Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1999, Blaðsíða 8

LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999
8 ij fréttir
Bensínokur leggst harkalega á fjárhag fjölskyldna:
Almenningur blóðmjólkaður
si
verði 95 oktana
ráiram
janúar feÉrúar friars
'júll ágúst september
eeci
Fullt samráð
vegna áhrifa bensínverðs á neyslu-
vísitölu og auknum skuldum heimil-
anna og atvinnufyrirtækja vegna vísi-
töluhækkana. Sem dæmi um bein
áhrif af hækkunum bensínverðs er
gjarnan nefnt að daginn eftir að
bensín hækkar þá hækka leigubílar
taxta sína. Sömu sögu er að segja
hvað varðar alla þjónustu þar sem
bílar koma við sögu; þar er umsvifa-
laust hækkað og neytandinn borgar
brúsann. Bíllinn er stærsti liðurinn
í útgjöldum heimilanna ef frá er tal-
inn húsnæðiskostnaður. Að meðal-
tali er hverjum bíl ekið árlega sem
nemur 15 þúsund kílómetrum. Þegar
reiknað hefur verið með því að með-
alfjölskylda eigi einn og hálfan bíl
má því reikna með að eknir kíló-
metrar séu sem nemur 22.500 kíló-
metrar. Ef reiknað er með eyðslu
sem nemur 10 kílómetrum á klukku-
stund þá þarf fjölskyldan 2,3 tonn af
bensíni á ári. í þessu kristallast
hagsmunirnir og hver króna í hækk-
un þýðir að bílaflotinn kostar fjöl-
skyld
Þögul
verkalýðshreyfing
Það er raunar engin ánægja með
framgang verkalýðshreyfmgarinnar í
þessu mesta hagsmunamáli neytenda.
Hreyfingin virðist láta sér málið í
léttu rúmi liggja og einn viðmælenda
sinna slíkum tittlingaskít sem bens-
ínhækkanirnar væru í þeirra 'augum.
Það er þó undarleg afstaða ef rétt er
vegna þess að haldist það bensínverð
sem nú er í gildi kostar það meðalfjöl-
skyldu allt að 150 þúsundum króna á
ári, að meðtöldum óbeinum áhrifum.
Þessi kostnaður er í beinum bensin-
kaupum, hækkunum þjónustuliða
una
sem nem-
ur 23 þúsund krónum
aukalega. Til eru þeir sem segja að
fólk eigi að mæta hærra bensínverði
með því að draga úr akstri og spara.
Kenningin er í sjálfu sér einfóld en er-
lendar kannanir sýna, að sögn Run-
ólfs Ólafssonar, framkvæmdastjóra
FÍB, að akstur er það síðasta sem fólk
sker niður. „Það er rangt að lægri
skattar á bensín auki þensluna. Bens-
ínhækkun er ekki eitthvað sem dreg-
ur úr þenslunni heldur fer slík hækk-
un strax út í verðlagið og spinnur upp
vísitöluna. Fatnaður og matur er
skorið niður, sem og öll afþreying,
áður en bílnum er lagt. Þarna er því
fyrst og fremst um að ræða kostnað
sem hrundið er út í samfélagið með
tilheyrandi margfóldunaráhrifum,"
segir Runólfur.
Hann segir að þetta sé skiljanlegt í
því ljósi að bíllinn gegni lykilhlut-
verki fyrir fólk til að komast til vinnu
og koma börnum í skóla og leikskóla.
Gangverk þjóðfélagsins snúist því um
bílinn meira eða minna.
„Fólk á enga valkosti í almennings-
samgöngum. Kaupmannahafnarbúum
bjóðast t.d. allt aðrir valkostir en ger-
ist hér þar sem dregið hefur verið úr
almenningssamgöngum á undanfórn-
um árum. Þá spilar veðráttan nokkuð
inn í en bíllinn hefur gjarnan verið
kallaður eins konar yfirfrakki. Þá eru
þær einstöku aðstæður hér að landið
er mjög dreifbýlt. Bíll á landsbyggð-
inni er nauðsynlegur því fólki sem
þarf að fara um langan veg til að
sækja þjónustu. Hann er því ekki að-
eins nauðsynlegur heldur beinlínis
öryggistæki," segir Runólfur.
DV fékk þau boð frá Davíð Odds-
syni forsætisráðherra að verið væri
að skoða þessi mál og hvort gripið
yrði inn í málin. Á meðan málin eru
til skoðunar borga neytendur á bilinu
200 til 400 krónum meira fyrir áfyll-
inguna og vísitalan kýlir upp skuldir.
Neytendur eru varnarlausir og draga
við sig eins og hægt er í mat og klæð-
um. Hagsmunum almennings virðist
fórnað fyrir hagsmuni olíurisanna og
ríkissjóðs.
Mikil reiði er meðal almennings
vegna bensínhækkana sem dunið hafa
á fólki að undanfórnu. Það verður að
teljast skiljanlegt að fólki bregði enda
nema beinar bensínhækkanir 25 pró-
sentum það sem af er árinu. Þannig
þurfti sá sem kaupir áfyllingu á bíl
sinn af meðalstærð að greiða um síð-
ustu áramót sem nemur 2800 krónum.
Nú, þegar haustar að, kostar sama
áfylling 3500 krónur þannig að eigand-
inn þarf beinlínis að punga út 700
krónum aukalega.
