Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1995, Blaðsíða 47

TX\T LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1995
55
útgefandi er Framtíðarsýn ehf.
Fyrst grípum við niður í tvo kafla
þar sem sagt er frá verklegum fram-
kvæmdum við Hrauneyjarfossvirkj-
un og síðan þar sem unnið er við
veginn fyrir Ólafsvíkurenni. Loks
er birt brot úr kafla þar sem fjallað
er um sáttatilraunir innan Sjálf-
stæðisflokksins í Hafnaflrði í janúar
1995. Millifyrirsagnir eru blaðsins.
Fjallaíslenska
Við fórum upp í Hrauneyjar í maí
og hófumst handa við að grafa fyrir
inntaks- og lokumannvirkjunum
sem áttu að rísa efst á hálsinum
eins og fyrr er getið. Fyrir neðan
okkur voru Fossvirkismenn að
byggja stöðvarhúsið. Þeir voru
komnir til starfa á undan okkur,
enda tók okkur nokkuð lengri tíma
að undirbúa förina til fjalla en við
höfðum búist við.
Við fengum inni í vinnubúðum
Landsvirkjunar og Fossvirkis neðan
við fjallið og vorum til að byrja með
örfáir, notuðum aðeins tvo vörubíla
og eina gröfu meðan verið var að
grafa lausa efnið ofan af bergstál-
inu. Bættum svo smám saman við
fleiri mönnum og vélum eftir því
sem verkinu vatt fram. Og uppistað-
an í tækjakostinum voru sem sagt
jarðýtur, gröfur og hjólaskóflur frá
Ellerti og Svavari og vörubílarnir
frá Ýtutækni.
Ég hafði skrifstofu og svefnað-
stööu í einu og sama herberginu.
Var þar með teikningarnar og sá
um launabókhaldið, færði inn
vinnustundir mannanna og reikn-
aði út launin. Ég sá líka um allar
greiðslur og reikningagerð, og sat
reglulega verkfundi með fulltrúum
Landsvirkjunar.
Um viðskipti verktaka og Lands-
virkjunar við virkjunarfram-
kvæmdir gilda mjög formfastar regl-
ur, það þarf að skrifa bréf út af
hverju smáatriði. Útboðsgögnin,
sem fylltu stórar möppur, voru öll á
fjallaíslensku sem við kölluðum svo,
eða ensku, og bréfaskriftirnar
þurftu að vera á ensku, með örfáum
undantekningum þó. Fundagerðirn-
ar voru einnig á ensku, þótt fund-
irnir færu fram á íslensku. Það var
vegna þess að yfireftirlit með verk-
inu var í höndum fyrirtækisins
Harza Engineering í Chicago, þeir
þurftu þess vegna að fá alla pappíra
á sínu móðurmáli. Við þrösuðum nú
talsvert út af þessu, fannst þetta til
háborinnar skammar og að þeir
gætu bara látið þýða plöggin fyrir
sig. En þetta var formið og við urð-
um að haga okkur í samræmi við
það. Ég öðlaðist því mikla reynslu í
að lesa og skrifa á ensku meðan á
þessu stóð, og lærði allt þetta tækni-
mál sem ég hafði ekki þurft að nota
mikið áður.
Menn tútnuðu út
Verkið gekk ljómandi vel frá byrj-
un. Við fórum í að reisa okkar eigin
aðstöðu uppi á fjallinu og undirbúa
byggingu bráðabirgðabrúarinnar
yfir Tungnaá. Við fengum mestcillt
efnið í brúna lánað hjá Snorra í
Húsasmiðjunni eins og um hafði
verið samið, og með láni frá Esso
keyptum við stálgrindarhús af
Sindra. Svo réðum við bygginga-
verktaka úr Hafnarfirði, Sigurð
Bjarnason, til að reisa verkstæðið
og byggja brúna, en starfsmenn
Esso settu upp olíu- og bensínaf-
greiðsluna. Ég var á stanslausu
spani milli Hrauneyja og Reykjavík-
ur við að koma þessu öllu saman á
koppinn.
