Dagblaðið - 17.12.1980, Blaðsíða 29

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1980.
Menning
Menning
Menning
Menning
Fjölskylda riðar
tilfalls
Jófríður er send inn í þennan heim
og inn í söguna til að prófa siðferðis-
þrek karlmannanna og til að láta
reyna á samheldni fjölskyldunnar og
vináttubönd við Áskel formann
(stjörnufræðing í Reykjavík) og
fjölskyldu hans.
Bók
n?enntir
ÁLFAKROPPURINN
OGÁUÐ
Stjömuglópar Jóns Dan
/
Jón Dan:
STJÖRNUGLÓPAR, skáldsaga.
Almenna bókafélagið, ReykjavBt 1980.248 bb.
Höfuðviðfangsefni Jóns Dan í
skáldsögurni Stjörnuglópar er
siðræns eMis. í þessar sögu, eins og
reyndar 1 mörgum f' ri verkum sín-
um, le' st höfund’ við að kryfja
mannlegt eðli og hvernig lausbeislun
lastanna steypir mönnum í glötun og
veldur saklausum sorg.
Sögusviðið er Skerjabyggð á
Suðurnesjum, einhvers staðar á
ströndinni milli álversins
(vitaðsgjafans) í Straumsvík og her-
stöðvarinnar á Miðnesheiði. Skerja-
byggð er orðin nær mannlaus. Hver á
fætur ölðrum hverfa íbúarnir til vinnu
í vitaðsgjafanum eða á vellinum.
Eftir verða einungis gamalmenni og
aumingjar, sem kroppa í tún með
Þjóðleg menning
og alþjóðleg
Bræðurnir eru fulltrúai hinnar
þjóðlegu, íslensku menningar, sem
um leið er samnefnari allrar alþýðu-
menningar, hvar sem er í heiminum,
menningar, sem byggist ásambýli við
náttúru og einföldum lífsháttum,
menningar, sem hvarvetna er á und-
anhaldi fyrir hinni alþjóðlegu
„menningu”.
Guðvarður, sem jafnframt
búskap stundar barnakennslu á
vetrum, á Rannveigu fyrir konu. Hún
er steypt í hið sama far og bræðurnir,
umburðarlynd og nægjusöm, en
hana skortir kímnigáfu þeirra. Þau
hjón eru barnlaus en hafa alið upp
Hallvarð, bróður Guðvarðar, sem er
nær helmingi yngri en fóslrinn.og
Teit, son Þorvarðar, fjórum árum
yngri og nú horfinn aö heiman til
mennta. Þau búa í timburhúsi,
þægindalaus á nútímavísu, — utan
eins — þau hafa griskt bað.
Þorvarður er ekkjumaður og býr
með bróður sínum, Hallvarði, í
sjóbúð í grenndinni. Náin vinátta og
samgangur er með heimilunum og
fjölskyldan stendur saman sem einn
maður.
Sagan hefst að hausti er Teitur,
svarti sauðurinn í fjölskyldunni,
geysist í hlað og biður föður sinn að
taka af sér kvenmann 1 geymslu um
stundarsakir. Þó Þorvarður þverneiti
að geyma kvenmanninn fer það nú
samt svo að sendingin kemur til hans
nokkrum dögum siðar — skilin eftir
uppi á vegi ásamt tveimur þungum
ferðatöskum — mjó og föl og
stendur vart undir sjálfri sér. Þetta er
Jófríður.
Jófríður verður kveikja þeirra at-
burða, er koma róti á fábreytt líf
fólksins í Skerjabyggð. Hún er frá
höfundarins hendi næstum per-
sónulaus, allt að því loftkennd. Les-
andi sér hana aðallega með augum
annarra, blíða, ástfúsa, vitgranna,
vinnufúsa, lítinn álf í fagur-
sköpuðum líkama, sambland af hóru
og dýrðlingi. „Kynlífskroppinn”
kallar Teitur hana en í augum lesanda
er hún frekar „álfakroppurinn”.
Skerjabyggð á í vök að verjast fyrir
nútíma íslendingum eins og Teiti.
Hann stingur upp á því að þeir
bræður hætti hokrinu: „En nú er
Haddi frændi kominn í álið. Hvernig
væri að þú færir líka? Eða suður á
völl?”. Þorvarður faðir hans svarar:
„Þá bættist enn við þann stóra hóp af
íbúum Skerjabyggðar, sem farinn er
að vinna hjá erlendu riki”. (194).
Höfundur lýsir menningu í
hnignun og tortímingin blasir við.
Úlfurinn bíður fyrir utan, tilbúinn að
gleypa leifarnar af okkur, þegar
upplausnin er orðin algjör. Og hann
hefur agnið tilbúið, treystir á græðgi
okkar og sundurþykkni. — Enn er þó
lítil von. í sögulok lætur höfundur
vini sættast og Þorvarð segja: „Það
verða engin vandræði með þrjá
hesta”. (248).
