Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.1998, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998 M
iftéttaljós
Málverkafolsunarmálið sem verið
hefur í fréttum fjölmiðla undanfam-
ar vikur hefur verið að taka á sig
ýmsar myndir. Sú nýjasta og sér-
kennilegasta er þó sú þegar einn
þeirra manna sem nefndir hafa ver-
ið til sögunnar í málinu tók sig til
og kærði ekkju Svavars Guðnason-
ar listmálara fyrir að setja falsað
málverk látins eiginmanns síns í
umboðssölu hjá galleríi í Árósum í
Danmörku. Þessi mynd er túss-
mynd og aðalmótívið er nautshaus.
Raunar hefur kærandinn, Jónas
Freydal Thorsteinsson, athafnamað-
ur í Kaupmannahöfn, látið að því
liggja að hann telji umrædda mynd
alls ekki falsaða og varla er það nú
til þess að auðvelda lesendum skiln-
ing á þessu máli sem vafist hefur
fyrir þeim mörgum að botna í.
Áskorun á Úlaf forvörð
Kæran er greinilega áskorun á
Ólaf Inga Jónsson, forvörð hjá
Morkinskinnu, því jafnframt því að
kæra ekkjuna til ríkislögreglustjóra
skrifaði kærandinn Ólafi Inga og
krefst þess að hann leggi fram hjá
ríkislögreglustjóra ljósrit af niður-
stöðum rannsókna sinna á um-
ræddri mynd ásamt rökstuðningi
fyrir því hvers vegna hann telji
myndina falsaða. Hafi Ólafur hins
vegar aldrei rannsakað myndina,
biður Jónas Freydal hann í bréfinu
Reykjavíkurborg á nokkrar myndir eftir Svavar Guðnason og eru þær í umsjá listasafns borgarinnar. Þessi mynd
sem Ingibjörg Sólrún Gfsladóttir borgarstjóri virfiir fyrir sér er nú í Ráfihúsi Reykjavíkur og er ekta afi því best er vit-
aö. DV-mynd Hilmar Þór
Málverkafölsunarmálið:
Fölsun á ófalsaðrí mvnd
Þessi mynd er sögfi eftir Svavar Gufinason. Menn sem
þekkja til verka hans eru ekki sammála um afi svo sé.
DV-mynd E. Ól
um aö upplýsa ríkislögreglustjóra
um þaö.
Myndin frá ekkjunni?
Þessi tiltekna mynd er tússmynd
og birtist ljósmynd af henni á bak-
síðu DV sl. fimmtudag. Á henni gef-
ur að líta stóran nautshaus og tvær
kynjaskepnur, einkenni hins svo-
nefnda Cobra-hóps listmálara, en
Svavar heitinn var einn þeirra.
Þessa mynd keypti Jónas Freydal
af Gallerí Profilen í Árósum og er
reikningurinn greiddur og kvittað-
ur þann 13. mars 1995. Á reikningn-
um stendur að myndin sé seld í um-
boði Ástu Eiríksdóttur, ekkju Svav-
ars Guðnasonar. Sjálf sagði Ásta við
DV þegar kæran kom fram, að
henni heföi aldrei dottið i hug að
setja falsaðar myndir í umferð, eða
yfirhöfuð að svíkja nokkra mann-
eskju. Ingi R. Helgason er lögmaður
Ástu. Hann sagði í samtali við DV
að þessi kæra væri bæði furðuleg og
fáheyrt athæfi að draga hana há-
aldraða með þessum óviðurkvæmi-
lega hætti inn i mál sem hún ætti
enga aðild að og hefði aldrei átt.
Ófalsaður nautshaus?
Fyrir liggur aö Ólafur Ingi hefúr
talið þessa umræddu mynd að lík-
indum falsaða og hefur birst þrisvar
sinnum af henni mynd í Extrabla-
det sem fylgst hefur náið meö föls-
unarmálinu. Sl. sunnudag birtist
hún í samsettri ljósmynd af 15
myndum merktum Svavari Guðna-
syni. Sameiginlegt með þessum 15
myndum er aö Ólafur Ingi hefur
lýst því yfir að þær séu að líkindum
allar falsaöar.
Menn sem eru vel kunnugir verk-
um Svavars Guðnasonar segja að
sumar þeirra séu það viðvaningsleg-
ar að af þeim sökum séu þær líklega
falsanir. Um sumar myndanna efast
hinir kunnugu menn og telja að þær
geti vel verið eftir Svavar - jafnvel
örugglega. Meðal þeirra mynda er
tússmyndin með nautshausnum.
Það þykir einnig auka trúverðug-
leika hennar aö hún skuli komin frá
Ástu sjálfri. Ásta myndi aldrei fara
að reyna að selja falsanir og komi
þar femt til: Hún eigi ekkert nema
ekta Svavarsmyndir. í öðru lagi
þekki hún mætavel myndir Svavars
og geti greint þær frá verkum ann-
arra. í þriðja lagi sé hún strangheið-
arleg og í fjórða lagi striöi það gegn
augljósum hagsmunum
hennar sem eiganda stærsta
einkasafns mynda Svavars
Guðnasonar að hætta á að
fella gengi eigna sinna með
slíkum hætti.