Einu hafði ég aldrei kynnst áður,
en það var rekstur mötuneytis. Ég
vissi eiginlega ekkert hvert ég ætti
að snúa mér varðandi það. Svo
leystist málið nánast af sjálfu sér,
þegar tvær konur úr Rangárvalla-
sýslunni sem unnu í mötuneyti
Fossvirkis komu til mín og spurðu
hvort okkur vantaði ekki ráðskon-
ur. Ég réði strax aðra þeira, Stellu
Björku Georgsdóttur, sem ráðskonu
og hina, Sigrúnu Haraldsdóttur,
sem aðstoðarráðskonu. Þær sáu al-
veg um allan undirbúninginn fyrir
mötuneytið og ráku það síðan með
miklum myndarbrag. Það var alltaf
gott í matinn, enda tútnuðu menn
út. Við sérstök tækifæri útbjuggu
þær líka miklar og fínar veislur, þar
sem vel var veitt í mat og drykk.
Samningaviðræður
við álfa
Við áttum til dæmis að sækja efn-
ið í grjótvarnargarðinn meðfram
sjónum í klettabelti sem var úti við
Hellissand. En fljótlega eftir að byrj-
að var að sprengja tóku vélarnar að
bila hver af annarri verkstæðis-
mönnum til mikillar undrunar, því
eftirlit og viðhald þeirra var mjög
nákvæmt. Þegar hið ótrúlega gerðist
svo nokkrum sinnum að vélar fóru í
gang af sjálfsdáðum og án nokkurra
sjáanlegra skýringa þótti sumum
ljóst að við værum að vinna þarna í
álfabyggð.
Gísli Friðjónsson, sem stjórnaði
verkinu, ákvað þá að halda brennu
og bjóða álfunum til samningavið-
ræðna. Það birtust svo sem engir ál-
far við bálið, en Gísli ávarpaði klett-
ana og flutti langa tölu þar sem
hann bað íbúa þeirra að íhuga hví-
lík kostakjör við værum í rauninni
að bjóða þeim upp á. í staðinn fyrir
gamla fjölbýlishúsið færu þeir nú í
rúmgóð einbýlishús við sjávarsíð-
una. Voru þetta greinilega rök sem
hrifu, því nú féll allt í ljúfa löð, vél-
arnar hættu að bila og fara sjálfar í
gang.
En þótt menn teldu sig búna að
semja við álfana var vandræðum
okkar í grjótnáminu ekki lokið. Það
gekk afar erfiðlega að sprengja grjót
af réttri stærð þannig að það hent-
aði bæði vélunum og verkefninu. Ef
sprengt var nógu kröftuglega til að
gröfumar gætu náð hnullungunum
úr bergstálinu, voru þeir of smáir
fyrir grjótvarnargarðinn. Ef sprengt
var það laust að hnullungarnir pös-
suðu í garðinn réðu vélamar ekki
við þá.
Það var aðeins ein lausn á mál-
inu: ný og stærri grafa en nokkur af
þeim sem við höfðum yfir að ráða.
Við voru bara búnir að fjárfesta svo
mikið i vélum að við áttum ekki fyr-
ir þessu mikilvæga tæki. Svona
grafa var geysilega dýr, kostaði ein-
hverjar milljónir erlendis og átti svo
eftir að hækka um 150% þegar að-
flutningsgjöld og söluskattur legðust
ofan á kaupverðið. Ég taldi reyndar
að við ættum að geta staðið undir
kaupverðinu, álögur ríkisins voru
helsta hindrunin.
Það var því ekki um annað að
ræða en panta viðtal við þáverandi
fjármálaráðherra, sem var Albert
heitinn Guðmundsson. Ég fékk tíma
klukkan sjö að morgni, mætti stund-
víslega og gerði Alberti grein fyrir
nauðsyn þess að við fengjum nýja og
stóra gröfu. Hann kvaðst skilja það.
Þá sagði ég að við ættum ekki fyrir
opinberu gjöldunum og óskaði eftir
því að ríkið lánaði okkur þau á
skuldabréfi til tveggja eða þriggja
ára með veði í gröfunni sjálfri.
Þetta var nokkuð djörf bón því
slík fyrirgreiðsla hafði ekki tíðkast
hér á landi áður. En eftir að við
höfðum rætt málið nokkra stund
tók Albert af skarið og sagðist ætla
að veita okkur þessa lánsheimild.
Ég yrði bara að bíða til klukkan níu.
Þá mætti Höskuldur Jónsson ráðu-
neytisstjóri til vinnu og hann myndi
ganga frá þessu með mér. Albert
sýndi mér einnig gögn um að hann
væri að reyna að útvega fjármagn
tO frekari vegagerðar og að hann
væri búinn að fá tilboð um eitthvert
alþjóðlegt lán. Það var sem sagt hug-
ur í karli og hann virtist hafa mik-
inn áhuga á þessum málum.
