Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1995, Qupperneq 37

36
LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1995
LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1995
45
Leikur í nýrri íslenskri kvikmynd og orðuð við hlutverk í bandarískri mynd um Katrínu miklu:
Hollywood heillaði mig ekki
- segir María Ellingsen sem er flutt heim eftir fjögurra ára búsetu í Bandaríkjunum

V
$
—i.
Hún er flutt heim eftir að hafa reynt
fyrir sér og starfað í kvikmyndabransan-
um í Hollywood í fjögur ár. Hún segir
það gott að vera komin heim enda þreyt-
andi að vera útlendingur til lengdar og
lítur á dvöl sina og leikstörf ytra sem
dýrmæta reynslu. Sjálf segist hún vera
svolítið gamaldags kona. Eflaust skýrir
það að einhverju leyti af hverju hún tók
aldrei þátt í gjálífinu í höfuðborg kvik-
myndanna þar sem peningar skipta
meira máli en list. I sumar setti hún sig
svo í spor jafnöldru sinnar sem var háls-
höggvin fyrir meira en 150 árum.
María Ellingsen er sú sem hér um
ræðir en hún fer með eitt aðalhlutverk-
anna í nýrri kvikmynd Snorra Þórisson-
ar - Agnesi. Myndin íjallar um Agnesi
og Friðrik sem tekin voru af lífi í Vatns-
dalshólum árið 1830 fyrir morðin á Pétri
Jónssyni og Natani Ketilssyni, bónda á
Illugastöðum í Húnavatnssýslu. Þrátt
fyrir annir gaf María sér tíma til að setj-
ast niður með biaðamanni DV yfir te-
bolla og Marie súkkulaðikexi á heimili
sínu og eiginmanns síns, Þorsteins J., í
vesturbænum til að ræða um myndina,
leik sinn, Agnesi og hvaða augum hún
lítur leiklistina hér og ytra.
Stærsta hlutverkið
„Þetta er stærsta hlutverk sem ég hef
leikið í kvikmynd. Það dramatískt og
mikil áskorun að túlka persónu Agnesar
Magnúsdóttur í kvikmynd. Sagan er
mjög mögnuð. Hún er sönn og ég gerði
mér far um að kynna mér hana vel áður
en tökur byrjuðu. Ég ræddi við Auð-
björgu, ábúanda á Illugastöðum, um
hana, en hún er reyndar afkomandi
Guðmundar, böðuls Agnesar og Frið-
riks, sem hálshöggvinn var með henni.
Reyndar hafði Agnes samband við móð-
ur Auðbjargar í gegnum miðil 100 árum
eftir dauða sinn og bað um að bein sín
yrðu grafin upp og þau grafin í vígðri
jörðu. Auðbjörg var síðan við jarðaför
Agnesar," segir María. <
„Ég las líka samtímaheimildir, seinni
tíma verk sem fjölluðu um atburðinn og
skrif kvenna frá þessum tíma, s.s. skáld-
Rósu, ljóð Guðnýjar, formóður minnar,
frá Klömbrum en Agnes sjálf var skáld-
kona, samkvæmt því sem kemur fram í
manntali sem gert var í Húnavatnssýslu
ekki löngu fyrir dauða hennar, þótt flest
hennar ljóð séu glötuð í dag.
María segir það hafa komið sér á
óvart hve atburðurinn, sem gerðist
fyrir meira en einni og hálfri öld,
lifi enn sterkt í sumu fólki sem
þekki til hans. Greinilegt sé að
fólk beri sterkar tilfinningar til
Agnesar, ungu konunnar sem
framdi þennan ástríðuglæp.
„Þetta setti mark sitt á sveitina
og fólki hryllir enn við þessu.“
Agnes gerði
vart við sig
María segist ekki vera frá því að Agn-
es hafi gert vart við sig við tökur mynd-
arinnar en eins og fyrr sagði hafði hún
haft samband að handan 100 árum eftir
dauða sinn við móður Auðbjargar að 111-
ugastöðum. Fleiri sem komu að gerð
myndarinnar taka undir þetta með
henni.
„Tökurnar gátu á stundum verið ótrú-
lega erfiðar en samt fann ég mikið af
góðum tilfinningum og stundum var
eins og einhver styddi við bakið á mér.
