Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.1996, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Rústir Rússlands
Óhjákvæmilegt var, að Alexander Lebed yrði rekinn
úr ráðherraembætti yfirmanns rússneska öryggisráðs-
ins. Hann fer sínar eigin leiðir og lætur ekki að stjórn,
svo sem greinilega kom í ljós, þegar hann samdi frið í
Tsjetsjeníu gegn vilja valdamikilla ráðamanna í Kreml.
Höfuðástæðan fyrir brottrekstri Lebeds er, að hann
skyggði á rónann, sem getur ekki leikið hlutverk forseta
ríkisins vegna langvinnrar legu á sjúkrahúsum og
heilsuhælum. Jeltsín gat aldrei lengi sætt sig við, að
einn ráðherrann krefðist afsagnar forsetans hvað eftir
annað.
Lebed er raunar að sumu leyti það, sem Jeltsín var,
áður en hann eyðilagði heilsu sína. Lebed er kjarkmað-
ur, sem nýtur almenns trausts og víðtækrar hylli, fyrst
sem herstjóri og síðan sem friðarsinni. Enda ber hann
sjónarmið sín á torg og nærist á almenningsáliti.
Jeltsín er lifandi lík í embætti og reynir að tefla öðr-
um ráðamönnum ríkisins þannig, að þeir haldi hver öðr-
um í skefjum. Lebed var of stór í sniðum fyrir þá tafl-
mennsku forsetans, en verður honum ekki síður óþægur
ljár í þúfu í andstöðu utan ríkisstjórnarinnar.
Lebed getur núna vísað til ljómans af ferli sínum, fyrst
í Afganistan, síðan í Moldavíu og síðast í Tsjetsjeníu, án
þess að þurfa að taka frekari ábyrgð af þátttöku í ríkis-
stjórn, sem er dæmd til vandræða og óvinsælda. Hann
mun eiga léttan leik sem and-Jeltsín ríkisins.
Lebed þarf ekki að hafa fyrir því að sameina pólitisk-
ar hreyfingar eða sættast við smákónga í stjórnarand-
stöðunni. Hann mun bara halda áfram að leika einleik
og bíða færis í næstu forsetakosningum. Honum mun
duga eigið persónufylgi, ef hann teflir áfram rétt.
Með þessu er ekki verið að segja, að Lebed muni í fyll-
ingu tímans verða farsæll forseti. Hann býr yfir ríkri
einræðiskennd, sem ólíklegt er, að þoli mikil völd til
lengdar. Hann er illa að sér, meðal annars um efnahags-
mál, og er fullur fordóma, til dæmis í garð Vesturlanda.
Hins vegar er líklegt, að hann muni sem forseti reyna
að takast á við verstu vandamálin heima fyrir, þau sem
hafa margfaldazt á stjórnleysistíma Jeltsíns róna. Lebed
mun ganga betur að koma á lögum og reglu og koma
böndum á glæpaflokkana, sem núna fara sínu fram.
Rússland Jeltsíns er í rústum. Fingralangir skriffinn-
ar, ríkisforstjórar, herforingjar og undirheimaleiðtogar
hafa stolið öllu steini léttara í landinu. Lög og réttur
hafa vikið fyrir hnefarétti götunnar. Raunverulegt vald-
svið ríkisstjómarinnar þrengist stöðugt.
Það kaldranalega er, að sá ráðherra, sem mesta
ábyrgð ber á verstu óförum ríkisvaldsins, ósigri þess fyr-
ir glæpalýð götunnar og blóðbaði þess í Tsjetsjeníu,
Anatolí Kúlikov innanríkisráðherra var einmitt sá, sem
hafði frumkvæði að hreinsun Lebeds úr ríkisstjóminni.
Frá sjónarmiði umheimsins er ástandið skelfilegt í
Rússlandi og á eftir að versna enn. Forsetinn rorrar á
sængurkantinum, sefasjúkir hirðmenn berjast um völd-
in, undirheimar leika lausum hala og blóðug átök við
sjálfstjómarhreyfingar munu blossa upp að nýju.
Þetta ótrausta innanlandsástand mun óhjákvæmilega
leiða til ótraustrar stefnu í utanríkismálum og því mið-
ur einnig til aukinnar ofbeldishneigðar í samskiptum
við nánasta umhverfi Rússlands. Ríkið mun verða til
aukinna vandræða í fjölþjóðlegum samskiptum.