Ég settist síðan fram í biðstofu,
enda margir aðrir sem áttu brýnt
erindi við fjármálaráðherrann
þennan morgun. Klukkan níu birt-
ist Höskuldur og fór rakleitt inn tO
og bryður vélar og bOa suður í
Kapelluhrauni hjá Furu hf., brota-
járnsvinnslunni sem Haraldur Óla-
son rekur á lóð íslenska stálfélags-
ins, sem varð gjaldþrota fyrir tveim-
ur árum. Haraldur er reyndar
einnig einn af þeim sem hafa mikið
þurft að glíma við kerfið.
Skortir menn
eins og Albert
Ég hef oft rekið mig á hvað okkur
skortir tilfinnanlega menn með þá
víðsýni og framkvæmdaþor sem Al-
bert Guðmundsson sýndi þarna um
árið. Yfirleitt er viðhorfið nefnOega
þannig að ekki má gera neitt sem
ekki hefur verið gert áður. Menn
eru svo fastir í sporgöngunni. Þetta
gröfudæmi var ósköp einfalt og lóg-
ískt. Þarna var um að ræða að fá
tæki til landins í ákveðið verk, og
það var tryggt að ríkið fengi sínar
tekjur af því þótt það væri með
skuldabréfi. Ef Albert hefði sagt nei,
hefði tækið ekki verið flutt inn og
ríkissjóður ekki fengið þessar tekj-
ur. En þótt dæmið væri augljóslega
öllum í hag þurfti á þessum tima
óhefðbundinn stjórnmálamann eins
og Albert til að veita svona fyrir-
greiðslu. Seinna urðu miklar breyt-
þeim að skipta um skoðun, annars
væri aUt útlit fyrir slíka upplausn í
flokknum að það tæki ár og daga að
lagast aftur. Nú riði á að fólk stæði
saman. Magnús og Valgerður létu
smátt og smátt undan síga og féUust
loks á að .reyna að leita sátta á
grundvelli samkomulagsatriða Ell-
erts og Áma. Valgerður krafðist
þess þó að haldinn yrði fundur með
Davíð Oddssyni um málið. Ég býst
við því að hún hafi þurft blessun frá
æðsta manni Sjálfstæðisflokksins tU
þess að geta réttlætt £erðir sjnar
fyrir frænda sínum og flokkseig-
anda í Hafnarfirði, Matthíasi Á.
Mathiesen. Ég er nokkuð sannfærð-
ur um að hann var ekki reiðubúinn
tO sátta. En ég vil taka fram að þetta
er mín túlkun á beiðni Valgerðar
um íhlutun Davíðs. Sjálf mun hún
eflaust þvertaka fyrir það og koma
með aðra skýringar.
Ég þykist líka vita að flestir gangi
um í þeirri trú að hafnfirskir sjálf-
stæðismenn hafi leitað ásjár hjá
Davíð til þess að láta hann koma vit-
inu fyrir mig. Ég átti að hafa verið
"tekinn inn á teppið til Davíðs” eins
og það var kallað. En það er alrangt.
Þurfti engar fortölur
Fundurinn var haldinn að beiðni
Valgerðar og ef einhver voru tekin
inn á teppið til Davíðs voru það hún
og Magnús. Það var ekki fyrr en
Davíð hafði talað við þau að þau féU-
ust endanlega á samkomulagið. Ég
þurfti ekki slíkar fortölur. Ég var
reiðubúinn til að skrifa undir sam-
komulagið heima í Hafnarfirði.
Fundurinn með Davíð var haldinn í
stjórnarráðinu þann 16. janúar og
við mættum þangað aUir fjórir bæj-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokkins,
ásamt Árna Grétari Finnssyni. Dav-
íð ræddi við okkur bæði öll i senn
og einslega til þess að setja sig ræki-
lega inn í málið. Samtal okkar var
ágætt og með öllu æsingarlaust.
Hann sagði að sér fyndist ekki rétt
að bæjarfulltrúi gegndi einnig
ábyrgðarstöðu í stjórnsýslukerfi
bæjarins. Þannig hefðu þeir ekki
haft það í Reykjavík í borgarstjóra-
tíð hans. Ég var á öndverðri skoðun,
svo um þetta vorum við einfaldlega
ekki sammála. Við fórum einnig
yfir önnur mál sem tengdust því
hvernig meirihlutinn í Hafnarfirði
hefði verið myndaður og hvernig
hann hefði staðið sig. Svo sagði ég
við hann: Lætur þú hóta þér, Davíð?
