Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Síða 41

RITUNARTÍMI ELDRITS SVEINS PÁLSSONAR KIRURGS
41
fyrirrennara síns að kljást við Skúla um þau mál og koma Viðey í ábúð
stiftamtmanns. Skúli hafði tekið við dánarbúi Bjarna landlæknis,
tengdasonar síns, en dregið að gera það upp, og fór svo, að stjórnin
krafðist uppgjörs. Var Skúli 1792 dæmdur til að svara út 1133 rd vegna
dánarbúsins. Þá þótti stiftamtmanni ekki ráðlegt að bíða lengur með
að líta eftir fjárreiðum landfógeta, og reyndust þær svo slæmar, að
stiftamtmaður lét innsigla féhirzluna og ritaði stjórninni um gerðir
sínar og að landfógeti væri orðinn ófær að gegna embættinu áfram
vegna elliglapa. Lok mála urðu þau, að 18. ágúst 1793 ritar Skúli
stiftamtmanni bréf, þar sem hann alþakkar boð í konungsúrskurði frá
29. maí s. á. um að gegna embættinu í enn eitt ár. Stiftamtmaður tók til
greina lausnarbeiðni Skúla og setti Magnús son sinn til þess að gegna
landfógetaembættinu fyrst um sinn. Gekk honum eríiðlega að ná ýms-
um plöggum embættisins úr höndum Skúla. Varð Magnús að lokum
að taka plöggin af honum með fógetagerð í febrúar 1794.
Nú má réttilega segja, að Sveinn Pálsson hafi staðið utan þessarar
deilu stiftamtmanns við landfógeta, þó að greinilegt sé, að hann á
samúð Sveins, og með ráðstöfunum, sem hann gerir viðvíkjandi
greiðslumáta styrksins til sín, lendir hann nauðugur viljugur í ölduróti
deilunnar. Því miður eru engar dagbækur Sveins fyrir árin 1788-1791,
svo að af þeim verður ekki séð, hvernig viðskiptum hans og Naturhist-
orie Selskabet var farið, en af promemoria og bréfum, er fóru milli
þessara aðila skömmu áður en Sveinn lagði upp í rannsóknarferðina til
Islands, má ráða í, hvernig þau hafa verið. Efgert hefur verið skriflegt
samkomulag um styrkupphæðina og til hve margra ára hún væri, þá
hefur mér ekki tekizt að hafa upp á því né séð til þess vísað aföðrum. Af
promemoria fyrir kammersekretera Jensen, Kaupmannahöfn 23. júní
1791 (IB. 7 fol.), má sjá, að upphaflega var gert ráð fyrir, að Naturhist-
orie Selskabet greiddi styrkinn til Sveins með peningasendingum með
íslands kaupmönnum til hans. En eftir á fær hann bakþanka um, að
skipið gæti farizt og peningasendingin glatazt, svo að hann fær þessu
breytt á þann veg, að félagið greiði styrkinn til rentukammersins, sem
síðan skrifi stiftamtmanni um að ávísa sömu upphæð til greiðslu úr
jarðabókarsjóði. Þetta kemur einnig fram í promemoria til stjórnar
Naturhistorie Selskabets, Kh. 20. júní 1791 (IB. 7 fol.), og ennfremur,
að styrkurinn sé 200 rd á ári í 3 ár, en með bréfi til stjórnar Naturhist-
orie Selskabets 2. júní 1791 (IB. 7 fol.) fer Sveinn fram á, að sér verði
greiddir 300 rd fyrsta árið og af þeim fái hann 200 rd þegar í stað til
undirbúnings ferðalaginu. Félagsstjórnin hefur orðið við þessari ósk