Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1999, Blaðsíða 51

LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999
_____________________________________________________ fréttir *
Af blöðum og blaðamönnum:
Alþýðuna skortir
þekkingu og málgagn
- hár segir frá Einari ríka og Pétri G. Guðmundssyni
Fyrsta blaðið sem hlaut nafnið
DAGBLAÐIÐ var blað Jóns Ólafs-
sonar árið 1906. Síðan hefur þetta
blaðheiti verið notað nokkrum sinn-
um. í dag skulum við líta á Dagblað-
ið sem kom út í Vestmannaeyjum
árið 1926.
Ritstjóri Dagblaðsins í Vest-
mannaeyjum hét Einar Sigurðsson,
þá tvítugur, síðar nefndur Einar
ríki. Blaðið átti að vera bæjarmál-
gagn og ópólitískt. Það átti að koma
út daglega, eins og nafnið ber með
sér, en á því varð tröppugangur og
út komu aðeins 8 blöð, sagði Einar í
ævisögu sinni er Þórbergur Þórðar-
son skráði.
I stefnuyfirlýsingu í 1. tölublaði
segir að „blaðið eigi að verða mið-
stöð allra bæjarbúa. í gegnum það
geta menn selt og keypt. í gegnum
það geta menn látið í ljósi skoðan-
ir sínar um eitt og ómnað er við
kemur landi og lýð...“
Nokkrum árum síðar var Einar
meðritstjóri íþróttablaðsins Fram
og hann skrifaði einnig íþróttaf-
réttir og birti í glugga verslunar
sinnar sem hét Vöruhús Vest-
mannaeyja. Hann klippti út er-
lendar íþróttamyndir og festi þær
við blaðið!
En nú geystist fram athafna-
maðurinn mikli, Einar stofnaði
Hraðfrystistöð Vestmannaeyja
árið 1938, Fram hf. 1940 og Hrað-
frystistöðina í Reykjavík 1941. Ein-
ar varð á stuttum tíma einn kunn-
asti athafnamaður landsins. Það
vakti athygli þegar hann á stríðs-
árunum kom á fót bókasafni fyrir
verkafólk sitt (stofninn var 3000
bækur). Safnið var opið á sunnu-
dögum og Einar auglýsti: Menntun
er gott vegarnesti. Notið safhið!
Einar efndi einnig til námskeiða
í tungumálum, sögu og heilsufræð-
um og opnaði finnskt gufubað fyr-
ir verkafólkiö.
Pétur G. Guðmundsson.
Fékk ekki inngöngu í
Blaðamannafelagið
En aðalblað Einars var VÍÐIR
sem var vikublað og lengst af mál-
gagn Sjálfstæðisflokksins í Vest-
mannaeyjum. Um Víði sagði Einar i
ævisögu sinni: „Víðir átti mikil ítök
í mér lengi ævi og ég fóm-
aði honum miklu af starfs-
orku minni því áram saman
var það mitt aðalstarf að
vera ritstjóri blaðsins og
fylgirits þess sem hét Gam-
alt og nýtt. Ekki vildi þó
Blaðamannafélag íslands
veita mér inngöngu í félag-
ið, hefur líklega fundizt ég
eiga fúllmörg frystihús til
að geta talizt hlutgengur
blaðamaður. Grunar mig að
Jón minn Bjama-
son, sem þá var for-
maður Blaða-
mannafélags ís-
lands og skrifaði
synjunina, • hafi
mótað þessa skoð-
un.“
Hér er rétt að
skjóta inn að Jón
Bjarnason var þá
fréttastjóri Þjóðvilj-
ans. Gamalt og nýtt
flutti sögulegan
fróðleik, þjóðlífs-
myndir og kvæði
og var ópólitískt.
Naut þess að
skrifa
„Ég naut þess að skrifa,"
segir Einar í ævisögu
sinni, „og strákamir höfðu
þetta eftir mér í prent-
smiðjunni: Alltaf er nú
gaman þegar hann kemur
út (Víðir)! Ég gat lesið
blaðið mér til gleði frá upphafi til
enda, þegar það lá fullprentað, þó að
ég hefði sjálfur skrifað svo til hvern
staf og lesið það í próförk. Ég gat
meira að segja lesið sumar grein-
amar aftur og aftur, til að mynda
leiðarann. Einhverju sinni sagði
Tryggvi Ófeigsson útgerðarmaður
við mig: Þú hefðir aldrei átt að vera
annað en ritstjóri, Einar!
