Frjáls verslun - 01.05.1959, Blaðsíða 4

notkunar innanlands, þótt því sé stundum minni
athygli veitt. Hana verður að vernda með tollum
og öðrum ínnflutningsgjöldum, og ínnflutnings-
höftum, svo sem dæmin sanna. Til þess að halda
þjóðarskútunni á floti, þarf að leggja á menn stór-
aukna skatta til greiðslu á framleiðslustyrkjunum.
Ef skattarmr svöruðu nákvæmlega til þess, sem út
er látið af peningum umfram efni, hefði ekkert
breytzt um afkomu þjóðarheildarinnar. Eyðslufóð
væri hið sama sem áður, en sennilega nokkuð í
annarra höndum. Þótt aðferðin sé amböguleg, að
leggja á sjálfan sig skatta til þess að styrkja sjálf-
an sig, gæti með þessu móti skapazt nýr fastur
verðgrundvöllur, — auk þeirra ,,atvinnubóta“,
sem ráðamenn þjóðfélagsins gætu veitt gæðingum
sínum við að heimta skattana og skipta styrkjun-
um.
En þessi leið hefir ekki venð farin. Ríkisstjórn-
irnar hafa löngum þótt aðgangsharðar í skattheimt-
unm, en þeim hefir ekki tekizt að ná í ríkissjóð
nægilega stórum hluta af því sem á vantaði, til
þess að afli og eyðsla stæðust á, einkum eftir hin-
ar miklu hækkanir á tekjum allra launþega, er
leiddu af verkföllunum miklu 1955- Þá hcfir ekki
venð önnur leið eftir en að ,,fara í kjallarann“,
auka peningaveltuna, — þynna mjöðinn, til þess
að svo liti út, sem hver fengi sitt. Þetta cr sama
aðferðin sem Haraldur harðráði notaði, cr hann
galt hirðmönnum sínum mála. ,,Það silfur var
kallað Haraldsslátta; það var meiri hlutur kopar,
— það bezta kosti að væri helmingur silfur“. Er
af því fræg saga, þegar Halldór Snorrason vildi
ekki taka við Haraldssláttunni og felldi hana nið-
ur í hálminn á hallargólfinu. Margir hafa farið
þessa leið flein en Haraldur harðráði og ríkisstjórn
íslands. En árangurinn hefir ætíð orðið hinn sami,
— verðmæti peninganna hefir fallið, nuðað við þau
gæði, sem þeim var ætlað að kaupa.
Ég sagði áðan, að nýr, fastur verðgrundvöllur
gceti skapazt, ef ríkið tæki í nýjum sköttum allt
það sem á vantaði, til þess að þjóðarbúið yrði rek-
ið hallalaust. Þetta væri þó engan veginn vanda-
laust, meðan Islendingar hafa í hásæti eitt höfuð-
skurðgoð nýrri tíma á þessu landi, vísitöluna. Þó
ætti það að vera vinnandi vegur að haga sköttum,
tollum og styrkjum þannig, að ekki væn konuð
við kaunin á henni. En með því að halda áfram að
,,fara í kjallarann“, þynna mjöðinn eða bæta kop-
ar í Haralds-sláttuna verður verðbólgan aldrei stöðv-
uð.
Ég læt nú útrætt um þetta vanrækta hlutverk
peninganna, að vernda spanféð. Læt þess aðeins
getið að lokum, að þarna er heimtur ranglátur
skattur, oft þar sem sízt skyldi, af ráðdeildarsömu
alþýðufólki og öðrum, sem ekki hafa af miklu að
taka. Á Alþingi hefir venð rætt um , ,ráðstafanir
til þess að tryggja sparifé landsmanna“, og ég
hefi heyrt því haldið fram, að skurðgoðið, sem ég
nefndi áðan, hin háttvirta vísitala, ætti að kunna
ráð til þess. Ég tel mjög ólíklegt, að þar yrði um
annað en skottulækningu að ræða, en mun ekki
fara frekar út í þá sálma að sinni. Lækningin er
sú, að þeir sem ráða fjármálum þjóðannnar komi
sér saman um að slá skjaldborg um heilbngða
krónu.
Þá kem ég að hinu þriðja hlutverki peninganna,
að vera verðmœlir. Fljótt á litið kann svo að sýnast
sem þetta hutverk liggi í augum uppi, að ekki sc
ástæða til orðlenginga um það. Góður þegn þjóð-
félagsins gjaldi í upphafi hvers mánaðar keisaran-
um, það sem keisarans er, — eða Eysteini það, sem
Eysteins cr, ef orðtækið er fært til nýtízku máls —,
telji síðan það, sem eftir er í buddunni, láti hug-
ann reika um kostnaðinn af þeim mörgu hlutum,
sem hjarta hans girnist, og ráðstafi síðan aurun-
um til nokkurra af allra brýnustu nauðsynjum.
Þetta sýnist ósköp hversdagslegt og varla í frá-
sögur færandi. En við nánari íhugun er það samt
stórmerkilegt — mér hggur við að segja dásam-
legt — að eiga þarna samnefnara fyrir öll þessa
heims gæði, sem á annað borð verða keypt. Þessi
samnefnari segir okkur á augabragði til um það,
hvað af þessum gæðum við getum gert okkur
nokkra von um að öðlast nú þegar, og jafnvel á
ókomnum árum, ef peningarnir eru heilbngðir og
geta rækt hlutverk sitt 1 sambandi við sparnað-
4
Flt.JÁLS VERZLUN — FYI.GIRIT