Frjáls verslun - 01.12.1961, Page 2

Valdimar Kristinsson:
Frelsi og framfarir
öllum til handa
Sérhver einstaklingur keppir að því að öðlast
sem mesta lífshamingju — að fá sem ílestum
þörfum sínum og óskum fullnægt. Að svo miklu
leyti, sem þetta snýr að þjóðfélaginu, og það
gerir það í ríkum mæli, þá keppa flestir að all-
miklum og stöðugt auknum efnahagslegum gæð-
um. Og menn þurfa að hafa verulegt frelsi til
að njóta þeirra og enn meira frelsi til þess að fá
notið andlegra hugðarefna og jafnframt leitt þau
fram til stöðugt meiri þroska.
Efnalegar framfarir — andlegt frelsi
Það er því tvennt, sem hlýtur að vera höfuð-
markmið heilbrigðrar þjóðfélagsstarfsemi, þ. e.
andlegt frelsi og efnalegar framfarir öllum til
handa. Það, sem sýnir hvað ljósast, að þetta er
eini hugsjónalegi grundvöllurinn, sem yfirleitt
er talið fært að aðhyllast opinberlega, eru yfir-
lýsingar flestra stjórnmálamanna, sem bera þurfa
stefnu sína við og við undir almenna kjósendur.
Og reyndar tala miklu fleiri stjórnmálamenn í
svipuðum dúr, því að flestir reyna þeir í lengstu
lög að hafa almenningsálitið með sér.
Nú kann einhver að segja, að margir stjórn-
málamenn séu ekki einlægir í þessum yfirlýsing-
um sínum, að minnsta kosti viti hann eða hún
um marga í „öðrum flokkum“, sem þannig séu.
— Þetta getur ekki verið rétt; framfarir og frelsi
eru vissulega markmið nær allra stjórnmála-
manna, sem viðurkenna leikreglur lýðræðisins
og fara í aðalatriðum eftir þeim. Og nú, á síðari
hluta 20. aldar, er heldur ekki verulegur munur
á leiðunum og markmiðunum. En hver og einn,
sem er — eða telur sig vera — til leiðtoga fall-
inn, vill fara fyrir hópnum, og í valdabarátt-
unni reynist gjarnan áhrifaríkt að halda því
fram, að aðrir leiðtogar stefni ekki að markinu
eða fari í öllu falli óþarflega langa og eríiða leið
að því.
Lýðræðið
Andlegt frelsi og efnalegar framfarir eru hinir
tveir miklu armar á vogarskál þjóðfélagsins, sem
þurfa að vera í hæfilegu jafnvægi til þess að
manninum líði vel og að stefnt sé í rétta átt.
Hér verður lítið rætt um þann arminn, sem snýr
að andlegu frelsi. Ekkert annað getur verið
manninum samboðið, jafnframt því sem slíkt
frelsi er undirstaða alhliða framfara. Fyrir þessu
hefur verið barizt í aldir, jafnvel árþúsundir, og
árangurinn sýnist býsna góður í þeim lýðræðis-
ríkjum, sem lengst eru komin á þróunarbraut-
inni. En langan veg eigum við eflaust. eftir að
fara á þessu sviði sem öðrum, og það er einmitt
með andlegu frelsi, sem hinn rétti þróunargrund-
völlur hefur verið skapaður.
Lýðræðið, eins og við þekkjum það bezt, er
vissulega langt frá því að vera fullkomið. Við
aðhyllumst það fyrst og fremst af því að það er,
þegar til lengdar lætur, fullkomnara en nokkurt
annað stjórnarform, sem mannkynið hefur kom-
izt í kynni við. Og við trúum því, að þar séum
við á réttri leið.
Stærstu kostir lýðræðisins munu vera þeir, að
innan ramma þess gefst þjóðunum tækifæri til
að losa sig á friðsaman hátt við valdagráðuga
menn, sem líklegir eru til að leiða þær á villi-
götur, — jafnframt því, sem andlegt frelsi er
tryggt, eftir því sem þroski þjóðanna að iiðru
leyti leyfir.
Eftir þessi fáu orð um lýðræðið verður strax
vikið að því, er varðar efnahag manna.
Eignarétturinn
Hvernig getum við stuðlað að sem mestum
efnalegum lramförum öllum borgurunum til
handa í því þjóðfélagi irelsis og menningar, sem
við viljum lifa í? Þetta er að vísu svo yfirgrips-
mikil spurning, að meginhluti af starfi manna
2
FRJÁLS VERZLUN