Dagblaðið - 04.12.1978, Blaðsíða 17

Dagblaðið - 04.12.1978, Blaðsíða 17
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 4. DESEMBER 1978. L/till maður í stórum heimi stöðu og leyfi ég mér þvi að ganga út frá fyrri kenningunni hér á eftir. Breytileikinn Hvaða niðurstöðu ætti nú að vera hægt að finna samkvæmt hinu mikil- fenglega lögmáli móður náttúru sem allar einingar efnisheimsins stórar sem smáar virðast lúta í einu og öllu? Það er augljóst að efnisheimurinn er háður stöðugri umbreytingu og þar með er ekkert það til sem er í dag nákvæm- lega eins og það var i gær. Það finnst enginn varanleiki i efnislegu hlið til- verunnar. Breytileiki efnisins er augljósastur þegar borin eru saman lengri timabil i jarðsögunni. Ef við ættum myndaröð af meginlöndum jarðar aftur í timann gulrauðan málm og galdur dansandi héloga”. Reiðilestur af þessu tagi verður einatt næsta áhrifalítill. — Svipað er að segja um annað langt kvæði, Úr kjörbúö. Þar er talinn upp margs konar varningur sem neyzlu- samfélagið hefur á boðstólum: Allt vitnar um óhóf, gervimennsku, dýrk- un vopna og véla, ofþenslu I kynlífi, siðleysi. Og á þessum markaði eru einnig „flatljóð”, popptónlist og lita- brjál. Þetta fullnægir þó ekki önd mannsins, hún biður um draum. En hann er ekki falur. Sannast að segja lætur Ólafi Jóhanni mun betur að fjalla um það sem vekur samúð hans en hitt sem hann hefur óbeit á. Þannig eru ádeilur hans einatt með gallbragði. — I tengslum við þetta er líkingamál eins og það að líkja fyrirmönnum i veizlu við brekkusnigla sem „hverfa inn I silakeppssæld andspænis nálægum háska af risaveldi”. Undarleg birta Bezti hluti bókarinnar er hin tæra lýrík þar sem ógeðfelld samtiðin þrengir sér ekki inn í Ijóðið og boð- skaparhneigðin víkur til hliðar. Hér er það eftirtektarvert sem oft áður hjá Ólafi hversu honum tekst að magna fram spennu i tímanum, skynjun hverfulleikans, með einföldum og lát- lausum orðum. 1 því samhengi má benda á Fléttu, sjö laustengd Ijóð, eins konar leik hugans með stundina. Ég get ekki stillt mig um að taka upp eitt þessara Ijóða sem mér þykir gætt ein- kennilegu seiðmagni. Birtan, blómið: Undarleg leikur birtan um blómið í djúpum svefni og tekur í líknsaman faðm titran þess fyrir andblæ. Undarleg birtan leikur um lauf horfinnar tíðar, um angan og hverfula drauma í dul þessa mjúka laufs; um grunlausan leikinn að þvi að látast við döggvuð trén, að eigna sér blaðfagra krónu og blómið í djúpum svefni. Ó snerting á björtum nóttum. Ó snöggbliknuð jurt. í Ijóðum af þessu tagi er Ólafur Jóhann listfengnastur. Hér verður hið ósagða áhrifamest, skynjun þess sem ekki verða festar hendur á: að líftð sé leyndardómur. Þessi skynjun er hið dýpsta í skáldskap Ólafs Jóhanns. Og I sliku viðhorfi sem lýst er með þessum hætti er raunar fólgið miklu áhrifa- meira andóf gegn „glamurfurstum” af ýmsu tagi en í lotulöngum vandlæt- ingarkvæðum um fals og vélar „teg- undarinnar". Ólafur Jóhann lætur víða I Ijós ugg sinn og ótta. Og hann spyr hvort orð sin „ymur og virki / einhverjum fái bjargað og rætur hans styrki?” — Við þvi fæst ekkert svar fremur en þvi hvort skáldskapur sé yfirleitt til nokk- urs. Samt 'hljótum við að hrósa happi meðan einhver vill leggja við hann rækt. Og kannski verður það hin lág- væra rödd sem lengst loðir i eyrum þegar glamrið er þagnað. þar sem 100 þúsund ár væru á milli mynda, þá kæmi í Ijós breytileiki milli mynda fólginn í því að strandlengjur hefðu mismunandi lögun, horfnar eyjar og lönd birtust, nýmynduð lönd og eyjar hyrfu, landslag breyttist o.s.frv. Með 100 milljón ára stökki aftur í tímann, þekktum við vart jörðina fyrir þá sömu og við lifum á i dag. Niðurstaða þessa er I sjálfu sér ósköp einföld en þó ætið tímabær áminning, eða á þá leið að þar sem jörðin á takmarkaða líflengd fyrir höndum og mun væntanlega ekki verða byggileg nema í tiltölulega stuttan tíma af liflengd sinni, þá er úti- lokað að álíta hana heimabyggð mannsins sem eilifðarveru heldur aðeins sem gististað á langri þroska- braut hans. Það má því gera ráð fyrir að maðurinn eigi sér athvarf á öðru til- verusviði, varanlegu, og þá sem andi, en hann klæðir sig efnislíkama og notar hann sem starfstæki sitt, einn eftir annan til lærdóms