Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Page 11

IBSENSRANNSAKENDUR OG HENRIK IBSEN
11
leiklistarlífi einmitt ekki afslíkum tilraunum. En þá var Johan Ludvig
Heiberg liðinn.
Ibsen lærði af bókmenntalegum ósigrum sínum, en vandamál hans
voru fyrst og fremst persónuleg. A þeim var erfitt að sigrast. I bréfi frá
Björnson 1859, þar sem hann kynnir Ibsen fyrir dönskum vini sínum,
Clemens Petersen, sem þá var helzti bókmenntagagnrýnandi samtím-
ans, segir hann: ,,Eg vona, að mér takist að fá hann til að snúa sér að
sjálfum sér og frá þessari bannsettu eftirlíkingu. Þann dag, sem Ibsen
horfist í augu við smæð sína, verður hann jafnskjótt elskulegasta skáld.
Þetta hef ég sagt við hann hispurslaust, en hef ekki haft annað en
afbrýðisemi upp úr því. Hann hefur valdið mér margs konar óþægind-
um, og þeim linnir ekki. Nú er þess líka að gæta, að hann er nánast
rindilslegur í vexti, rasslaus og flatbrjósta.“
Óneitanlega sýnist Ibsen rindilslegur í samanburði við Björnson
bæði í sjón og þó ekki síður vegna feimni sinnar og hikandi framkomu.
Margir, sem þekktu hann á þeim árum, minnast á þetta, þeir gerðu sér
í rauninni ekki háar hugmyndir um hann. Meira að segja tengdamóðir
hans, Magdalene Thoresen, skrifar um hann á Björgvinjarárum hans,
að hann líkist helzt litlu fælnu múrmeldýri.
Framkoma hans var á einhvern hátt klaufaleg og angistarfull, hann
var hræddur við að vekja aðhlátur og vera allra gagn. Hann bar
takmarkalausa lotningu fyrir fínu fólki og grónu. Það leyndi sér ekki, að
honum fannst hann vera utangarðs í félagsskap hinna útvöldu, en
hann sjálfur í hálfgerðu uglulíki.
Það, sem hún áttaði sig ekki á, var takmarkalaus metnaður hans og
trú á sjálfum sér. Vorið 1850, þegar hann fór alfarinn að heiman í Skien
og kvaddi fjölskyldu sína, trúði hann systur sinni, Hedvig, fyrir þeim
háu hugmyndum, sem hann gerði sér um sjálfan sig, og öllu því, sem
hann ætlaði að koma til leiðar. - ,,Og hvað svo, þegar þú hefur náð
þessu takmarki,“ spurði hún. Þá svaraði hann í fornsagnastíl: „Þá er
ekki annað eftir en að deyja.“
Hér komum við að því, sem átti sinn þátt í því að leysa úr læðingi
sköpunarmátt hans, hinni innri spennu milli köllunar og sigurvissu
annars vegar og óttanum við ósigur hins vegar. Hjá Björnson samein-
aðist líf og skáldskapur í eitt, það var þessi heilsteypta eining, sem
Ibsen dáðist svo að hjá Björnson. Honum urðu andstæðurnar í eigin
brjósti ljósari við þennan samanburð. Eftir dvöl hans hjá Björnson
nokkra sólheita sumardaga í Björgvin 1863 tók líf hans aðra stefnu.