í þessu fljótandi ástandi verður brottför Lebeds úr rík-
isstjóm til þess að auka óvissuna og veikja þær leifar,
sem enn em af ríkisstjómarvaldi í rústum Rússlands.
Jónas Kristjánsson
Barátta harðnar
um stól Jeltsíns
Borís Jeltsín Rússlandsforseti
hefur ekki getað fyrirgefið Alex-
ander Lebed að hafa þurft að leita
á náðir hershöfðingjans fyrrver-
andi til að tryggja sér endurkjör í
síðari umferð forsetakosninganna
í sumar. Strax í júlí, skömmu eft-
ir kosningamar, tók Jeltsín yfir-
umsjón með málefnum hergreina
úr höndum Öryggismálaráðsins,
sem Lebed var yfir, og stofhaði
sérstakt Landvarnaráð undir for-
sæti Viktors Tsjemomyrdíns for-
sætisráðherra.
Meðan Lebed var að koma á
friði í Tsjetsjeníu lét Jeltsín sér
fátt um finnast og hreytti jafnvel í
hann ónotum. Öryggismálaráð-
gjafi forsetans náði ekki fundi
hans í hálfan annan mánuð þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir. Þegar
Lebed fékk loks áheyrn í upphafi
þessa mánaðar gerðist það ekki
fyrr en hann hafði hótað afsögn,
meðal annars vegna þess að
Jeltsín hafði skipað yfir starfsemi
Landvarnaráðsins og sér í lagi for-
frömun manna í hergreinum Júrí
Batúrín, keppinaut Lebeds og fyr-
irrennara í starfi öryggismálaráð-
gjafa forsetans.
Þá tók Lebed afsögn sína aftur
vegna þess að Jeltsín féllst á að
leggja í fyrsta skipti opinberlega
blessun sína yfir friðargerðina í
Tsjetsjeníu. En hann neitaði sem
fyrr að velja milli Lebeds og
Anatolís Kúlíkofs innanríkisráð-
herra sem ekkert tækifæri hefur
látið ónotað til að væna öryggis-
málaráðgjafann um föðurlands-
svik fyrir að semja frið við
Tsjetsjena í stað þess að leyfa sér
að beita hersveitum innanrikis-
ráðuneytisins til að berjast við þá
til þrautar.
Kúlíkof hefur aldrei fengið orð
fyrir hugdirfsku og því mátti ljóst
vera að hann teldi sig hafa öflug-
an bakhjarl þegar hann kallaði
fréttamenn saman til að saka
Lebed um að undirbúa valdarán
og vera að koma sér upp 50.000
manna einkaher í því skyni. Að
auki hefði hann fyrirheit um lið-
veislu 1.500 byssumanna
Tsjetsjena.
Tsjernomyrdín forsætisráð-
herra kvað valdaránsásakanir til-
hæfulausar en að ráði hans og
Anatolís Tsjúbæs starfsnianna-
stjóra vék Jeltsín engu að síður
Lebed úr forsæti Öryggismála-
ráðsins og starfi öryggismálaráð-
gjafa. Degi síðar var því svo bætt
við að Lebed væri áfram sérlegur
fulltrúi forsetans í málefnum sem
Tsjetsjeníu varða.
Óljóst er hvort þessi eftirþanki
Kremlverja er til þess sniðinn að
reyna að hafa áfram nokkurt tak á
Lebed eða hvort þeir sem með
raunveruleg völd fara þar á bæ í
veikindum forsetans vilja ekki
Alexander Lebed ver friöargeröina í Tsjetsjeníu úr ræöustól Dúmunnar,
neöri deildar Rússlandsþings.
forsetavaldið meðan Jeltsín verð-
ur óstarfhæfur vegna fyrirhugaðr-
ar hjartaaðgerðar í næsta mánuði.
En Lebed hefur þegar unnið sér
lýðhylli umfram alla aðra rúss-
neska stjómmálamenn, ekki síst
fyrir að stöðva blóðbaðið í
Tsjetsjeníu. í skoðanakönnun í
þessum mánuði voru 40% að-
spurðra Rússa i engum vafa um
að hann væri sá stjórnmálamaður
sem þeir treystu best. Traustið á
Tsjernomyrdín var aðeins rúmur
þriðjungur af þeirri tölu.
