Dagblaðið - 27.11.1978, Blaðsíða 16

Svipmyndir
á svipstundu
Svipmyndir í hvert skírteini
Svipmyndir sf.
Hverfisgötu 18 • Gegnt Þjóðleikhúsinu
ARCTA ER AÐDÁUNARVERT
ARCTA matar- og kaffistelliö vekur óskipta
athygli og aódáun hvar sem þaó sést; — fyrir
failegar línu, frábæra hönnun og skemmtilega
áferö.
ARCTA fæst aðeins hjá okkur.

Á. EINARSSON & FUNK
Laugavegi 85
jheri
Redding
Natural
Henna
Náttúrlegasti og mest
n;erandi hárlitur sem til
f'æst einnig í næringar-
formi án litar. Ilárió
verður mvkra viðkomu
og heldur betur greiöslu.
Hárgreiðslustofan
Klapparstíg 29, sími 130
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1978.
HVORIR ERU
RÓTTÆKIR?
Meirihluti stúdenta hefur nú eina
ferðina enn kosið að hlýða á gömlu
góða draugasöguna (og það í sæmilega
björtu!) um feitu kapitalistana sem
sífellt sækja í að hvekkja horuðu
öreigana. Ég efast ekki um að þeir í
Verðandi eru fullfærir um að fræða
menn i bak og fyrir um „Háskóla í
auðvaldsþjóðfélagi" i Háskólabiói þ. I.
des. en mér þykir rétt að allir vakandi
ntenn kíki lika á það hvað bjó á bak
við kjörorð Vöku. Mögulcikar eru
margir en ntér þykir liggja beinast við
að taka þetta svona:
Bók Orwells 1984 er eins konar
framtiðarspá höfundar um lögreglu-
ríki. Eins og nafnið bendir til er sagan
látin gerast 1984. Bókin byrjar á þvi
að Winston. aðalpersónan, reynir að
leyna óvirkri andstöðu sinni fyrir
Flokknum. Flokkurinn svokallaði erl
allsráðandi og heldur úti alls kynsl
starfsemi til að tryggja sér áframhald
andi völd. Öll vcrk manna eru gaunt
gæfilega rannsökuð, hvert fótmál
þeirra sömuleiðis og það sem meira er,
hugskot manna eru alls ekki óhult.
Sérstakt ráðuneyti fylgist með hverri
hugsun hvers manns svo þar er lítil
sntuga fyrir mótspyrnu. Þrátt fyrir allt
þetta vonlcysi rembist Winston við að
viðhalda andlegu sjálfstæði sinu og
neitar að láta heilaþvo sig. Þetta er að
sjálfsögðu leyndarmál sent hann einn
veit unt leða svo heldur hannl því
hann gerir sér Ijóst að sérhver upp-
reisnarseggur er eimaður. Þ.e.a.s.
hann er fyrst drepinn og siðan er
öllum gögnum sem fela í sér þær
upplýsingar að viðkontandi maður
hafi verið til eytt og mönnunt skikkað
að eyða ntinningunni um hann úr
huganum. Eftir það ntun aldrci neinn
vita að þessi vesalings náungi hafi
verið til og píslarvætti hans skiptir því
engu máli. Winston skiptir þvi lifi sinu
i tvennt og fylgir því óheyrileg streita
sem er honunt næsta ofviða. Þessu
heldur áfram um stund og er drjúgum
hluta bókar eytt í að lýsa sálarátökum
Winston. Loks dregur þó til tiðinda.
Winston hittir tvær manneskjur
(sina i hvoru lagi) O’Brian og Julie sem
hleypa vissri atburðarás af stað.
O’Brian sem Winstoni hafði alltaf virst
blendinn í Flokkstrúnni staðfestir
grun Winstons með þvi að láta hann
fá i hendur kver sent virðist vera Biblia
mótspymumanna og boðar hann á
fund við sig. Julie hins vegar. sem
Winston hélt í fyrstu vera njósnara.
reynist vera þjáningasystir hans. Þau
mæla sér mót, elskast, borða Ijúf-
fengan smyglaðan mat og drekka Ijúf-
fenga drykki (við hvoru tveggja lá
dauðarefsing). Maturinn sent Flokkur-
inn skammtaði fólki var illætur og
drykkirnir brögðuðust allir sern skó-
sverftubland. Þau stunduðu þetta
leynintakk sitt í bakherbcrgi hjá kaup-
manni einum i hvcrfi sent þau niáttu
Kjallarinn
Hilmar S. Karlsson
ekki koma í. Astaratlot þeirra voru i
upphafi ekki byggð á tilfinningalegri
aðlögun þeirra að hvoru öóru heldur á
sameiginlcgri upprcisn þcirra gegn
Flokknunt. Þau nutu þess aðclskast af
þvi að það var óloglegt i þeirra tilfelli
Þessir timar voru Winstoni
alteg óinclanlegir en liann vissi
að þessu hlaut að Ijúka. Þetta var
of gott til að geta enst. Áður en þau
vissu af. Winston og Julie. voru
lögreglumenn kontnir inn i litla
hreiðrið þeirra og drauntur þeirra að
ntartröð orðinn. Winston var fluttur i
Ástarráðuncytið (sem er kaldhæðnis-
legt nafn á pyntingarstöðvum
Flokksins) þar sem öll mótspyrna var
kvalin úr honum með allra handa
pyntingaraðferðum. Hann var látinn
viðurkenna fyrir sjálfum sér og öðrunt
að 4 væru 5 ef Flokkurinn ákveddi
svo, svart væri hvítt o.s.frv. Slagorð
flokksins 3: Frelsi cr ánauð. Stríð er
friður og Fáfræði er máttur mátti
Winston og santþykkja. Heilaþvott
inn var næsta alger. Þó var enn eitt
sem Winston átti eftir að svikja áður
en verkið væri fullkomnað og það var
Julie sem hann var löngu orðinn ást-
fanginn af. Sá sem aðallega yfirheyrði
Winston var O’Brian sem hafði þótst
ætla að hjálpa honum en reyndist I
raun einn af stjórnendum Flokksins.