Sumar af þessum ofan-
nefndu 15 myndum hefur
Ólafur Ingi taliö sannað að
séu falsanir. Sannanirnar
munu vera þær að pappír-
inn sem þær eru málaðar á
sé mun yngri en myndimar
eiga að vera og hafi raunar
ekki verið til þá. Pappírinn
segir Ólafur að hafi verið
rannsakaður af heimsþekkt-
um breskum sérfræðingi,
Peter Bauer. Þetta sé niður-
staða hans.
Það er einmitt þarna sem
Jónas Freydal vill ná högg-
stað á Ólafi Inga. Hann er
viss í sinni sök að tússmynd-
in af nautshausnum sé úr
einkasafni Ástu Eiríksdótt-
ur komin og það sé trygging
fyrir áreiðanleika myndar-
innar. Hafi Ólafúr rannsak-
að hana og komist að
annarri niðurstöðu, verði hann að
leggja fram niðurstöður sínar og
rök. Hafi hann enga rannsókn gert á
myndinni en lýst hana fölsun engu
að síður, verði hann að segja að svo
sé og lýsa þar með yfir eigin ótrú-
verðugleika. Með kæmnni er Jónas
því að freista þess að koma höggi á
Ólaf Inga. Aöferð hans hugnast lög-
manni Ástu hreint ekki: „Það er al-
veg furðulegt og fáheyrt að þyrla
upp moldroki með þessum hætti,“
sagöi Ingi R. Helgason í samtali við
DV.
Tugmilljóna
hagsmunir í húfi
Málverkafölsunarmálið er mjög
umfangsmikið og fer lögreglurann-
sókn fram bæði á Islandi og í Dan-
mörku. Sá hluti þess sem nær til
þeirra mynda Svavars Guðnasonar
sem hér hafa verið nefndar er, þó
stór sé, aðeins einn anginn. Ólafur
I. Jónsson telur í grein í Morgun-
blaöinu 30. nóvember sl. að um 200
falsanir mynda eftir þekkta íslenska
látna málara hafi gengið kaupum og
sölum. Extrabladet hefur óbeint eft-
ir Ólafi um síðustu helgi að talan
geti stigið upp í 250-300 myndir þeg-
ar öll kurl koma til grafar. Enn
fremur segir blaðið hugsanlegt að
80% allra íslenskra og færeyskra
málverka sem seld eru á uppboðum
í Kaupmannahöfn séu falsanir.
Hvort sem svo er þá er ljóst að
mikil velta er í þessum viðskiptum
og núverandi eigendur mjög margra
málverka hafa reitt fram tugi millj-
óna króna fyrir svikna vöru. Sá sem
keypti myndirnar 15 eftir Svavar
Guðnason er íslendingur sem býr I
Holte skammt frá Kaupmannahöfn.
Hann situr nú uppi með það að hafa
greitt um 1,6 milljónir ísl. króna fyr-
ir allan pakkann og óvissima um
hvort myndirnar eru allar með tölu
Innlent
fréttaljós
Stefán Ásgnmsson
falsaðar eða ekki. Eigandi gallerís-
ins sem hann keypti myndimar af
heitir Leif Jensen og var eitt sinn
ritstjóri Kaupmannahafnarblaðsins
BT. Gallerí hans er í Valby, einu út-
hverfa Kaupmannahafnar og er sér-
hæft í verkum Cobra-málaranna.
Hann segir að sér sé það lífs-
nauðsyn að málið sé rann-
sakað og aö niðurstaða fáist
sem allra fyrst hver svo sem
hún verði. Það sé úrslitaat-
riði fyrir listaverkasala að
vera trúverðugur og njóta
trausts. „Ég kæri mig ekki
um að blettur falli á mig,“
segir Leif Jensen við Extra-
bladet.
Fölsunaraðferðirnar
Ólafur Ingi og eigendur
um 23 mynda sem hann hef-
ur talið vera falsaöar kærðu
þessar meintu falsanir þann
27. mars í fyrra og hófst lög-
reglurannsókn fljótlega.
Enn hefur enginn árangur
þessara rannsókna verið
birtur af hálfu lögreglu og
engin ákæra verið gefin út.
Rannsóknarlögreglumenn
og aðrir sem að rannsókn-
inni koma em fáorðir um
hana, segja hana tíma- ög
mannfreka og vilja ekkert
gefa upp um hvenær niður-
staöna sé að vænta, né hvort ein-
hverjir liggi undir gmn, hvort held-
ur sem þeir séu grunaðir um sjálft
handverkið eða viðskipti með fals-
anir.
