Dagblaðið Vísir - DV - 08.07.2000, Blaðsíða 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 2000
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiósla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - ABrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiBlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
ÁskriftarverB á mánuði 1950 kr. m. vsk. LausasöiuverB 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Skýringa óskað á okurverði
Það er dýrt að fæða sig á íslandi, svo miklu dýrara en
í nágrannalöndunum að ólíðandi er. Verð á matvörum er
svimandi hátt í Reykjavík. Það kom í ljós þegar Neyt-
endasamtökin könnuðu vöruverð í fimm höfuðborgum
Evrópu í júní síðastliðnum. Matvöruverðið var langhæst
í Reykjavík en miðað var við verð i Kaupmannahöfn,
Stokkhólmi, London og Brussel.
Af 48 vörutegundum sem kannaðar voru var hæsta
verðið í Reykjavík í 31 tilviki. í 39 tilvikum af þessum 48
var verðið hæst eða næsthæst í Reykjavík. Aðeins fund-
ust tvö dæmi um lægsta verð hér á landi. Matarkarfan í
Reykjavík var nær tvöfalt dýrari en i Brussel þar sem
hún var ódýrust. í könnun Neytendasamtakanna kom
fram að niðurstaðan breyttist lítið þótt verð væri borið
saman án virðisaukaskatts.
í könnuninni, sem unnin var í samvinnu við samtök
neytenda í Danmörku, Svíþjóð, Bretlandi og Belgíu, var
kannað verð á algengustu matvörum, nauðsynjavörum
fólks. Verslanirnar voru sambærilegar en rétt er að taka
fram að í engu landanna var um að ræða könnun í svo-
nefndum lágvöruverðsverslunum. Neytendum í öllum
borgunum stendur því til boða lægra verð en könnunin
sýnir engu að siður sláandi mun á matvöruverði og okk-
ur verulega í óhag.
Þá er einnig rétt að hafa í huga að verðið er kannað í
norður-evrópskum borgum sem þykja dýrar. Því ætti
samanburðurinn að vera raunhæfari. Sé litið til landsins
í heild má heldur ekki gleyma að vöruverð í Reykjavík er
þrátt fyrir allt bærilegra en víðast á landsbyggðinni. íbú-
ar víða um land búa því við enn verri stöðu en fólk á höf-
uðborgarsvæðinu.
Það kemur ekki á óvart að verð á matvöru hér á landi
sé hærra en annars staðar þekkist. Almenningur finnur
það á pyngju sinni. Þetta þekkja þeir vel sem hafa gert
matarinnkaup í öðrum löndum. Þar kemur það þraut-
píndum íslendingum sífellt á óvart hversu miklu ódýrara
er að kaupa í matinn en hér á landi. Það á við um Evr-
ópulönd, eins og glögglega kemur fram í könnun Neyt-
endasamtakanna, en ekki síður í Bandaríkjunum, svo lit-
ið sé til helstu nágrannalanda okkar í austri og vestri.
Könnun sem þessi er gott gagn í baráttu sem nauðsyn-
legt er að heyja. Þar verða Neytendasamtökin að halda
vöku sinni en einkum almennir neytendur. Formaður
Neytendasamtakanna hefur lýst vonbrigðum með þann
mikla verðmun sem könnunin sýnir. Samtökin munu
krefjast skýringa og senda forsætis- og viðskiptaráðherra
óskir þar um. Málið snýr meðal annars að stjórnvöldum
er hér hefur verið rekin verndarstefna fyrir innlent
grænmeti sem er neytendum afar dýr. Sumir neyðast til
að kaupa þessa hollustufæðu á okurverði, aðrir hafa
hreinlega ekki efni á hollustunni og verða að leita í það
sem er óhollara en um leið á bærilegra verði.
Því verður heldur ekki neitað að fákeppni ríkir á mat-
vörumarkaði hér. Eftir harða samkeppni matvöruversl-
ana fyrir nokkrum árum, sem sannanlega kom neytend-
um til góða, varð samþjöppun í eignarhaldi. Eftir standa
í meginatriðum tvær verslanakeðjur sem skipta með sér
stærstum hluta markaðarins. Það eru gömul og ný sann-
indi að um leið og dregur úr samkeppni þá hækkar verð
og þjónusta við neytendur verður minni.
Stjómvöld, heildsalar og smásalar matvöru, sem og
innlendir framleiðendur, skulda neytendum skýringar á
okurverði matvæla hér á landi miðað við dýrustu ná-
grannalönd. Þar getur smæð markaðarins og fjarlægö
ekki ein skýrt þann gríðarlega og óþolandi mun sem er á
vöruverðinu. J6nas
Kaldur friöur?
Bætt samskipti
Stjórnvöld í Suður-Kóreu og Norður-Kóreu hafa komiö miklu
róti á hermálaumræðu í Asíu.
Líkumar á aö takast muni aö
binda enda á spennuástandið í sam-
skiptum Norður-Kóreu og Suður-
Kóreu hafa ekki verið meiri frá því
að Kóreustríðinu lauk árið 1953. En
sá óvænti árangur, sem náðist á
leiðtogafundi Kóreuríkjanna
tveggja fyrir skömmu, hefur ekki
ekki aðeins vakið vonir um „slök-
unarstefnu," heldur einnig aukið á
óvissu um framhaldið. Þeim lykil-
spurningum er t.d. ósvarað hvort
Kóreuríkin muni aðeins taka upp
lauslegt samband, hvort þau muni
sameinast eða hvort Norður-Kórea
verði einhvers konar hjálenda Suð-
ur-Kóreu. Spyrja má einnig hvort
bætt sambúð Kóreuríkjanna muni
leiða til þess að Bandaríkjamenn
hverfi á brott með um 35.000 manna
herlið sitt frá Suður-Kóreu. Og hver
verða áhrifin á samskipti Japans og
Bandaríkjanna og Kina og Banda-
ríkjanna - eða þær hugmyndir
Bandaríkjamanna að koma sér upp
gagneldflaugakerfi gegn ríkjum eins
og Norður-Kóreu? Fullyrða má að
hin nýja staða, sem upp er komin,
geti ekki aðeins kollvarpað þjóðfé-
lagskerfinu í Norður-Kóreu heldur
einnig röksemdum fyrir því að reka
óbreytta valdajafnvægispólitík í
Asíu.