og þroska sem hann aflar sér i efnisheiminum meðan hans nýtur við. Þar með má álíta að tvær aðskildar hliðar séu á tilverunni, þ.e. efnisleg og andleg, og að efnis- heimurinn sé til andans vegna en andanum sé ætlað að ríkja yfir efninu. Maðurinn þroskast hratt Litum á merkustu áfanga mannsins síðasta hluta þróunarsögu hans i viðleitni hans við að ná tökum á efninu, en þessir áfangar sýna glögg- lega hve manninum hefur fleygt áfram í þroska á tiltölulega mjög stuttu tíma- bili miðað við 300 milljón ára þróun á landi. Fyrir um það bil milljón árum beislaði maðurinn eldinn, sem lyfti honum óumdeilanlega upp i æðsta veldisstólinn, gerði hann að herra jarðarinnar eftir ævalanga baráttu við dýrin. Eldurinn auðveldaði honum lifsafkomuna á margan annan hátt. Fyrir tíu þúsund árum tók maðurinn dýrin í þjónustu sína og hóf akuryrkju sem olli þáttaskilum í þróunarsögu hans, þar sem honum var þar með fært að lifa við fasta búsetu. Við þessar aðstæður þroskaðist fljót- lega með manninum skipulagsgáfa og sjálfsbirtingarþörf óx á viðum grund- velli. í dag heldur maðurinn á í höndum sinum stórfenglegu trompi gangvart efninu, þ.e. nýjustu tækni i efnisvísindum. Þetta mikla tromp gefur manninum gífurlega möguleika til hraðfara almenns þroska og fram- fara. En maðurinn axlar trompið ekki fullkomlega enn sem komið er, hann beinir því gegn sjálfum sér í of ríkum mæli. Horfur Þrátt fyrir öll frumhlaup mannsins á þessari síðustu öld tækni og visinda, s.s. tvær heimsstyrjaldir og vigbúnaðar- kapphlaup í algleymingi, þá má um það segja að fátt sé svo með öllu illt að ekki boði eitthvað gott. Er það ekki augljóst að það ofurkapp sem maður- inn hefur lagt upp úr hernaðartækni eigi stærstan þátt i þeirri hröðu fram- þróun vísinda sem orðið hefur? Framþróun aldarinnar hefur aukið mjög á almennan þroska mannsins. Það er óvéfengjanlegt lögmál að maðurinn lærir aðeins af reynslunni. Honum er því nauðsynlegt að reka sig á, þar hittir maðurinn fyrir hinn óskeikula dómara. Samfara tækniþróuninni hafa manninum opnast möguleikar lil allra átta. Viðfangsefni til lærdóms eru alls staðar fyrir hendi. Maðurinn hefur tækifæri til að glima við verkefni sem henta honum á hvaða þroskastigi sem er. Og þó að hin margvíslegu verkefni sem maðurinn tekur sér fyrir hendur séu mismunandi jákvæð gagnvart náunganum og heildinni hverju sinni og leiði oft til áníðslu, árekstra, bardaga eða jafnvel stórátaka þá er þessi reynsla manninum nauðsynleg. Hún er þáttur i þróun hans. Gerum samanburð á almennri þekkingu, reynslu, lifnaðarháttum, víðsýni, tjáningarfrelsi, stjórnháttum. hugsjónum listum, o.s.frv. núna og fyrir 100 árum. Hér hefur mikil breyting orðið á. Eitt dæmi: Það var fyrst árið 1912 að „ártalið eftir sköpun heimsins" var fjarlægt af árlegu almanaki Kaupmannahafnarháskóla. Árið 1911 stóð þar i siðasta sinn: „Ár 5878 eftir sköpun heimsins.” Víðtæk almenn þekking og reynsla ætti innan tíðar að lyfta manninum yfir innbyrðis átök, sem mun leiða til þess að hann mun risa undan oki efnisinsogsigra það. Sigurður Jónsson tæknifræðingur JRR.TOLKISM hobbit HOBBIT Fáar bækur hafa hlotið jafn al- menna aðdáun og vinsældir og ævintýrasagan Hobbit, á það jafnt við um foreldra, kennara og ritdómara, en umfram allt börn og unglinga. SPILAÐ OG SPAUGAÐ Ævisaga Rögnvalds Sigurjóns- sonar pianóleikara, skráð eftir frásögn listamannsins af Guðrúnu Egilson, kátleg, létt og hreinskilin. REMYR - KALLAÐ I KREMLARMÚR AFDREP I OFVIÐRI Minningabók 8 ára norsks drengs sem flýði vorið 1940 ásamt fjölskyldu sinni i fiskibát undan Þjóðverjum. Þau ætluðu til Ameríku en lentu i Klakksvík i Færeyjum. Skemmtileg frásögn unt ferð þeirra Agnars Þórðarsonar, Steins Steinars og fleiri f boði Friðarsamtaka Sovétrfkjanna til Rússlandssumarið 1956. agnar þórdarson i vr^rjr * ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ PESI REFUR er létt og kátleg dýrasaga — viðfelld- inn lestur hverjum sem er og ágæt til upplestrar fyrir lítil börn. NJOSNARII INNSTA HRING Geysispennandi njósnasaga eftir einn frægasta njósnasagnahöfund heimsins, Helenu Maclnnes. Saga um ótrúieg svik og furðuleg klækjabrögð. AUSTU RSTRÆT118 - SÍMAR 19707 OG 16997

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.