Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Side 47

RITUNARTÍMI ELDRITS SVEINS PÁLSSONAR KIRURGS
47
ere reiste noget op til Fields. Saaledes ere og de forskrækkelige Rpg-
stptter inde imellen Fieldene forekomne Tilskuerne i Böigden, og jeg
nægter ikke, að det jo ligeledes forekom mig saa i næstafvigte Sommer
medens jeg var paa Siden. Men ved nærmere Erfaring haver jeg siden
fundet dette at være ganske anderledes.“ Síðan kemur áhrifamikil
lýsing á hættunum, sem því sé samfara að ætla að komast til gosstöðv-
anna, og ótta heimamanna við að leggja í slíka för. En Magnús er
staðráðinn í að bjóða hættunni birginn og tekst að lokum að fá gamlan
kunnugan mann úr sveitinni til leiðsagnar. Þá fylgir lýsing á ferðinni til
gosstöðvanna, sem nær hámarki er lýst er því, sem fyrir augun bar af
Blæng:
,,Den Rög, der opsteg af Lavastrækningen Norden for Blæng, var
ligesaa ubeskrivelig, sem den var forfærdelig; den hindrede ogsaa
meget Udsigten fra dette, ellers særdeles beqvemme Sted; dog lod sig
allerlængst borte, hvor jeg kunde see Lavaen, til Syne en stor H0i,
ligesom et lidet Bierg, og af stprre Omkreds, end Flpide, hvoraf der
ligeledes opsteeg en meget tyk og sortblandet Rög. Her sluttede jeg, at
Opsprudningsstedet maatte være, og gav mig strax til at fortsætte
Reisen videre derhen“ . . . (Magnús Stephensen 1785, 42).
Eftir árangurslausar tilraunir Magnúsar til að komast nær elds-
upptökunum áréttar hann fyrri ályktun sína og segir: „Man kan
sikkert troe: at det lave rundladne Bierg, som i Nord fra Blæng, og
nordligst i Lava-Strækningen lod sig til Syne, er denne Vulcans Ho-
ved-Kilde, eller Opsprudningsstedet selv“ (Magnús Stephensen 1785,
44). Það má segja, að Magnús taki hvorki mark á annarra né eigin sjón,
en treysti á brjóstvitið, sem leiðir hann gegnum myrkan reykinn að hæð
norðan Blængs. Það er eins og honum íinnist of tilkomulítið að segja, að
sér hafi ekki tekizt við ríkjandi aðstæður að ganga úr skugga um
eldsupptökin.
Sveinn Pálsson er vandfýsinn á heimildir og tíundar þær rækilega.
Þegar hann fer til eldstöðvanna, er liann búinn að kynna sér vel Eldrit
Jóns prófasts Steingrímssonar og hefur með sér kort Magnúsar Steph-
ensens af héraðinu. Sveinn ber hvort tveggja saman við athuganir
sínar á hraunstraumum og eldstöðvum og hefur það eitt fyrir satt, sem
kemur saman við annarra sögu og eigin sjón, en lætur lönd og leið allar
heimspekilegar vangaveltur. Það má segja, að aðstaða Sveins til að
athuga eldstöðvarnar var önnur og betri en þegar Magnús var á
ferðinni, en þá stóðu hins vegar allir atburðir mönnum ljóslifandi fyrir