Dagblaðið Vísir - DV - 22.05.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 22. MAI1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk„ Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Assýringar Balkanskaga
Fyrir þremur árþúsundum voru Assýringar plága
Miðausturlanda. Með hléum voru þeir öldum saman
skelfing fólks í fljótalandi Efrat og Tígris. Fólk hvítnaði,
þegar þeir voru nefndir, svo grimmir voru þeir, þegar
þeir fóru um og kvöldu alla, sem þeir fundu.
Heimildir um æði Assýringa er ekki aðeins að finna í
textum frá þjóðum, sem urðu fyrir barðinu á þeim, held-
ur eru þær einnig staðfestar í áletrunum þeirra sjálfra.
Þar gorta þeir sig af illverkum sínum og lýsa þeim af
óhugnanlega sjúklegri nákvæmni.
Allar tilraunir nágrannaþjóða til að hafa hemil á As-
sýringum fóru út um þúfur. Þeir risu alltaf upp aftur eft-
ir ósigra sína. Það var ekki fyrr en Medar og Babýlóníu-
menn tóku sig saman um að útrýma vandamálinu, að
lagður var grunnur að friði í Miðausturlöndum.
í veraldarsögunni hafa stundum verið til þjóðir, sem
hafa verið nágrönnum sínum til meiri vandræða en títt
er um aðrar þjóðir. Þannig stóð Evrópu ógn af Húnum
og Mið-Ameríku af Aztekum og þannig hafa Serbar öld-
um saman verið meginplága Balkanskaga.
Habsborgarar og Ottómanar skiptu löngum með sér
skyldum að halda friði á þessu svæði, einkum með því
að halda Serbum í skefjum. Þegar gömlu stórveldin
hrundu snemma á þessari öld, fóru Serbar aftur á stúf-
ana í assýrískri umgengni við nágranna sína.
Skelfingin, sem Serbar hafa á síðustu árum stráð í
kringum sig, er ekki einum Slobodan Milosevic að
kenna. Hann nýtur stuðnings meirihluta þjóðar sinnar
og hefur ítrekað fengið hann staðfestan. Serbar vilja
koma fram við nágranna sína á assýrískan hátt.
Þegar fjallað var um voðaverk Serba í Bosníu og þeg-
ar fjallað er nú um voðaverk þeirra í Kosovo, er við-
kvæði brottfluttra Serba jafnt sem heimaalinna, að Vest-
urveldin séu að hefta svigrúm Serba og koma í veg fyr-
ir eign þeirra á sagnfræðilega heilögu landi þeirra.
Aldrei láta þeir, hvort sem þeir búa á íslandi eða ann-
ars staðar í heiminum, í ljósi nokkurn skilning á örlög-
um fólksins, sem verður fyrir trylltu æði Serba, þegar
þeir berja, nauðga, brenna og taka af lífi. í hugum alls
þorra þeirra helgar tilgangurinn öll meðöl, öll.
Óeðli Serba liggur ekki í litningum, heldur er það
drukkið með móðurmjólkinni kynslóð eftir kynslóð. Það
verður aðeins stöðvað með skilyrðislausri uppgjöf
þeirra, hernámi alls landsins og endurmenntun heilla
kynslóða eins og í Þýzkalandi eftir heimsstyrjöldina.
Þar sem Vesturveldin hafa glatað hæfninni til að
heyja stríð og mega raunar ekki lengur sjá blóð, er þessi
kostur ekki lengur í stöðunni. Þess vegna eru loftárásir
Atlantshafsbandalagsins gagnslitlar og hafa aðeins
hleypt enn verra blóði í hina hatursfullu þjóð.
Hér í blaðinu var fyrirfram varað við þessu stríði, af
því að Vesturveldin hafa ekki bein í nefinu til að heyja
það í botn. Bent var á skárri kost í vondri stöðu að loka
landamærunum og vernda þá, sem eru svo heppnir að
vera utan þeirra, en láta hina um örlög sín.
Hins vegar er fráleitt, að Vesturlönd eigi framvegis
nein viðskipti eða önnur samskipti við Serbíu eða Serba,
hvort sem það eru íþróttamenn eða aðrir. Fráleitt er að
veita neinum einasta Serba landvist utan þess helvítis,
sem þeir hafa sjálfir framleitt á Balkanskaga.
Þótt Vesturveldin hafi glatað getunni til hernaðar
gegn illum öflum, hafa þau nægan mátt til að loka
Assýringa nútímans inni i hatri sínu og forneskju.