Nei, sagði hann. Það geri ég ekki
heldur, sagði ég og ítrekaði að ég
væri einfaldlega að óska eftir því að
menn stæðu við gerða samninga og
færu að vinna í samræmi viö þær
yfirlýsingar sem gefnar voru þegar
þessi meirihluti tók við stjórn bæj-
arins. Davíð var alveg sammála mér
um að meirihlutinn hefði ekki stað-
ið sig nógu vel og að á því yrði að
verða breyting.
Fyrsta skrefið í þá átt var að við
bæjarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
næðum sáttum - og þarna í stjórnar-
ráðinu hjá Davíð skrifuðum við öll
undir og handsöluðum samkomu-
lagið sem Árni Grétar og Ellert
Borgar höfðu undirbúið. Einhvers
staðar var Þórarni J. Magnússyni
reyndar þakkað fyrir að hafa útbúið
þetta samkomulag, en hann kom
hvergi nálægt því.
Ekki barinn til hlýðni
Síðan var þessi atburður, sem
fyrr segir, túlkaður þannig i fjöl-
miðlunum að ég hefði verið barinn
til hlýðni. Meira að segja var gengið
svo langt að fullyrða að mér hefði
verið mútað með vellaunuðu starfi
fyrir að "makka rétt”. Ég átti að
verða forstjóri íslenskra aðalverk-
taka. Ég átti að verða einhver stór-
karl hjá Landsvirkjun - og fleira í
þeim dúr. Ég veit ekki af hverju
menn héldu þessu fram. Kannski
var þaö vegna þess að Árni Grétar
var þarna að miðla málum, hann er
jú bæði í stjóm ÍAV og Landsvirkj-
unar. En ekkert slíkt bar nokkru
sinni á góma. Ég gerði bara grín að
þessu og þegar blaðakona frá DV
hringdi í mig og spurði hvort ég
væri að fara að vinna hjá Lands-
virkjun sagði ég: Nei, en það er búið
að bjóða mér að gerast aðstoðar-
fréttastjóri á DV. Og var þá ekki
meira skrifað um þessi „atvinnu-
mál“ mín.
Cat 245 grafan, sem Albert heimilaði lántöku vegna innflutningsgjalda, við Sundabakka og Jóhann í skóflunni
Alberts. Skömmu síðar var ég kall-
aður inn til þeirra, Albert útskýrði
málið fyrir Höskuldi og bað hann
um að afgreiða það strax. Höskuldur
fór að malda í móinn, það væri ,
ómögulegt að gera þetta, það væri
fordæmisgefandi og svo framvegis.
En Albert stöðvaði hann af, sagðist
búinn að ákveða þetta, Höskuldur
ætti bara ganga frá því skriflega.
Svo vísaði hann okkur út. Við fór-
um yfir á skrifstofu Höskuldar,
ræddum þar saman í heilan klukku-
tíma og þegar ég kvaddi var hann
orðinn miklu sáttari við þessa ráð-
stöfun yfirboðara síns en í fyrstu.
Það var síðan ákaflega gott að '
eiga samskipti við Höskuld og
seinna komst ég meira að segja að
því að við erum frændur. En eftir
þessi morgunverk í fjármálaráðu-
neytinu hélt ég beinustu leið upp í
Heklu og pantaði eitt stykki Ca-
terpillar 245 - stóra og öfluga gröfu
sem núna er komin með klippikjaft
ingar í þessum málum þegar kaup-
leigurnar komu fram á sjónarsviðið.
Þá varð mönnum í rauninni gert of
auðvelt að kaupa dýrar vélar og það
fyrirkomulag skapaði fleiri vanda-
mál en það leysti. Við fórum ekki
varhluta af þeim frekar en aðrir.
En með nýrri gröfu og sáttum álf-
um fór grjótnámið að ganga miklu
betur. Við fengum rétta stærð af
grjóti í varnargarðinn og gátum
haldið vegarlagningunni áfram af
fullum krafti.
Sáttafundurinn með
Davíð Oddssyni
Ellert Borgar og Árni Grétar
kynntu samkomulagsdrög sín fyrir
Magnúsi og Valgerði. Þau tóku þeim
afar treglega í fyrstu, enda höfðu
bæði lýst því yfir að þau myndu
aldrei starfa með mér framar. En
Ellert og Árni lögðu mjög fast að