Þá hefur heldur ekkert verið látið
uppi af hálfu lögreglu um það
hvernig falsarar hafi borið sig að
með að framleiða og „markaðssetja"
afurðimar. Þeir sem til þekkja í
myndlistarheiminum segja hins
vegar viö DV aö það gerist í grófum
dráttum með þrennum hætti: í
fyrsta lagi séu málaðar myndir sem
em í „stíl“ þess listamanns sem ætl-
unin sé að græða á með þessum
hætti. Þá er fenginn drátthagur
maður, eða hann tekur sig til sjálf-
ur, og málar mynd eða myndir í
sama eða svipuðum stíl og viðkom-
andi málari málaði á ákveðnu
skeiði á ferlinum. I öðra lagi séu
raunverulegar myndir þekktra mál-
ara stældar, eins og talið er að hafi
verið gert með fyrrnefndar myndir
Svavars Guðnasonar.
Vandinn við þetta verklag er auð-
vitað sá að finna réttu efnin, svo
sem málninguna eða litina og strig-
ann eða pappírinn sem málað er á.
Ef notaður er t.d. nýr strigi þá verð-
ur að gæta þess að gera hann „gaml-
an“ með einhvers konar aðferðum
svo trúverðugt sé. Til að komast hjá
þessu era dæmi þess að falsarar
hafa keypt gömul verðlítil málverk
og málað yfir frummyndina.
í þriðja lagi eru hreinlega teknar
verðlitlar myndir óþekktra málara
frá svipuðum tíma og fómarlamb
falsaranna lifði og starfaði. Þannig
er talið að „nýuppgötvaðar" myndir
þekktra málara, t.d. Jóns Stefáns-
sonar, Kristínar Jónsdóttur, Nínu
Tryggvadóttur, Jóhannesar Kjar-
vals o.fl. hafi orðið til. Málverk
óþekkts málara í svipuðum stíl og
fölsimarfómarlambið málaði í á til-
teknu tímabili er tekið og undir-
skrift málarans fölsuð á myndina.
Dæmi munu vera um að þessi
vinnubrögð hafi gengiö svo langt að
íslenskar rollur hafi verið málaðar
inn í eitthvert evrópskt landslag og
síðan málað í eitt homið nafn Jóns
Stefánssonar, Þórarins B. Þorláks-
sonar eða einhvers annars af klass-
Iskum íslenskum málurum.
Traustsstimpillinn
En það er auðvitað ekki nægjan-
legt að mála mynd, það þarf að
koma henni í verð. Áður en það
tekst verður að fá áhugamenn um
myndlist og væntanlega kaupendur
til að trúa því að um ekta list sé að
ræða, ekta list eftir þekktan og við-
urkenndan, en látinn listamann
sem ekki er tiltækur til að skera úr
um hvort hann hafi málað myndina
kærð
eða ekki.
Til að ná þessu markmiði segja
kunnáttumenn að besta leiðin sé sú
að setja upp sjónarspil sem felst í
því að fara með fölsunina á uppboð
hjá virtu fyrirtæki, t.d. Bruun - Ras-
mussen í Kaupmannahöfn. Um leið
og myndin sé komin á uppboðslista
þar og skráð sem verk þekkts mál-
ara sé bjöminn unninn því fáir trúi
að virðuleg uppboösfyrirtæki séu að
bjóða upp eitthvert rasl, þaðan af
síður falsað rasl.
En áður en þangað er náð með
myndina segja kunnugir að það sé
um að gera að auka verðgildi henn-
ar og væntanlegt uppboðsverð með
því að kynna hana í galleríum og
meðal myndlistarkaupenda hingað
og þangað, bæði á Islandi og í Dan-
mörku. Slíkt kynningarstarf borgi
sig ríkulega og fleiri bjóða í mynd-
ina þegar röðin kemur að henni á
uppboði. Þennan leik sé hægt að
endurtaka nokkram sinnum meðan
verðið fer hækkandi.
Miklir hagsmunir
Það er ljóst að hagsmunir i þessu
spili era miklir á báða vegu auk
þess sem æra manna og viðskipta-
vild er í veði. Þetta skýrir að hluta
til hörð viðbrögð þeirra sem nefnd-
ir hafa verið til sögunnar undan-
fama mánuði. Ólafúr Ingi Jónsson,
sem kom skriðunni af stað, hefúr
setið undir harðri skothríð þeirra
sem telja að sér vegið með kæru-
málum hans.
Sjálfúr segir hann í dagblaðsgrein
30. nóvember í fyrra að hann standi
ekki í þessu vegna persónulegra
hagsmuna sinna né til þess að koma
tilteknu galleríi, Gallerí Borg, og
eiganda þess, Pétri Þór Gunnars-
syni, á kaldan klaka. Það sé ekki
hans sök að í öllum þeim falsanatil-
feUum sem hann hafi uppgötvað
komi GaUerí Borg við sögu, með
einni undantekningu þó.
Um tilganginn með aðgerðum sín-
um segir Ólafur Ingi: „Verk lista-
manna okkar er þjóðararfur sem
endurspeglar alúð, virðingu og list-
ræna glímu við viðfangsefnið, þar
sem jafnan er leitað fuUkomnunar.
Þau endurspegla menningu okkar.
Okkur ber því að heiöra minningu
okkar góðu meistara, sem og sam-
tímalistamenn okkar, og gera allt
sem í okkar valdi stendur tU að
koma í veg fyrir ruddaleg svik og
móðgun við list þeirra."