Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1999, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999 B
Úlgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
VTsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
kr. m. vsk.
endurgjalds.
Landshlutar leggjast í kör
Samið hefur verið um, að hlutar af símaþjónustu stór-
fyrirtækis flytjist austur og vestur á firði. Enn fremur
hefur verið samið um, að hlutar af einfaldri forritun
tölvufyrirtækis flytjist til Indlands. í þessum dæmum
leika íslenzk sjávarpláss sama hlutverk og Indland.
Þetta ferli byrjaði erlendis með því að bandarísk fyrir-
tæki fluttu símaþjónustu sína til Indlands, þar sem fólk
hefur góða menntun og talar góða ensku, en hefur tak-
mörkuð tækifæri og krefst ekki hárra launa. Síðan hef-
ur ferlið undið upp á sig og nær til flóknari starfa.
Nú er forritun smám saman að flytjast til Indlands,
sem siglir upp virðingarstigann í flokki láglaunasvæða.
Íslenzku sjávarplássin eru hins vegar að fara inn á
lægsta þrepið og fagna ákaft að fá tækifæri til að svara í
síma fyrir stórfyrirtæki ríka fólksins í Reykjavík.
Svo langt hefur minnimáttarkennd gengið í dreifbýli
íslands, að menn borga beinlínis fyrir að fá til sín lág-
launastörf. Fyrir tveimur árum borgaði Rangárhreppur
stórfé fyrir að gerast hluthafi í vinnufatagerð gegn því,
að tvö störf yrðu stofnuð við saumaskap á Hellu.
Tæplega er unnt að líta svo á, að indverskt ástand ríki
á Austfjörðum og Vestfjörðum. Atvinna er rífleg á þess-
um svæðum og meðaltekjur hlutfallslega háar. Samt eru
ráðamenn svæðanna farnir að hugsa eins og yfirvofandi
sé fátækt og atvinnuskortur að indverskum hætti.
Ráðamenn fjarðabyggða telja sig samt sjá fyrir, að at-
vinna og tekjur muni hrynja. Fólk sé að hugsa sér til
hreyfmgs og reyna að koma húsnæði sínu í verð, áður en
eignir verði verðlausar. Þeir telja sig hamla gegn þessu
með því að útvega fólki störf við sauma og síma.
Ráðamenn íslenzkra fjarðabyggða hafa gefizt upp á
hefðbundinni lífsbaráttu. Þeir telja ekki, að sjávarútveg-
ur haldi byggðum uppi, enda muni kvótaerfingjar flytja
suður að hætti utanríkisráðherra. Þeir vanmeta líka
gróðavænlega framtíð í grænni ferðaþjónustu.
Uppgjöfinni fyrir austan og vestan má líkja við þekkt
fyrirbæri fyrri tíma, þegar miðaldra fólk gafst upp á erf-
iðri lífsbaráttu og lagðist skyndilega í kör, þótt það hefði
ekki áður sýnt eindregin öldrunarmerki. Þannig eru
landshlutar farnir að leggjast í kör á miðjum aldri.
Álver í héraði er hreinn happdrættisvinningur að
mati þeirra, sem hafa gefizt upp í minnimáttarkennd
sinni. Eignir hækka aftur í verði og utanaðkomandi ál-
versmenn sjá um, að menn hafi öruggt lífsviðurværi.
Eyjabakkar eru lítils virði í þriðja heimi íslands.
Líta má á verndun Eyjabakka sem lúxus hátekjufólks
á höfuðborgarsvæðinu, rétt eins og breytt viðhorf til
náttúruvemdar á Vesturlöndum almennt em fylgifiskur
auðsældar almennings. Sveitarstjórnarmenn í körinni
telja Austfirðinga ekki hafa efni á slíkum lúxus.
Afstætt er, hvenær fólk er orðið svo ríkt, að það hafi
efni á náttúruvernd. Fátæk húsfreyjan í Brattholti taldi
sig hafa efni á að neita að selja Gullfoss fyrr á öldinni, en
efnaðir ráðamenn á Austfjörðum eru of fátækir til að
geta séð af miðlunarlóni á Eyjabökkum.
Spurningin um fátækt er í rauninni spumingin um
andlega fátækt. Húsfreyjan í Brattholti var auðug, af því
að hún hafði sjálfsvirðingu, sem er af skornum skammti
hjá ráðamönnum Austíjarða, er hafa unnvörpum lagst í
kör og heimta framfæri byggðanna af álveri.
