-
urminningar sínar frá hippptíman-
um í sjálfsævisögu sem heitir ein-
faldlega: Faithfull.
Þá er rétt að nefna eina ævisögu
til viðbótar sem vakti mikla athygli
þegar hún kom út. Sú heitir The
Life of the Party. Þar segir
Christopher Ogden frá sérstæðu líf-
erni Pamelu Digby Churchill
Harriman sem varð ástkona fjöl-
margra auðugra manna og giftist
nokkrum þeirra.
Vinsælar skáldsögur
Fjölmargar eftirminnilegar skáld-
sögur komu út í enskum pappírs-
kiljum á þessu ári. Nokkrar þeirra
er að finna á lista The Sunday
Times:
Felicia’s Journey er verðlauna-
skáldsaga eftir írska rithöfundinn
William Trevor. Þar segir frá ungri
stúlku sem yfirgefur litla þorpið sitt
á írlandi og heldur til Englands í
leit að ástvini sínum en kemst þar í
kynni við eymdarlegan veruleika.
Bandaríski rithöfundurinn Will-
iam Gaddis tekur lögfræðinga í hei-
malandi sínu rækilega í gegn í bráð-
fyndinni skáldsögu sem nefnist A
Frolic of His Own.
Leikarinn snjalli, Stephen Fry, er
einnig skáldsagnahöfundur og í The
Hippopotamus fjallar hann á afar
fyndinn hátt um raunir skálds sem
missir starf sitt sem leiklistargagn-
rýnandi fyrir að vera of orðhvatur.
Rushing to Paradis er eftir J.G.
Ballard. Þessi nýja skáldsaga gerist
á því svæði þar sem frönsk stjórn-
völd gera um þessar mundir tilraun-
ir með kjarnorkuvopn og lýsa ver-
öld sem breytist úr paradís í helvíti.
Snow Falling on Cedars eftir Dav-
id Guterson hefur verið á metsölu-
listum að undanfórnu. Þar segir frá
dauða sjómanns á Kyrrahafi, rann-
sókn málsins og dómsmeðferð.
Önnur vinsæl skáldsaga er A Son
of the Circus eftir John Irving.
Söguhetjan þar er indverskur lækn-
ir sem yfirgefur heimili sitt í
Kanada og fer til Bombay þar sem
hann hefur afskipti af flóknu morð-
máli..
Skortur á ensími í heila hefur alvarlegar afleiðingar:
Karlkyns mýs breytast
í hin mestu óargadýr
vísindi_________________
í sundur í 2 atrennum
Vísindamenn í BandaríKjun-
um hafa komist að því að Afrika
og Arabía skildust í sundur í
tveimur snöggum hnykkjum og
myndað þannig Rauðahafið. Sá
fyrri varð fyrir 34 milljónum ára
en hinn síðari fyýir um 25 millj-
ónum ára.
Kenning þessi gengur í ber-
högg við viðtekna skoðun um að
lítil rifa í jarðskorpu Afríku hafi
smám saman færst norður á
bóginn uns aðskilnaður varð.
Frá þessu er skýrt í vísindarit-
inu Science.
Adam gamli
er fundinn
Allar líkur benda til þess að
erfðafræðilegur „Adam“, forfað-
ir alls mannkynsins, sé fundinn.
Vísindmenn fundu hann með
því að rannsaka y-litninga sem
aðeins eru í körlum. Adam þessi
reyndist vera 188.000 ára gamall
og lifði í Afríku.
Það eru vísindamenn frá há-
skólanum í Arizona sem halda
þessu fram en breskir starfs-
bræður þeirra telja „Adam“
vera mun yngri, eða 37 til 49
þúsund ára.
Vísindamenn höfðu áður
fundið „Evu“, eða formóður okk-
ar. Hún var lika í Afríku og er
200.000 ára gömul. Eva fannst
með rannsóknum á reglulegum
stökkbreytingum í DNA-kjarn-
sýru og var fyrst skýrt frá því
árið 1987.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Vísindamenn við Johns
Hopkins háskólann í
Bandaríkjunum hafa upp-
götvað að ensím sem er í
heilanum gegnir mikil-
vægu hlutverki i árásar-
girni karldýra. Ensím
þetta kallast köfnunarefn-
isoxíð, skammstafað á
ensku NOS. Frá þessu er
sagt í tímaritinu Nature.
Við rannsóknir kom í
ljós að karlmýs sem þetta
ensím vantar í, voru
óvenju árásargjarnar og
réðust bæði á aðrar mýs
og þá sem önnuðust þær.
Vísindamennirnir sögðu
að uppgötvanir þeirra
gætu komið að liði við að
útskýra árásargirni í okk-
ur manfólkinu.
Einn þeirra sem vann
að rannsóknunum við
Johns Hopkins er taugasérfræðing-
urinn Ted Dawson. Hann segir að
hann og félagar hans við háskólann
hafi verið að rækta mýs án þessa til-
tekna ensíms til að kanna áhrif þess
á heilablóöfall og æxlunarhegðun.
„Þetta er tiltölulega nýuppgötvað
boðefni og svo virðist sem það gegni
margvíslegum og mikilvægum hlut-
verkum,“ segir Dawson. „Það liggur
hins vegar ekki alveg ljóst fyrir
hvert venjuleg hlutverk þess eru ná-
kvæmlega. Þessi rannsókn bendir
til þess aö eitt meginhlutverk þess
sé kannski að bæla árásarhneigö í
músurn."