Það er ekki auðvelt að þurfa að láta
dæma sig til dauða eða leggjast á högg-
stokk í ískulda og vita til þess að kona,
jafn gömul mér, stóð í sömu sporum í
raunveruleikanum fyrir 150 árum. Við
leikararnir fórum til dæmis á aftöku-
staðinn þegar tökur stóðu yfir og það
setti alla hljóða. Það er mjög átakanlegt
að hugsa sér að svona lágað hafi átt sér
stað.“
Beðin um að lýsa Agnesi eins og hún
upplifir hana segir María:
„Þetta er stór kona með mikið skap,
hennar stærsti kostur er jafnframt henn-
ar stærsti galli. Hún er svo sterk og
ákveðin að hún getur ekki beygt sig og
brotnar því þegar álagið er orðið of mik-
ið.“
I kvikmyndum
frá 17 ára aldri
María, sem er 31 árs, hefur mikla
reynslu af kvikmyndaleik en hún er
lærður leikarí frá New York háskóla.
Hún hefur leikið í sex íslenskum mynd-
um frá 17 ára aldri, þar á meðal eru
Foxtrott, Magnús, Vikivaki og Laggó. Þá
hefur hún leikið i 170 sjónvarpsþáttum í
Bandarikjunum og þremur þarlendum
kvikmyndum.
- Reuter-fréttastofan greindi frá því í
gær að þú myndir leika Katrínu miklu í
bandarískri kvikmynd sem ákveðið
hefði verið að framleiða um keisaraynj-
una rússnesku.
„Þetta er eitthvað sem kom til tals en
ég hef ekki heyrt neitt sem staðfestir að
af þessu verði.“
Samkvæmt fréttaskeytum er
María sögð eiga að leika Katrínu
á þrítugsaldrinum og koma
fram í djörfum atriðum. Faye
Dunaway á hins vegar að
leika Katrínu á fertugs-
aldri og upp úr.
íslendingar á
heimsmæli-
kvarða
Aðspurð um hvernig
sé að starfa með ís-
lendingum í saman-
burði við bandaríska
leikara og kvik-
myndagerð-
armenn
segir
María
íslend-
gerð Agnesar. Þetta var sérlega gefandi
og skemmtilegt samstarf þar sem leik-
ararnir fengu að leggja sitt til og móta
verkið með þeim Snorra Þórissyni og
Agli Eðvarðssyni. Egill er mikill leikara-
leikstjóri sem er ekki mjög algengt þeg-
ar kemur að kvikmyndum. Hans styrka
handleiðsla var ómetanleg.
Þessa dagana er María að æfa hlut-
verk í nýju íslensku leikriti eftir Hlín
Agnarsdóttur sem heitir Konur skelfa.
Leikritið verður sett upp á fjölum Borg-
arleikhússins fljótlega en persónurnar
eru sex, fimm konur og einn karl.
María er enginn nýgræðingur í sviðs-
leik þótt kvikmynda- og sjónvarpsþátta-
leikur hennar hafi verið öllu fyrirferða-
meiri í fjölmiðlum. Eins og fyrr sagði er
hún lærður leikari frá New York há-
skóla þar sem áhersla er lögð á sviðs-
leik. Aukinheldur starfaði hún hjá Þjóð-
leikhúsinu í þrjú ár að námi loknu og
stofnaði síðan leikhúsið Annað svið
ásamt Valdimar Flygenring en það setti
upp leikritið Sjúk í ást eftir Sam Shep-
herd.
„Ég held að leikhúsið sé heimili leik-
arans þar sem hann vex,
þroskast og blómstrar.
Leikhúsið byggist
fyrst og fremst á leik-
aranum en í kvik-
mynd er vinna hans
aðeins einn hluti af
endanlegu verki.
Kvikmyndin er
spennandi form
en mér finnst leik-
arinn ekki þrífast
Öðruvísi en að vera í
stöðugum tengslum
við leikhúsið."
Fyrir tilviljun í
Hollywood-
myndir
Ég hef aldrei litið á
sjálfa mig sem „kvik-
myndaleikara". Ég
byrjaði hins vegar
að leika í kvik-
myndum 17 ára
þannig að ég
komst fljótt
inn í
þennan miðil
og fékk
hann vel á
tilfinninguna,"
segir María og
að það
hafi
verið fyrir tilviljun að hún fór út í kvik-
myndaleik í Bandaríkjunum. Þegar
Þjóðleikhúsinu var lokað vegna endur-
bóta í nokkra mánuði hafi hún ákveðið
að fara til New York til að vinna við
gerð leikverks í gamla skólanum sínum.
Umboðsskrifstofan hennar hafi síðan
viljað senda hana í leikprufur og sú var
fyrir Santa Barbara.
„Ég reiknaði alls ekki með því að fá
vinnuna og leit helst til stórt á mig, kom-
in úr þessum góþa skóla, til að vilja vera ■
í sápuóperu. En 'mér fannst líka spenn-
andi að fá að spreyta mig í þessum miðli
og þetta varð eins og framhaldsnám á
launum og þrælskemmtilegt þegar ég
hætti að taka mig of alvarlega."