Munur Indlands og Austfjarða er, að þar eru forritar-
ar að vinna sig upp úr þriðja heiminum, en hér eru
ráðamenn Austíjarða að tryggja fólki sínu körina.
Jónas Kristjánsson
Risaríki að brotna í sundur?
Það er ekki lengur spurt um það
hvort Austur-Tímor verði sjálfstætt
ríki, heldur hvenær og með hvaða
hætti. Nú þegar er barist vegna
krafna um sjálfstæði í tveimur öðr-
um héruðum Indónesíu og mann-
skæð átök af ýmsu tagi standa í
nokkrum héruðum til viðbótar. Sú
spurning gerist því áleitnari, hvort
Indónesia, fjórða fjölmennasta ríki
heims með 205 milljónir íbúa, kunni
að liðast í sundur 1 blóðugum átök-
um.
Líkara álfu en landi
Indónesía spannar álíka vega-
lengd frá vestri til austurs og Evr-
ópa frá Spáni til landamæra Síber-
íu, eða vegalengd eins og frá íslandi
suður í miðja Saharaeyðimörkina.
Ef Indónesíu vær skipt í einingar
sem eðlilegar gætu talist frá sögu-
legu og menningarlegu sjónarmiði gætu einingarnar
orðið á þriðja hundrað. Engum dettur hins vegar í
hug að unnt sé að skipta ríkinu upp í 200 ný ríki,
enda hefur þróunin í flestum héruðum orðið til þeirr-
ar áttar að sífellt fleira sameinar en færra skilur í
sundur. Fjölbreytileikinn sem er fyrir hendi um all-
an eyjaklasann og ómöguleikinn á að skipta ríkinu
upp í fáeinar samstæðar einingar eru meðal ástæðna
þess að þorri ibúa flestra landshluta hefur verið ein-
arðalega andsnúinn aðskilnaðarhreyfingum.
Ólík tilefni
Það er einungis á jöðrum Indónesíu sem aðskilnað-
arhreyfingar hafa náð verulegu fylgi, fyrst raunar á
Malukueyjum þar sem nú er raunar barist af öðru til-
efni. Mannskæð átök sem á eyjunni Ambon, sem er
hluti af Malukueyjum, eru vegna flokkadrátta með
kristnum mönnum og múslimum, frekar en vegna
baráttu fyrir sjálfstæði. Tíðir bardagar í ýmsum hér-
uðum á Bomeó, sem Indónesar kalla Kalimantan, em
af svipuðum toga. Þetta em yfirleitt átök á milli kyn-
þátta, eða trúarhópa, eða þá átök á milli innflytjenda
frá öðrum eyjum og innfæddra. Auk Austur-Tímor,
sem hefur mikla sérstöðu innan
Indónesíu, virðist hins vegar
ekki ólíklegt að tvö hémð geti
náð sjálfstæði með tímanum, en
þó ekki án langvarandi og blóð-
ugra átaka.
baráttunnar, en herinn hefur drepið
þúsundir manna í flöldamorðum á
síðustu árum.
Irian Jaya
Hið víðlenda eh fámenna Irian Jaya,
sem er vesturhluti eyjarinnar Nýju
Gíneu, á það sameiginlegt með Aust-
ur-Tímor og Ache að eiga ekki sömu
nýlendusögu og aðrir hlutar
indónesíska ríkisins. Þetta auðuga
land, sem enn er að mestu hulið
miklum regnskógum, og byggt að-
eins tæpum þremur milljónum
manna, varð ekki hluti af Indónesíu
fyrr en árið 1964. Fjöldi manna frá
öðrum héruðum Indónesíu hafa flust
þangað á seinni árum með hvatn-
ingu stjórnarinnar í Jakarta, en hin-
ir infæddu hafa líklega fæstir áhuga
á áframhaldandi indónesískri stjórn.
Skæruliðahréyflngar á eyjarpartin-
um hafa lítinn styrk en sennilega þó mikinn stuðning
almennings.