Dawson segir að að fyrst hafi orð-
ið vart við árásarhneigðina þegar
þessar sérstaklega ræktuðu karl-
kyns mýs voru settar i búr með
kvendýrum. Ekki hafi verið að sök-
um að spyrja, karldýrin hafi í
óvengjumiklum mæli reynt að fara
upp á kvendýrin, sem hafi síðan
leitt til mikils gauragangs og öskra
hjá kvenþjóðinni.
„Kvendýrin öskruðu óhóflega
mikið,“ segir Dawson.
Karldýrin, sem NOS-ensímið
vantaði í, lögðu einnig til atlögu
gegn vísindamönnunum
sjálfum sem meðhöndl-
uðu þau. Þá börðust þau
við önnur karldýr þar
til aðeins annað þeirra
var uppistandandi.
„Þetta er í rauninni
mjög átakanlegt. Þau
byrja bara að slást og
hætta ekki,“ segir Daw-
son.
Þessi stökkbreyttu karl-
dýr virtust ósköp eðlileg
að öllu öðru leyti, að
sögn vísindamannanna.
Kvendýrin sem voru
ræktuð án þessa ensíms
sýndu aftur á móti ekki
sömu óvenjulegu árás-
arhneigðina og karldýr-
in.
Ted Dawson segir ekki
ólíklegt að samskonar
skortur gæti komið upp
meðal mannfólksins. „Genið fyrir
ensímið í músum er það sama og í
mönnum og þess vegna er hugsan-
legt að svipuö staða gæti komið
upp,“ segir Dawson.
Hann bætir þó við að ólíklegt sé
að ensím þetta sé endanlegur lykill
að árásarhneigð. „Ég held að ofbeld-
isatferli eigi sér margar skýringar,
félagslegar og efnahagslegar."
Ted Dawson og félagar hans ætla
næst að kanna hvort þeir geti fund-
ið lyf sem hafl áhrif á magn ensíms-
ins í heilanum.
Metsölukiljur
Bandaríkln
Skáldsögur:
1. Mary Hlgglns Clark:
The Lottery Wlnner.
2. Dean Koontz:
Dark Rivers of the Heart.
3. Tom Clancy & Steve Pleczenlk:
ÍMirror Image.
4. George Dawes Green:
The Juror.
5. Sldney Sheldon:
Nothlng Lasts forever.
6. David Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
7. Whitney Otto:
How to Make an Amerlcan Qullt.
8. John Sandford:
The Empress Flle.
9. W.E.B. Griffin:
The Murderers.
10. Catharine Coulter:
The Duke.
11. Carol Shlelds:
The Stone Dlaries.
12. Danielle Stéel:
Wlngs.
13. Jonathan Kellerman:
Self-Defense.
14. Sharyn McCrumb:
She Walks These Hills.
15. Nelson DeMille:
Spencervllle.
Rit almenns eölis:
1. Rlchard Preston: The Hot Zone.
2. Tlm Allen:
Don’t Stand to Close
To a Naked Man.
3. Mary Plpher: Reviving Ophella.
4. H. Johnson & N. Rommelmann:
The Real Real World.
5. R. McEntire & T. Carter:
Reba: My Story.
6. Paul Relser: Copplehood.
7. Barbara Bush:
Barbara Bush: A Memolr.
8. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
9. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
10. Tom Clancy: Rghter Wlng.
11. Clarissa Plnkola Estés:
Women Who Run with the Wolves.
12. Doris Kearns Goodwln:
No Ordinary Time.
113. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
14. Thomas Moore:
Care of the Soul.
15. Laurle Garrett:
The Comlng Plague.
(Byggt á New York Tlmes Book Revlew)
Hálmurinn
níðsterkur
Hálmur sem fellur til við
uppskeru á höfrum, rúgi eða
hveiti er alls ekki gagnslaus
aukafurð og öllum til ama.
Þýskir vísindamenn hafa þvert
á móti sannað að hægt er að
nota hann sem dýrmætt hráefúi
í ýmsa framleiðslu.
Vísindamennirnir einsettu
sér að finna umhverfisvænan
valkost við plastefni og málm-
blöndur sem finna má í alls
kyns framleiðsluvörum. Þar
með verður hægt að draga mjög
úr losun koldíoxíðs út í and-
rúmsloftið og varðveita auð-
lindir jarðar.
Hálmurinn reyndist svo vera
ótrúlega létt og sterkt bygging-
arefni.
Góðmeti við
skorpulifur
Vannærðir sjúklingar með
skorpulifur, sem fá almennileg-
an mat, geta nýtt sér orkuna og
prótínin í fæðunni á einstak-
lega áhrifaríkan hátt og beitt
matnum sem vopni í barátt-
unni gegn skorpulifrarsjúk-
dómipum.
Sjúklingarnir þyngjast og
byggja upp frumur líkamans
eins og nýfædd börn, að því er
fram í nýrri rannsókn lækna
við ríkissjúkrahúsið í Kaup-
mannahöfn og sagt er frá í
bresku næringarfræðiblaði.
Um 15 þúsund sjúklingar
með skorpulifur eru í Dan-
mörku en aðeins 40 prósent
vegna áfengisneyslu. Að sögn
dönsku læknanna verður í
framhaldi af þessu að huga vel
að næringu þeirra, sem hafði
lítið verið gert.