Jónas Kristjánsson
Siðvæðing utanríkisstefnu
Heimsmál stundarinnar, allt frá
átökunum í Kosovo og kreppunni í
Asíu til myntbandalags Evrópu,
Pinochet-málsins og aðildar Kína
að Alþjóðaviðskiptastofnuninni,
vekja athygli á miklum breytingum
sem nú eiga sér stað í alþjóðasam-
skiptum. Alþjóðleg samskipti eru
að þróast frá því að snúast mestan
partinn um valdatafl fullvalda ríkja
og I þá átt að verða að pólitískum,
viðskiptalegum og menningarleg-
um ferlum sem líkjast sífellt meira
innanlandsmálum í íjölskrúðugu
samfélagi. Þessi þróun er auðvitað
lengst komin i Evrópu þar sem ríki
bindast nú fastari og nánari bönd-
um en annars staðar þekkist.
Fórnir fyrir markmið
Þróunin er hins vegar alls ekki
bundin við Evrópu. Flest stór við-
fangsefni í utanríkismálum flestra ríkja heimsins
snúast nú orðið um fjölþjóðlegt samstarf frekar en
einfalda hagsmunagæslu. Þannig er til að mynda
stærsta markmið Kínverja í utanrikismálum þetta
árið að fá aðild að Alþjóðaviðskiptastofhuninni þótt
aðild að stofnunin rýri sumpart fullveldi Kína. Kín-
verjar hafa af þessu viðskiptahagsmuni en pólitískar
breytingar í Kína og í heiminum öllum hafa valdið
því að helstu markmið kínverska ríkisins tengjast
núorðið með beinum hætti árangri landsins í alþjóða-
viðskiptum. Þess vegna eru ráðamenn Kína tilbúnir
að færa umtalsverðar pólitískar fómir svo að þessu
megi verða en aðildinni fylgja áhættur bæði heima
fyrir og gagnvart umheiminum. Hætturnar af hægari
vexti í alþjóðaviðskiptum fyrir pólitískan stöðugleika
innan Kína eru hins vegar öllu stærri. Svipaða sögu
má segja af stórum ríkjum og litlum um heim allan
sem fóma gömlum markmiðum fyrir ný sem best eru
tryggð með auknum alþjóðasamskiptum.
Efnahagslegt þyngdarlögmál
Þróunin frá valdatafli til víðtækrar samvinnu í al-
þjóðakerfinu byggist ekki á fórnfýsi heldur á því að
flest ríki telji sig þjóna nýjum og gömlum markmið-
um sínum betur með þátt-
töku í almennri samvinnu en
með þröngri hagsmuna-
gæslu. Viðfangsefni og mark-
mið flestra ríkja heimsins
hafa líka smám saman orðið
líkari eftir að alþjóðlegum
átökum um kerfi í efnahags-
málum tók að linna. Með því
hefur myndast eins konar
þyngdarlögmál í efnahagslífi
heimsins sem hvetur til auk-
inna viðskipta og aukinnar
samvinnu um lausn við-
fangsefna á æ fleiri sviðum.
Þetta hefur siðan kallað á si-
fellt þéttara og víðtækara
kerfi alþjóðalaga og alþjóða-
stofnana sem auðveldar ekki
aðeins aljóðlegt samstarf
heldur lækkar kostnað við
alþjóðleg viðskipti og sparar
oft einstökum ríkjum kostn-
aðarsama hagsmunagæslu.
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
breytast. Sammannleg gildi eins og
mannréttindi og lýðræði hafa bæst
við hefðbundin viðfangsefnu í utan-
ríkisstefnu margra landa. Þeirri
skoðun hefur vaxið fylgi um öll Vest-
urlönd að þessi sammannlegu gildi
megi setja ofar gömlum reglum al-
þjóðakerfisins um fullveldi ríkja.
Loftárásirnar á Serbíu eru ein afleið-
ing af þessari þróun. í Kosovo hafa
ríki Vesturlanda fórnað efnahagsleg-
um og pólitískum hagsmunum til
þess að ná markmiðum sem lúta
öðru fremur að mannréttindum.
Hvað sem mönnum kann að sýnast
um framkvæmd árásanna eða um
samhengið í stefnu Vesturlanda á
Balkanskaga þá er þarna að fmna
merkileg skref í sögulegri þróun. Það
sama má segja um skref sem stigin
hafa verið á síðustu misserum í átt
til alþjóölegs glæpadómstóls og til
nýs skilnings á alþjóðlegri lögsögu í
mannréttindum.
