Frjáls verslun - 01.12.1951, Blaðsíða 6

Gunnar Gunnarsson:
Atorkumaður lífs og liðinn
Steindór bóndi Kolbeinsson í Múla var kunnur að
kappi í orðum og athöfnum, svo að sumum þótti nóg
um, ekki sízt hjúum hans og raunar börnum líka. En
það var ekki því að heilsa að það eltist af honum, síð-
ur en svo. Eirðarleysið ágerðist fremur en hitt eftir
því sem aldur færðist yfir hann, og Steindór varð
maður gamall; hann varð fjörgamall. Á áttræðisaldri
fór hann að eiga örðugt með að sitja kyrr stundinni
lengur, gat ómögulega að sér gert að vera á einlægu
rölti dag- og náttmála milli og lengur þó, á meðan
nokkur líftóra væri eftir í sér, ókulnuð. Oftar en hitt
hljóp gamli maðurinn við fót.
Honum fannst tilveran Hggja á því lúalagi, að vera
gjöful að vísu, en vilja draga allt úr hendi þá verst
gegndi, bótalítið. Æskuskeiðið var á enda runnið anda-
varalaust, fullorðinsárin fokin út í veður og vind; nú
gerði Elli kerling sig líklega til að hrifsa honum taum-
ana úr höndum og jafnvel hrinda honum af baki.
Múlabóndinn var af forustukyni og hafði alla daga
verið meinilla við að víkja úr fararbroddi. Hafði hann
því það Iag á, að herða ferðina heldur en hitt eftir því
sem aldur færðist yfir hann; hrjóstþolið var enda-
Iau^t.
Ef til vill gerði hann sér í hugarlund. að írafárið
að einhverju Ieyti bætti honum upp þverrandi þrótt.
Ef til vill hafði hann von um, að rápið og vafstrið
kynni að minna hann á verk, sem annars drægist úr
hömlu. Hitt er þó líklegra, að um beinan ásetriing hafi
ekki verið að ræða. Atorkumaður á örðugt með að
sætta sig við, að í óefni sé komið; en hér var í óefni
komið og engin fær leið úr sjálfheldu hrumleikans.
Doði athafnaleysisins var á hælum Múlabóndans, —
eini óvinurinn, sem hann hafði eignazt um dagana.
Annars var hann óttalaus gagnvart því, sem fram und-
an beið; það var ekki ýkja oft, að honum yrði hugs-
að til dauða og tortímingar; hann hafði öðru að sinna.
En hann var ekki lengur fumlaus á framtaksbrautinni;
engu h'kara, en að honum þætti mál til komið að
leysa landtaugar, en vildi ekki fara ókvaddur, og væri
þó raunar ferðbúinn.
Dauður í eigin holdi vildi Steindór Kolbeinsson
ekki una. Sú var ein ástæðan til, að honum var ekki
setgjarnt, jafnvel ekki í heimahúsum; liver veit, hvort
hann kæmist á lappirnar aftur! Það var hyggilegra,
að hreyfa sig. Þess vegna var hann á einlægu iði, snar-
aðist hús úr húsi, út og inn, en stundum snerist hann
um sjálfan sig. Þegar háttatíma varð ekki lengur frest-
að, fleygði hann sér í fletið, — þetta varð að gerast.
Og ekki lá karl lengi í svefnrofunum að morgni; það
kom varla fyrir, að hann væri ekki fyrstur á fótum
og tekinn að vappa fram og aftur, innanhæjar og
utan.
Árin, sem hann var í fullu fjöri — þá hafði verið
gaman að lifa! Ódrepandi áhugi hafði fengið eðlilega
útrás í hagkvæmum athöfnum — ekki hrugðið á hann
hælkrók lágkúruleikans og haft hann undir, svo sem
nú vildi verða. Liðlega tvítugur hafði Steindór tekið
við ættaróðalinu og síðan rekið þar stórbú í hálfa öld,
— hvert mannsbarn í landinu kannaðist við Múla og
myndarskapinn þar. Þau höfðu framleitt tylft harna
í einni lotu, Hallbjörg og hann, og komið fótum undir
þau af þeim, sem höfðu fætur að standa á. Það höfðu
verið unaðsleg ár. Þá hafði hann mátt vera að því að
hvíla sig, þegar hann var hvíldarþurfi. Og hann hafði
stundum verið hvíldarjjurfi — og þó ekki um að vill-
ast, að orkan var ótæmandi, svo að stundum varð af-
gangur, sem hann átti örðugt með að staursetja. Helzta
ráðið var að fá sér ríflega í staupinu og það gerði hann
ósjaldan.
Þannig liðu árin, liðu mörg ár, sem átlu sér eigin-
lega hvorki upphaf né endi — gróðrarmagnið var svo
óþrjótandi, að þau greru saman. Áhyggjur höfðu þau
hjónin engar nema af börnunum. Það vill verða mis-
jafn sauður í mörgu fé, en af hörnum þarf ekki tylft-
ina til. Son áttu þau, hilaðan á geðsmunum — hann
endaði í sjálfbrugðinni snöru. Annar reyndist þeim
óþjáll og flúði vestur um haf. Ein af dætrunum tók
hoðorðin ekki í réttri röð og varð fullfljót á sér að
hlýða skipun skaparans um að uppfylla jörðina, —
allt saman eðlilegt og sjálfgefið, en getur orðið að
158
FRJÁLSVERZLUN