Lebed hefur skorað á „vopna-
bræður og stuðningsmenn“ að
halda ró sinni og heitir að heyja
baráttuna sem í hönd fer á grund-
velli rússneskrar stjómskipunar.
En sjálfur hefur hann sagt að
ástandið í hernum sé slíkt vegna
fjársveltis að upp úr geti soðið.
Landvamaráð Tsjernomyrdíns gaf
út áminningu til allra herstjórnar-
svæða um ráðstafanir til að halda
uppi aga og reglu fyrir frávikn-
ingu Lebeds.
Ákvörðunin um að vikja Leded
til hliðar með þeim hætti sem gert
var er verk þeirra sem áhrifa-
mestir em í innsta hring í Kreml.
Þeim er líka manna best kunnugt
um raunverulegt heilsufar og
batahorfur Jeltsíns. Asinn á að
losa sig við skæðan keppinaut um
hver við taki af forsetanum vekur
gmn um að þær þyki ekki einsýn-
ar á betri veg.
gefa stríðsflokkum sem Kúlíkof er
fulltrúi fyrir alltof lausan taum-
inn.
Brottvikning Lebeds er í raun-
inni upphafið á alvarlegri baráttu
Eriend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
um hver taka skuli við forseta-
embættinu af Jeltsin. Hershöfð-
inginn fyrrverandi hefur aldrei
dregið dul á að hann telji sig
manna best fallinn til að verða
næsti forseti Rússlands. Bæði
Tsjernomyrdín og Tjúbæ hafa
einnig augastað á forsetastólnum
og eins og stjómarskráin mælir
fyrir fer forsætisráðherrann með
skoðanir annarra
Barnaþrælkun
„115 milljónir barna í Indlandi stunda vinnu og
að minnsta kosti 15 milljónir eru raunverulegir
þrælar, samkvæmt nýlegri könnun mannréttin-
dasamtaka. Örvæntingarfullir foreldrar undirrita
samning um sölu á bömunum til vinnu fyrir lága
upphæð sem er dulbúin sem lán. Þeir geta hins veg-
ar aldrei endurgreitt þar sem laun barnanna eru
svo lág. Aðbúnaður barnanna er eins og hjá þræl-
um, þau eru barin ef þau reyna að flýja og vinna 11
til 12 stundir á dag við hættuleg skilyrði. Þessi
plága er ekki bara í Indlandi. Böm era látin þræla
í mörgum fátækum löndum."
Úr forystugrein Washington Post 17. okt.
Kosningaframlög
„Það er ekki ólöglegt fyrir bandarísk dótturfyrir-
tæki erlendra fyrirtækja eða útlendinga með löglegt
dvalarleyfi í Bandaríkjunum að gefa fé til stjóm-
málabaráttu. En í síðasta mánuði skiluðu
demókratar 250 þúsund dollara framlagi frá suður-
kóreskri samsteypu þegar Los Angeles Times upp-
lýsti að peningamir hefðu komið erlendis frá. Það
getur vel verið að framlög Riady fjölskyldunnar séu
lögleg, eins og menn Clintons segja. En það þarf að
komast til botns í því hvemig tengslunum milli
stjórnarinnar og Riady er háttað.“
Úr forystugrein New York Times 17. okt.
Mikilvægt aö tala
„Það má ekki koma fyrir að hin gamla regla um
þögn verði í gildi á meðan réttarhöld fara fram í
hinu mikilvæga grundvallarmáli sem andstæðingar
Evrópusamhandsins hafa höfðað gegn ríkisstjórn-
inni vegna meints brots á stjómarskránni þegar
Danmörk gerðist aðili að Maastrichtsamkomulag-
inu. Reglan um þögn gildir auðvitað ekki í þessu
máli. Sá hluti Evrópusambandsumræðunnar sem
snertir sjálfstæði Danmerkur má ekki liggja í dvala
í eitt til tvö ár þar til dómur verður kveðinn upp.“
Úr forystugrein Politiken 15. okt.
Slmamynd Reuter