Markmið og leiðir
í Evrópu, þar sem alþjóðavæðingin er komin
lengst, hafa markmiðin með auknu samstarfi ríkja
frá upphafi verið bæði pólitísk og efnahagsleg. Menn
vildu ekki aðeins auká velmegun með viðskiptum
heldur líka binda ríki álfunnar svo þétt saman að þau
færu ekki aftur í stríð hvert við annað. Þessi hugsun
hefur smám saman náði til annarra hluta heimsins.
Stríð hefur orðið æ fráleitari kostur fyrir ríki sem
vilja ná einhverjum skiljanlegum markmiðum. Um
leið hefur þeirri skoðun líka vaxið fylgi að lýðræði og
mannréttindi séu meðal forsendna friðar. Þess vegna
hlýtur barátta fyrir lýðræði og mannréttindum að
vera þáttur í utanríkis og öryggisstefnu lýðræðis-
ríkja, þó stefnan í þeim efnum verði að miðast meira
við mögulegan árangur en hugmyndafræðilegar kröf-
ur. Ríki heims munu áfram, hvert um sig, reyna að
hámarka möguleika sína til þess að ná þeim mark-
miðum sem þau setja sér með pólitískum hætti.
Markmiðin eru að verða flóknari en um leið líkari
frá einu riki til annars. Leiðirnar að þeim liggja sí-
fellt meira saman.
Pólitísk siðvæðing
Um leið og flest ríki hafa
þannig haft mikinn ávinning
af þátttöku í alþjóðlegu sam-
starfi hefur skilningur
manna á mörkum hins
mögulega og hins æskilega í
þessu samstarfi verið að
„Þróunin frá valdatafii til víðtækrar samvinnu í alþjóðakerfinu byggist ekki á
fórnfýsi heldur á því að flest ríki telja sig þjóna nýjum og gömlum markmiðum
sínum betur með þátttöku í aimennri samvinnu en með þröngri hagsmuna-
gæslu“.
skoðanir annarra
Pólitískur jarðskjálfti
; „Afgerandi sigur Ehuds Baraks og að Benjamin
i Netanyahu forsætisráðherra var hafnað eftir
j þriggja ára stjórnarsetu, er pólitískur jarðskjálfti í
j Israel og öllum Mið-Austurlöndum. Barak, sem er
; einhver mest heiðraði hennaðurinn í sögu ísraels,
j stendur frammi fyrir mörgum tækifærum og hætt-
; um. Hann hefur lofað að sameina striðandi fylking-
j ar landsins, endurvekja friðarviðræður við Palest-
ínumenn og hressa upp á efnahagslífið, þó svo að
hann hafi sagt fátt um hvernig hann ætli að ná
j fram þessum markmiðum. Fyrsta verkefni hans
hlýtur að vera að ná sem víðtækastri samstöðu á
I þingi í samræmi við stefnu hans og þörfina á djarf
legum aögerðum."
Úr forystugrein New York Times 19. maí.
Allir töpuðu
„Þeir eru margir sem töpuðu þegar ríkisstjómin
greip inn í verkfall hjúkrunarfræðinga í gær. Hægt
er að fullyrða að hjúkrunarfræðingafélagið hafi haft
vondan málstað sem það gat ekki unnið. Það kemur
ekki einu sinni táknrænn sigur út úr vikulöngu verk-
falli. Þeir sem tapa mest eru þó almennir hjúkranar-
fræðingar en margir hefðu unnt þeim launahækkun-
ar.“ Úr forystugrein Aktuelt 21. maí.
Óleyfileg mistök
„Hin mörgu óleyfilegu mistök NATO valda um-
hugsun, einnig hjá gerendunum sjálfum. Manntjón
meðal óbreyttra borgara vekur meiri athygli en þau
markmið sem eiga að nást sem reyndar báðir aðil-
ar verða að halda leyndum af hernaðarlegum
ástæðum. Sænsk yfirvöld hafa lagt á það áherslu að
Sameinuðu þjóðirnar grípi inn í ferlið á ný. Það er
rétt. En aukinn óhugur má ekki leiða til þess að
menn sjái ofsjónum yfir möguleikum Sameinuðu
þjóðanna á að þvinga Milosevic með orðum. Það
vilja allir frið. En hann má ekki kosta hvað sem
er.“ Úr forystugrein Aftonbladet 21. maí.