Kannski er merkasta framlag
Einars til íslenskrar blaðamennsku
þættirnir Úr verinu sem birtust
með jöfnu millibili í Morgunblaðinu
á 6. áratugnum.
Einar fæddist árið 1906. Meðal
margra bama hans er Ágúst Einars-
son, fyrrum þingmaður.
Alþýðumenn
1. janúar 1906 kom út Alþýðublað-
ið, útgefandi hlutafélag í Reykjavík,
ritstjóri Pétur G. Guðmundsson,
fæddur 1879, látinn 1947. Pétur var
bókbindari að iðn, bæjarfulltrúi
1910-1916. Hann var meðritstjóri
kennslubókar í sænsku og skrifaði
Tíu ára starfssögu Sjómannafélags
Reykjavíkur (1915-1925).
í ritstjómargrein í 1. tölublaði
segir m.a.: „Þetta blað sem hér birt-
ist er ætlað alþýðu. Við, sem gefum
það út, eram alþýðumenn, en svo
eru í daglegu tali þeir menn kallað-
ir sem ekkert stjórnarvald hafa,
ekki hafa lagt fyrir sig vísindalegt
nám, en gera líkamlegt erfiði að lifs-
starfi sínu.
Ef litið er á flokkaskiftingu þjóð-
félagsins sést það brátt að við erum
stærsti flokkurinn. En því miður er
það sögn og sannindi, að við höfum
ekki aðra yfirburði en mergðina."
Pólitík mun blaðið
sneiða hjá
Þannig byrjaði forystugrein
blaðsins, sem er löng og athyglis-
verð. í stuttu máli segir ritstjórinn
að alþýðuna skorti fyrst og fremst
þekkingu og málgagn - „blað sem
við höfum öll umráð yfir, sem við
megum skrifa í það sem okkur
þóknast og við finnum þörf á að
birta opinberlega..."
En ritstjórinn virðist hafa ímug-
ust á pólitík og flokkum því hann
segir í grein sinni: „Pólitík mun
blaðið sneiða hjá svo sem hægt er
og varast stranglega flokkadrátt...."
••OOOAODOOBOOOe*
? Vn» llWU — mUmtoe f 5 bi nlM C bæjarhAlcagh § °
ifOðOMOOÓMOO*! ÍDAG Rltst inxwuutaxxniuui! ■» >~ <■»»»> YÁ mm * #000*000000 oo#* íBLADID Jóri Elnar Slgurösson | SSfei' uPPb°ö ++ ** *r ^ |u 11 rj~ m N# mMM* '
- XJ ». d « i«i. U. „ J «TC»
-wU - >dW9 >-»■>—. 1 !•<— u -ul i >*~ Uum H ö* M J faK •- —* >.4> •“ Dagarnir líða i«j— r,— ** ■» ***•■ rMy >■ •>••>’» «• SSrS' VestamlíSÍar WMd M •* bru. M ->>! » IM ■ 1. W tUnii- „ IL “■M ■* ^ ÍE tm OmA* ^ >1 XléJ. m+’ T? YYu.. >••» íw •>*■*£ Zl'Md, — —1 * t>Mn»IUr M_ln«MH‘«A‘«*«'*k* in. M4IMI * •* ►*"«*•“• .u* >,WU dl 1-w MU «M M.

Hressilegur blaðhaus og ritstjórinn ekkert að
fela sig, enda ungur og óhræddur við að
takast á við útgáfumál.
ALÍ’YÐUBLÁÐIÍ
RmuxvfK. I. Jamóaii iima.
I. A»g.
Avarp.
Lil þiU íramtlðarvof,
clfdu aQ þllt otf þnr.
þjóðin mln. *eni til nicnningar
skciðið viit þreyla.
bujnsl d nrill
þó «i u»i njji þnð grcill
þvl að ipefan n*a fátt mú ún erllðls
vciia;
þú »érð mcð þvl myrkviðursdagana
dvlna,
og Ufrðlejjri aól ylir landiO vort
»ki«u»:
og uÓ lyfta þer liatt
þú ineð alorku útl
til að ifla þ«r gulUins ■ fruraUðar-
körónu þina.