Ekki öll þar
sem hún er sóð
Ég held að það sé ýmislegt á bak
við þessa sögu sem ég hef ekki skilið
til hlítar. Höfundur hefur uppi tvenn
megintákn um freistingu: stúlkuna
Jófríði og stóriðju Svissara (auk
vallarvinnu herliðsins, sem gegnir
sama hlutverki og stóriðjan). Hann
leggur einnig áherslu á ýmis önnur
tákn, svo sem stjörnukíkinn sem
veitir bræðrunum hvort tveggja í
senn sameiginlegar ánægjustundir og
einangrun frá öðru fólki. Á erfiðum
stundum efast Þorvarður um
einlægni sjálfs síns gagnvart
fjölskyldu sinni sem honum finnst
hann hafa vanrækt vegna barnalegr-
ar gleði yfir stjörnuuppgötvunum
sínum og þeim mikla tíma, sem hann
hefur fórnað í tómstundagaman sitt.
1 bókinni er mikil lífsfílósófia sem
liggur ekki öll i augum uppi við fyrsta
lestur. Það væri því að gera verki
höfundar rangt til að reyna í stuttri
blaðaumsögn að koma með einfaldar
lausnir á sögunni (þó ég hafi reynt
eitthvað í þáátt hér að framan).
Því ráðlegg ég ykkur — sem þetta
lesið — að útvega ykkur
Stjörnuglópa og ráða sjálfir í stjörnu-
tákn höfundar sem birtast á nætur-
blárri festingu frásagnarinnar.
Rannveig.
orfi og leggja grásleppunet.
Sagan segir frá þremur bræðrum
og skylduliði þeirra. Bræðurnir eru
taldir sérsinna, jafnvel taldir bjálfar
af því þeir vilja ekki „ koma sér á-
fram” L lífinu. Við nánari kynni
kemur í ljós að þetta eru engir
kjánar, allt vel sjálfmenntaðir menn
á gamla, íslenska visu.
Elsti bróðirinn, Guövarður, er
bráðfær í sögu Grikkja og Rómverja,
hinna fornu, miðbróðirinn, Þor-
varður, sjálfmenntaður stjörnu-
fræðingur og hinn yngsti Hallvarður
vel heima í hvoru tveggja, en honum
háir óframfæmi og stam. Bræðurnir
leggja stund á smábúskap og kar-
töflurækt og róa til fiskjar þegar fært
er á bátkænu sem þeir fá að láni.
Lengst af una þeir samt við að skoða
fegurð himinsins að næturlagi.
Rannveig Ágústsdóttir
Sú saga verður ekki rakin hér —
en því skal lesanda lofað að þar fer
höfundur á kostum, þvi hann er
mikill sagnamaður eins og alþjóð er
kunnugt.
Persónusköpun er heilsteypt þó
sjálfar persónurnar séu sumar langt
frá því að vera heilsteyptar (Teitur o.
fl.). Bræðurnir eru ljóslifandi i frá-
sögninni og vekja samúð lesanda,
minna hann á persónur sem hann
hefur sjálfur kynnst á lífsleiðinni.
Sama er að segja um Rannveigu.
Aðrar persónur eru dregnar einfald-
ari dráttum, en skýrum þó. Sumar
eru eins konar persónugerfingar svo
sem Ketilríður slúðurberi.
Árekstrar verða margir og alvar-
legir og fjölskyldan riðar til falls.
„Þjóðfélag sem er sjálfu sér sundur-
þykkt mun hrynja sagði Guðvarður
með vísifingur á lofti”. (191). Og það
eru orð að sönnu. Fjölskyldan í
Ljósin í lagi
- lundin góð
Slík áhrif hafa
rétt stillt Ijós
í umferðinni.
u
DEMANTUR:
Demantur í skartgrip er draumur konunnar.
Úr og Skartgripir
Jón og Óskar
Laugavegi 70, sími 24910.
TO YOTASALURÍNN
Nýbýlavegi 8 (íportinu)
Opið laugardaga kl. 1—5.
Ekinn Verð Nýkr.
Árg. þús. km millj. þús.
Toyota Carina 79 13 7 70
Toyota Carina 79 26 6.8 68
Toyota Cressida 4ra dyra, 5gira 78 96 5.6 56
Toyota Cressida 4ra dyra, S gira. 78 100 5.6 56
Toyota Cressida station 78 84 5.7 57
Toyota Cressida hardtop, 2ja dyra 78 56 6.2 62
Toyota Cressida sjatfsk. 4ra dyra 77 60 6 60
Toyota Crown super saioon 75 73 5.8 58
Mazda 929 station, sjátfsk., 78 48 5.8 58
Toyota Landcruiser, styttri gerð. 76 30 7.3 73
Honda Civic station 78 24 6.3 63
Volvo343 77 41 4.8 48
Skipti möguieg á ódýrari.
TOYOTASALURINN
NÝB ÝLA VEG/ 8, KÓP. SÍMI44144.
RÍKISSKIP Sími
: 28822
BROTTFARARDAGAR FRÁ REYKJAVÍK:
VESTFIRÐIR: Alla þriðjudaga og annan hvern föstudag
NORÐURLAND: Alla þriðjudaga og annan hvern föstudag
NORÐ- AUSTURLAND: Vikulega fimmtudaga eða föstudaga
AUSTURLAND OG VESTMANNAEYJAR: Alla fimmtudaga
Biöjið um áætlun
vo