Dvölin varð því lengri en upphaflega
var stefnt að. Framleiddir voru þættir
með henni í hálft annað á:. Síðan fylgdu
tilboð um að leika í kvikmyndum.
María segir draumahlutverkið vel
skrifað krefjandi hlutverk, með skap-
andi leikstjóra og góðum hópi leikara.
„Ég veit ekki af hverju, en um leið og
ég heyrði af Agnesi kviknaði áhugi
minn sem jókst eftir því sem ég kynnti
mér söguna betur. Ég var stödd hér
heima þegar leikprufur fóru fram en það
var ekki fyrr en ég var farin aftur út að
ég fékk að vita að ég hefði fengið hlut-
verkið. Ég var mjög þakklát fyrir það
traust því þetta er mikið hlutverk og úr
mörgum góðum leikkonum að velja.
Agnes stóð mér mjög nærri. Það er
merkilegt að leika konu sem var til í al-
vörunni. Það gaf mér mikið til að vinna
úr þótt auðvitað sé kvikmyndin að mikl-
um hluta skáldskapur."
Stundadi ekki gjálífið
Aðspurð um kvikmyndagerð í Banda-
ríkjunum segir María hana að stórum
hluta iðnað sem snúist um peninga og
henni hafi fundist allt of algengt að
kvenpersónur í kvikmyndahandritunum
hafi verið „stereotýpur" - háðar körlum
og fallegar og yfirleitt hafi þurft að taka
sérstaklega fram í handritunum að þær
væru gáfaðar.
- Hvernig var lífið í Hollywood?
„Ég bara veit það ekki þar sem ég bjó
uppi í sveit í litlu húsi á hestabúgarði og
ræktaði þar tómata með slæmum ár-
angri að vísu. Hins vegar fór ég til
Hollywood í leikprufur. Borgin heillaði
mig ekki. Þetta er menguð stórborg og
ég var yfirleitt fljót að flýja heim.
Hún segist ekki hafa umgengist fræga
fólkið en hitt og starfað með nokkrum úr
þeim hópi.
„Ég fór ekki mikið út á lífið. Ég er
ekki mikið samkvæmisljón heldur
meira fyrir að eyða kvöldinu í góðra
vina hópi.“
Þrátt fyrir að vera flutt heim
segist María hafa skilið eftir
opinn glugga fyrir verkefni í
Bandaríkjunum og Bret-
landi.
Tilhlökkunin kvíðanum
yfirsterkari
mga
vera á heimsmæli
kvarða í kvik-
myndagerð en það
sé reyndar ótrú-
legt miðað við
hve fáar kvik-
myndir séu
gerðar hér ár-
lega.
Ummæli
hennar
þurfa
ekki að
koma á
óvart þar
sem sann-
kallað lands-
lið leikara og
kvikmyndagerðar-
manna kemur að
Þrátt fyrir mikla reynslu af kvik-
myndaleik segir María að sér líði alltaf
undarlega á frumsýningu myndar sem
hún hefur leikið í.
„Maður getur aldrei vanist því að
vera á tveimur stöðum í einu í sama
herberginu. Það er alltaf mjög furðu-
legt. Það er erfitt að horfa á sjálfa sig
á hvíta tjaldinu og rifja upp með sér
tilfinningar sínar þegar kvikmyndin
var tekin og sitja í bíósal með allar
sínar tilfinningar í núinu. Maður er
alltaf mjög gagnrýninn á sjálfan sig en
svo er líka gaman að sjá uppskeru þess
sem maður sáði löngu áður, erfiðaði við
og hafði hálfpartinn gleymt. Ég held þó
varðandi Agnesi að tilhlökkunin sé kvíð-
anum yfirsterkari því að ég hef tröllatrú
á þessari mynd.
-PP

Það eru áhorfendur, sem borga sig inn á myndina, sem kveða upp hinn end-
anlega dóm, segir Snorri.
Natani, meðal annars Skáld-Rósu.
„Jónína var mjög gefandi. Eftir að
lestrinum lauk ræddi hún gjarnan
um atburðina og velti þeim fyrir sér
og reyndi gjarnan að rétta hlut
skötuhjúanna sem tekin voru af lífi
fyrir morðin - taldi þau ekki síður
fórnarlömb en þá sem myrtir voru.