V. Cutoon
Í8lenzk alþyáa! •
Þetia bbð Mm hér birliil er sctl-
að alþyðu. V|fl, jem ^eíum það
út.crum alþyðutncnn. cn eru i
degtcgu lali þcir mcnnkallaðlr scm
ekkcrt atJómarvaJd haía. ekbl l.oln
bgt fyrir »ig vuindalegl en
geni likamlcgt crilði að llUilarð alnu.
úf Ulið er » flokkaakifUngu þjóð-
félagsliu sést það briu, að
vlð crum
jtarrall flokkurinn. En þvl miður
er það sðgn og mnnindl, að vlð hðf-
uni ckki »ðra vflrburðl en mergð-
iiu.
Vóldin gclum við haft, <n viljum
|.au ekki; við liAfum ícngið þau
úðrum I hcndur, cða rjettara aagt,
tcyfum óðrum að halda þeim fyrir
o«. Við bófutn uflur augun oggef-
um okkur I auðmfkt undir þralk-
un. ranglatl og fyrirlilaingu. Vaíd-
hafarnir wgja okkur hvernJg við
eigum að jitja og slando. hvemig
við cigum oð liía og dcyja. þcir
bindu okkur byrðar, en ipyrja okk-
ur ckki iim, hve þungar þa*r niegi
vera. Ihrim cr ekki nóg að lála
okkur niala koruið *itt, þeir vcrða
llka að rúðu mcð hvom hendinnl
við tnúum kvóminoi. Efþeirbyggja
Alþýðublaðið var ekki mikið fyrir augað í
byrjun. Prentsmiðjan hefur ekki átt stafinn þ í
þetta stóru letri og verður að búa hann til.
Athafnamaðurinn Einar Sigurðsson, Einar ríki, ásamt Þórbergi Þórðarsyni
sem skráði ævisögu hans.
í blaðinu er hvatt til stofnunar
verkamannafélags og ein af rök-
semdunum er: „Eins og kaupmenn
og iðnrekendur hafa ákveðið verð á
vörum sínum og öðru sem þeir láta
framleiða, eins er það ofureðlilegt,
að verkmenn setji ákveðið verð á þá
einu vöru sem þeir hafa á boðstól-
um: vinnukraftinn..."
Kjör verkafólks í sveit-
um
Það leið ekki á löngu að stofnað
yrði verkamannafélag í Reykjavík
því það gerðist í sama mánuði og
Alþýðublaðið kom út, Verka-
mannafélagið Dagsbrún var stofn-
að 26.
janúar 1906. Á þessu ári var
einnig komið á fót ráöningarstofu
fyrir verkafólk hjá bændasamtök-
unum og Pöntunarfélag Reykjavík-
ur leit dagsins ljós. Þá var stofnaö
verkamannafélag á ísafirði en það
gufaði upp þegar stærstu vinnu-
veitendur staðarins neituðu að
semja við félagið. Alþýðublaðið var
læsilegt blað þótt það væri í A5
broti.
Meginumræða blaðsins fjallaði
um kjör verkafólks í sveitum og
hvort betra væri að vera vinnu-
maður í sveit eða við sjávarsíðuna
og sýndist sitt hverjum.
1. árgangur blaðsins var 144 síð-
ur, 18 tölublöð.
Leiddust lús og léttúð
Alþýðublaðið kom næst út 21.
febrúar 1907 í stærra broti, býsna
fallega upp sett og á nú að koma út
vikulega. Blaðið líkist nú meira
fréttablaði en greinablaði, komnar
eru símafréttir frá útlöndum og
fréttaritari sendir fréttir frá ísa-
firði. Blaðið hneykslast á grein sem
Steingrímur Matthíasson læknir
skrifar um fátæktina 1 Reykjavík og
það hve margir séu hér lúsugir.
Þetta má blaðið ekki heyra, né held-
ur vill blaðið heyra aö allt of marg-
ar konur í Reykjavík séu léttúðugar
þegar útlendingar eiga í hlut, en þq^
skoðun setti Guðmundur Finnboga-
son fram.
Þegar komin voru út 7 tölublöð
árið 1907 hætti blaðið útkomu án
þess að ritstjóri kveddi lesendur
sína. Alþýðublaðið kom næst út
árið 1919, en það er önnur saga.
Sigurjón Jóhannssong|