Bíllinn er í dag
réttnefndur ----------------
þarfasti þjónninn
og gegnir lykilhlut-
verki fyrir allflesta —
til að komast á
milli staða á sem
skemmstum tíma. “
Að meðaltali á
hver fjölskylda
sem nemur einum og hálfum bil. Það
þýðir að til þess að halda bílunum
gangandi er hækkunin á einni áfyll-
ingu yfir 1150 krónur. Þetta þykja
mörgum blóðug útlát og þá kannski
ekki síst vegna þess að ríkissjóður
hirðir kúfinn af hækkuninni í gegn-
um vörugjald sem nemur 97 prósent-
um af cif-verði bensíns. í einíoldu
máli þýðir það að þegar bensínverð
hækkar um 5 krónur, eins og gerðist
í vikunni, þá hirðir ríkið 3 krónur af
hækkuninni. Haldist sú bensínhækk-
un sem nú hefur orðið í 12 mánuði
hagnast ríkiskassinn um 1,2 millj-
arða. Af verði hvers bensínlítra sem
kostar 87,70 kr. í dag fær ríkið 69 pró-
sent eða 56,90 kr. Innkaupsverðið
sjálft er aðeins 12,40 krónur og sala
og dreifing samsvarandi upphæð.
Neytandanum sem blöskrar bens-
ínokrið er i þessu ljósi erfitt að átta
sig á því hver er hinn raunverulegi
óvinur sem læðist í vasa hans. Er það
ríkið sem skattleggur í botn og hirð-
ir sjálfvirkt hagnað sem sprettur af
hærra heimsmarkaðsverði eða er
dólgana að finna innan olíufélaganna
þriggja sem þá maki krókinn?
Fréttaljós
Reynir Traustason
Stjórnmálamenn og verkalýðsleið-
togar eru ekki á eitt sáttir um það
hvert fólk skuli beita spjótum sínum.
Ögmundur Jónasson, alþingismaður
og leiðtogi BSRB, sagði í DV í gær að
varast skyldi að kenna ríkinu, sam-
eignar allrar þjóðarinnar, um hækk-
anirnar. Nærtækara væri að líta til ol-
íufélaganna sem mali gull á kostnað
almennings. „Stjórnvöld verða auðvit-
að að endurskoða ákvarðanir fsínar.
Ábyrgðin er þó ekki síður olíufélag-
anna,“ sagði Ög-
mundur og bendir
— á að ársreikningar
olíufélaganna und-
irstriki gróðann.
— Vilhjálmur Egils-
son, formaður efna-
hags- og viðskipta-
— nefndar, sagði ekki
ráðlegt að lækka
skatta á meðan
þensla væri í þjóðfélaginu. Þar vísaði
hann til vörugjaldsins sem ekki verð-
ur breytt nema með lögum. Vilhjálm-
ur taldi hugsanlegt að hægt væri að
lækka bensíngjaldið en eðlilegast
væri að bíða eftir markaðnum:
„Heimsmarkaðsverð hlýtur að fara að
lækka eins og það hefur alltaf gert,“
sagði Vilhjálmur.
DV benti á að líklega væru forkólfar
þar önnum kafnir í verðbréfabraski
fyrir lífeyrissjóðina og mættu ekki
Gagnrýnt hefur verið að Olíufélagið
hf., Skeljungur hf. og Olís hf. séu í ein-
um klúbbi og forráðamenn sammælist
gjaman um hækkanir yfir kaffibolla.
Félögin þrjú eru öll tengd og þar má
nefna að Olíufélagið hf. á um þriðjung
í Olís. Saman reka fyrirtækin síðan 01-
íudreifmgu hf. Sami erlendi byrgir,
Statoil í Noregi, er fyrir öll félögin. Það
rikir því engin samkeppni á markaðn-
um og engin ástæða fyrir forsvars-
menn þríburanna að rugga bátnum
með því að lækka verð með tilheyrandi
verðstríði. Afkoma félaganna er með
miklum ágætum og frá sjónarhóli
þeirra er væntanlega engin ástæða til
að brjóta upp ástandið. Enda er mynd-
in skýr þegar hækkanir dynja yfir. Eitt
félag ríður á vaðið og hækkar um ein-
hverjar krónur og hin fylgja öll á eftir
með því er virðist skipulögðum hætti.
Félag íslenskra bifreiðaeigenda kærði
félögin á síðasta ári til Samkeppnis-
stofnunar en hafði ekki erindi sem erf-
iði þar sem úrskurðað var að um væri
að ræða fákeppnismarkað. Hvað sem
líður framgöngu olíufélaganna í mál-
inu er það mat manna hjá Félagi ís-
lenskra bifreiðaeigenda að þar hafi
menn ekki látið stjórnast af græðgi það
sem af er árinu heldur hækkað í takt
við hækkanir á heimsmarkaðsverði. Á
síðasta ári hafi félögin aftur á móti
fundið sér matarholu og hækkað bens-
ínverð umfram heimsmarkaðsverð í
því skyni að efla enn frekar eigin hag.
Sem dæmi um hina gríðarlegu hags-
muni félaganna má nefna að hækki
bensínverð um krónu þá eru í pottin-
um 195 milljónir króna sem olíufélögin
og ríkið skipta með sér. Ekki eru þó
skiptin bróðurleg því ríkiskassinn
hirðir sem nemur 120 milljónum króna
af summumr.
Sundurliðun á verði 95 oktana bensíni
- verð 87,70 kr.
1%
0,9 kr.
69%
60,4 kr.
1TSTO1
15%
13,2 kr.
15%
13,2 kr.
Opinber gjöld
Flutningsjöfnun
Innkaupsverö
Sala og dreifing