Hún sagði að þarna hefði verið um
ungt fólk að ræða og i raun hefði yf-
irvaldið á staðnum ákveðið að láta
mál þeirra verða öðrum víti til
varnaðar en lítill agi var í Húna-
vatnssýslu á þessum tíma - bar-
barismi og djöfulgangur einkenndi
mikið til lífið í sýslunni. Hún hélt
því fram að þessi atburður, sem í
raun var ástríðumorð, hefði bara
gerst og sú harða refsing sem fólkið
var dæmt til hefði á engan hátt ver-
ið réttlætanleg. Þetta síaðist inn í
höfuðið á mér,“ segir Jón Ásgeir.
Skilaboð að handan
Árið 1934, tæplega 40 árum áður
en Jón Ásgeir var í sveit á Illuga-
stöðum og kynntist sögunni af Agn-
esi og örlagasystkinum hennar,
hafði miðill skrifað bréf fyrir tilstilli
Agnesar. í bréfinu, sem fyrst var
birt opinberlega í bókinni Enginn
má undan líta, sem kom út á átt-
unda áratugnum, komu fram óskir
Agnesar þar sem hún bað sveitunga
sína um að bein sín yrðu grafin upp
og þau jörðuð í vígðri mold.
„Öll sú saga er sérkapítuli. I bréf-
inu segir hún til um hvar beinin
eru, en þau höfðu verið dysjuð ná-
lægt aftökustaðnum. Benti hún á
hvar beinin og höfuðkúpuna væri
að finna og notaði til þess fornar
staðháttalýsingar. Beinin fundust
strax. Höfuðkúpurnar voru hins
vegar á öðrum stað sem enginn vissi
um. í bréfinu sagði að höfuðkúpurn-
ar væru grafnar í mel og í höfði
Hann sá í hendi sér að þarna var
komið efni í bíómynd.
„Þetta var alveg rétt hjá honum.
Ég velti þessu fyrir mér næsta hálfa
árið og hugsaði með mér að það
gæti verið gaman að skrifa handrit
að bíómynd sem segði söguna í því
ljósi sem Jónína gamla, sem ég var
í sveit hjá, sá hana og hefði viljað
sjá hana, það er eins húmaníska og
hægt var. Þarna er því komin sagan
af Agnesi sem aldrei var sögð - hin
sagan."
Úr varð að Jón Ásgeir og Snorri
Þórisson tóku höndum saman árið
1990 um gerð handritsins. „Eftir á
þegar maður sest niður með hand-
ritið veit maður ekki hvor á hvað.«
Það held ég að sé lýsandi dæmi uml
hve samvinnan var góð.“
Eftir að hafa sökkt sér niður í at-
burðinn, hreinlega lifað með honum
frá barnsaldri, segir Jón Ásgeir líta
þannig á hann að vissulega sé ekki
hægt að réttlæta glæpinn - hann var
hrottalegur.
„Það er ekki heldur hægt að rétt-
læta það að taka líf fyrir líf. Jafnvel
þótt yfirvaldið geri það að undan-
gengnum dómi. Ég vona að það
komi skýrt fram í myndinni."
Einvalalið
Þætti Jóns Ásgeirs við gerð
myndarinnar lauk hins vegar með
handritsgerðinni en Snorri, sem
eins og fyrr segir skrifaði handritið
með honum, er kvikmyndatökumað-
ur og framleiðandi myndarinnar.
Leikstjórn annast Egill Eðvarðsson
og aðalhlutverk eru í höndum Egils
Ólafssonar, Baltasars Kormáks og
Maríu Ellingsen. Þá var gerð sviðs-
myndarinnar í höndum Þórs Vigfús-
sonar og búninga sá Helga Stefáns-
dóttir um.
Agnes er fjórða kvikmyndin sem
Kaupamennska 12 ára drengs lagði grunninn að handritinu:
A
Ast, ástríður,
svik, blóð og hefnd
eru þema myndarinnar, segir Snorri Þórisson
„Kvikmyndin fjallar um konu
sem lætur ekki bjóða sér hvað sem
er. Hún segir sögu Agnesar Magnús-
dóttur, frá kynnum hennar og
Natans Ketilssonar og er um þann
örlagavef sem um þau spannst. Þem-
að er ást, ástríður, svik, blóð og
hefnd,“ segir Snorri Þórisson, kvik-
myntatökumaður, framleiðandi og
annar handritshöfunda kvikmynd-
arinnar Agnes, sem frumsýnd verð-
ur 22. desember næstkomandi.
Kveikjan
síðasta aftakan
Kveikjan að handriti kvikmynd-
arinnar voru atburðir sem leiddu til
síðustu aftöku á íslandi árið 1830.