O'Brian setti fullt búr af rottum fyrir
andlit Winstons og opnaði það.
Rotturnar byrjuðu að rölta i átt til
Winstons albúnar að fá sér smakk og
éta sig eins og einu sinni i gegn um
andlit hans. Á síðustu stundu og i
örvilnan hrópaði Winston upp yfir sig
og bað þá setja Julie á milli sin og
rottnanna. Þær mættu sin vegna
bryðja Julie en ekki sig. Þá lokaðist
búrið og heilaþvotturinn var nú
hnökralaus. Eftir yfirheyrslurnar var
Winston sem liðið lík, skinn og bein.
1 bókarlok situr Winston á útikaffi-
stofu og drekkur Sigurbrennivin (sem
verkar eins og höfuðhögg og vítis-
kvalir fylgja þegar það er drukkið en á
eftir kemur þægileg ábyrgðarlaus
firring). Þjónninn kemur nteð blað og
Winston glimir við einhverjar skák-
þrautir. Hann er að mestu búinn að ná
heilsu eftir dvöl sina í Ástaráðu-
neytinu. Þó er hann illþekkjanlegur á
allan hátt. Þar sem hann situr sér
hann múginn æpa Stóri Bróðir (sem
var breiðleit týpa með föðurlegt bros
bak við þykkt yfirskegg. Hann hittir
því næst Julie og þau skiptast á fáein-
unt orðum. Samræður þeirra likjast
þeim hugmyndum sem ntaður hefur
um hvemig sairiræður vélntenna gangi
fyrir sig. Áður en Winston veit af er
Julie horfin. Winston litur á æpandi
fjöldann. stendur upp. lyftir hendi og
gengur æpandi inn i ntergðina: Stóri
Bróðir. Stóri Bróðir. Stóri...
1984 lýsir lífi okkar tíma með litils
háttar ýkjum. Winston sern er sjálf-
stæður persónuleiki er neyddur til að
gefa sérstæðni sina upp á bátinn eða
vera étinn af rottum ella. Hann var að
upplagi ólíkur hinum andlits- og nafn-
lausa múg og spurði sig þvi oft hvort
væri geðbilað, hann sjálfur cða stóðið.
Það hefði verið meira í stil við áttunda
tug aldarinnar að loka Winston inni á
geðveikrahæli en hvað um það. Hann
er heilaþveginn. séreinkenni hans að
engu gerð og hann er í lok bókarinnar
gólandi meðalmenni sem gólar af þvi
góla skal i skjóli múgsefjunar. Ég held
að 1984 mætti eins vel skilja táknrænt
þvi ýkjur eru oft nauðsynlegar til að
undirstrika aðalatriði. Ef mennathuga
ntálið er allt þegar orðið rígskorðað
nú 1978. „Kerfið" (Flokkurinn) er
óhugnanleg ófreskja sem hefur allt
mannlegt eðli að leiksoppi. Skráðar
sem óskráðar reglur eru urn það hvaða
matur skuli etinn, hvaða drykkur
drukkinn, hvernig ástarsambandi skuli
háttað 11. ball 2. bíó 3. koss 4. bcddi 5.
trúlofun 6. gifting 7. skilnaður 8.
andlegt skipbrot) hvaða skoðanir
menn ættu að varast, hvaða föt menn
skyldu imynda sér að þeini þyki
sjálfum falleg. hvernig þeim beri að
skera og flúra hár sitt og siðast en ekki
sist er allsendis á hreinu hvaða sérein-
kenni skuli forðast eins og heitan
eldinn.
Bókin 1984 er ögrandi og nærandi
fyrir ferskleika í hugsun og því fengur
þeim sem þora að taka afstöðu. Vilji
nienn hins vegar skýla sér með
blekkingakerfum og forðast að lita
hlutina réttum augurn ættu þeir alls
ekki að lesa bókina þvi hún gæti sett
allt heila blekkingakerfið úr skorðum.
, Frábærbók.
Hiltnar S. Karlsson
stúdent I heimspekideild
Gegn samábyrgð