Framvindan
Líklegt er að indónesíska þingið samþykki sjálf-
stæði Austur-Tímor fyrir árslok, þrátt fyrir and-
stöðu hersins og margra helstu leiðtoga stjómar og
stjómarandstöðu. Llíklegt er að fyrir þann tíma
biðji Habibie forseti um erlenda aðstoð við löggæslu
á eyjunni en her Indónesíu hefur vopnað sveitir
manna sem hann hefur misst stjórn á og almenn-
ingur lítur á herinn sem hernámslið. Baráttan um
Ache verður hörð og blóðug og mun vafalítið standa
lengi. Þá er líklegt að sjálfstæðishreyfingum á Irian
Jaya vaxi fískur um hrygg á næstu árum. Ólíklegt
virðist hins vegar að aðskilnaðarsinnar nái undir-
tökunum í öðrum héruðum landsins. Héruðin þrjú,
Austur-Tímor, Ache og Irian Jaya eru heimkynni
ríflega átta milljóna manna. Þó öll fengju sjálfstæði
yrði Indónesía áfram með yfir tvö hundruð milljón-
ir íbúa. Langvarandi átök um Ache og Irian Jaya
myndu gera þróun lýðræðis þar enn erfiðari.
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Ache
Einingu Indónesíu stafar öllu
meiri hætta af átökunum í Ache,
héraði nyrst og vestast á eyjunni
Sumatra, en af sjálfstæði Aust-
ur-Tímor eða átökunum á
Kalimantan og Ambon. Ache
hefur þá sérstöðu að þar stóð öfl-
ugt rfki heimamanna löngu eftir
að Hollendingar höfðu náð að
þróa einokunarverslun sína yfir
í pólitísk völd á eyjum
Indónesíu. Yfirráð Hollendinga í
Ache stóðu aðeins í fáeina ára-
tugi og voru aldrei traust. Um
leið eru íbúar Ache, sem eru
innan við fimm milljónir talsins,
yfirleitt heitari trúmenn á ís-
lamska vísu en meirihluti
manna viðast annars staðar í
landinu. Við þetta bætist að
Ache er ríkt af auðlindum, þar á
meðal olíu, sem almenningur
telur sig eiga rétt á meiri hlut-
deild í. Framferði indónesíska
hersins í héraðinu hefur líka
orðið að olíu á elda sjálfstæðis-
„Einingu Indónesíu stafar öllu meiri hætta af átökunum í Ache á Súmötru
en af sjálfstæði Austur-Tímor eða átökunum á Kalimantan og Ambon.“
skoðanir annarra____________________
** * ...............
! Söknum klettaeyjanna
„Við munum sakna Færeyinga héðan og sömu
| sögu er að segja af danskri menningu sem á engan
: hátt verður söm við sig án klettaeyjanna átján með
! Atlantshafsljósið. William Heinesens, færeysku list-
málaranna og sögu Jargens-Frantz Jacobsens um
j Barböru. Þar er að fmna sannleik um þjóð sem teng-
ist yfir Atlantshafið og sem gerir sjálfri sér bjarnar-
! greiða með því að setja aðeins peningalega
| mælistiku á ríkjaheUdina. Sem meira að segja er
j röng.“
Úr forystugrein Aktuelt 2. september.
Veltur á Indónesum
„Úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar (á Austur-
j Tímor) sem Sameinuðu þjóðirnar höfðu umsjón með
| verða ekki kunn fyrr en eftir viku. Kjörsóknin bend-
í ir hins vegar tU að sjálfstæðissinnar hafi fengið
! drjúgan meirihluta. Hvernig munu sveitir sem
! indónesíski herinn hefur vopnað og hvatt til dáða
svara? Það veltur að miklu leyti á Indónesum sem
geta haft stjórn á þessum vopnuðu sveitum ef þeir
vUja. En miUibilsástand ríkir einnig í Indónesiu.
Einræðisstjóm Suhartos féU fyrir meira en ári og
enn er ekki alveg ljóst hvað tekur við.“
Úr forystugrein Washington Post 2. september.
Rússnesk uppskrift
„Rússar ætla að halda „frjálsar kosningar“. Fyrst
þingkosningar í desember, síðan forsetakosningar
næsta sumar þegar Borís Jeltsín fer frá. Peningar
stýra kosningabaráttunni. Það er verið að versla
með forsetaembættið. Sá sem tekur við Jeltsín verð-
ur að hafa völd yfir blöðum, sjónvarpi og útvarpi.
Aðferðin, sem notuð er, er sú aö kaupa fjöhniðla og
ráða málpípur sem yfirmenn. Dagblöð og sjónvarps-
stöðvar verða verkfæri í valdabaráttunni. Pólítík í
þjónustu peninganna er ekki lýðræði. Það er hætta
á ferðum."
Úr forystugrein Aftonbladet 2. september.