Atburðirnir sem um ræðir áttu sér
stað á Illugastöðum á Vatnsnesi í
Húnavatnssýslu árið 1828 hvar tveir
menn, Natan Ketilsson, bóndi á 111-
ugastöðum, og Pétur Jónsson, sem
þar var staddur, voru myrtir. Ódæð-
ið unnu kornungur piltur, Friðrik
Sigurðsson frá Katadal, með tilstyrk
ráðskonu Natans og vinnukonu, Sig-
ríðar Guðmundsdóttur, 16 ára, og
Agnes Magnúsdóttir, sem var um
þrítugt. Friðrik barði Natan og Pét-
ur í höfuðið með hamri, stakk þá
svo til bana og reyndu þaú síðan að
hylma yfir glæpinn með því að
bera eld að bænum á Dluga-
stöðum. Upp komst um
ódæðið og voru þau öll
þrjú dæmd til dauða
en Sigríður náðuð af
kónginum í Kaup-
mannahöfn. Höfuð
Friðriks og Agnesar
voru hins vegar skilin
frá bolnum með öxi í Vatns-
dalshólum 12. janúar 1830 og fest á
stangir.
Meðhandritshöfundur Snorra er
Jón Ásgeir Hreinsson en hann hafði
strax náin kynni af sögunni á unga
aldri. Hann segir hér ekki á ferðinni
sagnfræðilegt verk heldur sé hér um
rómantíska ástarsögu að ræða sem
styðjist við sögulega atburði.
Jón Ásgeir var í sveit að Illuga-
stöðum sem strákur, upp úr 1970, og
kynntist þar sögunni af
Natani, Agnesi og Frið-
riki. Á bænum var blind
kona, Jónína að
nafni, og son-
ur hennar
mállaus, sem
hét Hrólfur.
Þau eru bæði dáin núna
en á Illugastaðaárum sínum las Jón
Ásgeir fyrir Jónínu á kvöldin. Þær
bækur sem urðu fyrir valinu voru
Yfirvaldið, eftir Þorgeir Þor-
geirson, og Enginn má und-
an líta, sem báðar fjölluðu
um morðin og aftökurnar í
Húnavatnssýslu, og fleiri bæk-
ur, sem fjölluöu um atburði
tengda
Agnesar væri steglubrot. Við leit
fundust kúpurnar og var stegla í
annarri þeirra. Þetta voru þær sög-
ur sem maður heyrði,“ segir Jón Ás-
geir.
Ferðalag
kveikti hugmynd
Mörgum árum seinna, eftir að
Jón Ásgeir hafði lokið námi og var
farinn að starfa við auglýsingagerð,
fór hann ásamt góðvini sínum,
Pétri Halldórssyni, á Agn-
esarslóðir og sagði
honum þessa
sögu.
Jón Asgeir Hreinsson
handritshöfundur við
höggstokkinn sem Agn-
es og Friðrik misstu
höfuðið á og skörðótt
öxin hangir yfir honum.
1 DV-myndir GVA
Snorri annast kvikmyndatöku á en
fyrsta myndin sem hann sinnir
þremur þáttum í einu í, það er kvik-
myndatöku, handritsgerð og fram-
leiðslu. Áður hafði hann gert Húsið,
Óðal feðranna og Svo á jörðu. Fyrir
síðasttöldu myndina hlaut hann
Menningarverðlaun DV. Búið er að
klippa myndina og hljóðsetja en nú
er að hefjast hljóðblöndun hennar í
Þýskalandi og Gunnar Þórðarson er
að ljúka við að semja tónlistina.
Snorri segir Agnesi fyrstu íslensku
myndina sem hljóðsett verður í svo-
kölluðu Dolby-digital víðómi.
Fjárhagsáætlanir gera ráð fyrir
að myndin kosti 150 milljónir króna
í framleiðslu en hún er fjármögnuð
með styrkjum og lánum frá íslandi,
Danmörku, Þýskalandi og framlagi
frá evrópska kvikmyndasjóðn-
um. Aðspurður hvort hi
sé ekki á ferðinni e:
dýrasta mynd sem ge:
hefur verið á íslanl
segist Snorri ekki hafa
velt því fyrir sér enda hafi
það ekki verið keppikefli að fram-
leiða dýra kvikmynd
Hann segist hafa fengið
allt það fólk til liðs
við sig við gerð
myndarinnar sem
hann hafi óskað
eftir og allt hafi
gengiö upp. Hann
er því mjög sátt-
ur við útkomuna.
Hins vegar séu
það áhorfendur,
sem borgi sig inn
á myndina, sem
kveði upp hinn
endanlega dóm.
-PP
III-
I