Stalínismi og kapítalismi
Hugum fyrst að samskiptum
Kóreuríkjanna. Það þarf hvorki
skörp augu né Kóreuferð til að sjá
að hernaðarlegur og pólitítiskur
ágreiningur Kóreuríkjanna er enn
mikill. Það breytir því ekki að á síð-
ustu árum hafa efnahagstengsl
þeirra aukist verulega. Ekki er
lengra síöan en árið 1988 að stjórn-
völd í Suður-Kóreu afléttu við-
skiptabanni á Norður-Kóreu. Nú er
Suður-Kórea þriðja stærsta við-
skiptaland Norður-Kóreu á eftir
Kína og Japan.
Ein höfuðástæða þess að Kim Dae
Jung, forseti Suður-Kóreu, leggur
svo mikla áherslu á að efla við-
skiptatengslin er sú að hann vill
forðast að stjómmála-, hernaðar,- og
efnahagskerfi Norður-Kóreu hrynji,
eins og gerðist í Austur-Þýskalandi
árið 1989-1990. Það yrði mun dýrara
að endurreisa efnahagslífið á skjót-
um tíma en með langtímamarkmið
að leiðarljósi. Suður-Kóreubúar
standa mun verr að vígi á efna-
hagsssviðinu en Vestur-Þjóðverjar
árið 1990, auk þess sem þeir hafa
ekki náð sér að fullu eftir fjár-
málakreppuna á árunum 1997-1998.
Því hafa stjórnvöld viljað fara hægt
í sakimar, hvatt risafyrirtæki, eins
og Hyundai, til að fjárfesta í Norð-
ur-Kóreu án þess að fóma hagnað-
arsjónarmiðum. Ef sama staða hefði
komið upp fyrir um 20 árum hefðu
suður-kóreskir ráðamenn einfald-
lega fyrirskipað þessum fyrirtækj-
um að íjármagna endureisnarstarf-
ið i Norður-Kóreu án þess að hirða
um það hvort fjárfestingarnar skil-
uðu arði.
Það geta þau ekki lengur og því
er ljóst að fjármagn til þess mun að
miklu leyti verða sótt í vasa suður-
kóreskra skattgreiðenda.
Leiðtogi Norður-Kóreu, Kim Jong
II, hefur heimilað aukin efnahags-
tengsl við suður-kóreskar fyrir-
tækjasamsteypur í von um að bæta
efnahagsástandið sem er vægast
sagt skelfilegt. Þjóðarframleiðsla
hefur farið minnkandi síðastu ár og
er aðeins 6% af þjóðarframleiðslu
Suður-Kóreu ef miðað er við höfða-
tölu. En Kim gerir sér vitaskuld
Valur
Ingímundarson
stjórnmála-
sagnfræðingur
Erlend tíðindi
grein fyrir því að eftir því sem kap-
ítalísk áhrif aukast í Norður-Kóreu
getur það grafið undan honum sjálf-
um og þeim stalinisku stjórnarhátt-
um sem hann er fuUtrúi fyrir. Með
auknum efnahagsítökum suður-
kóreskra stjómvalda og fyrirtækja
gæti farið svo aö Norður-Kórea yrði
efnahagslega háð Suður-Kóreu.
Þannig gætu fyrirtæki í Suður-
Kóreu nýtt sér náttúruauðlindir
Norður-Kóreu og ódýrt og vel
menntað vinnuafl. Með öðrum orð-
um gæti myndast nokkurs konar
hjálendu-samband milli ríkjanna.
Valdajafnvægi í Asíu
Spennuástandið á Kóreuskaga
varð til þess að Japanar og Banda-
ríkjamenn ákváðu að styrkja hern-
aðarsamvinnu sína þrátt fyrir enda-
lok kalda stríðsins og átti veigamik-
inn þátt í að móta hugmyndir
Bandaríkjastjómar um að koma sér
upp gagneldflaugakerfi. Ef varanleg-
ur friður kemst á í samskiptum
Kóreuríkjanna, eða þau sameinast,
er ljóst að þær forsendur sem liggja
stefnu Bandaríkjastjórnar til grund-
vallar eru ekki lengur fyrir hendi. í
raun má segja, að Kóreuskaginn
verði þá að því jaðarsvæði sem
hann var í augum Bandaríkjastjóm-
ar fyrir innrás Norður-Kóreumanna
í Suður-Kóreu árið 1950. Búast má
við því að Bandaríkjamenn þurfi að
endurmeta hemaðarsamvinnu sína
við Japan ef slökunarstefnan festir
rætur á Kóreuskaga. Það þýðir að
þeir standa frammi fyrir því að skil-
greina á mun skýrari hátt þær að-
ferðir sem þeir hyggjast beita til að
spoma við áhrifamætti Kínverja í
Asíu. Og það kynni að leiða til auk-
innar spennu í sambúð Bandaríkja-
manna og Kínverja. Bætt samskipti
Kóreuríkjanna geta því haft afdrifa-
rík áhrif á stórveldapólitík í Asíu
ekki síður en stjómarhætti í Norð-
ur-Kóreu.