Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 12

verið sæmilegur, einkum að því er síldveiðina
varðaði.
Um útgerð þeirra að öðru leyti er raunar ekki
heldur mikið vitað, en sú áherzla, sem þeir lögðu
á að koma sér upp fiskverkunarhúsum og hafa
aðgang að nægum fiskþurrkunarsvæðum, bendir
til að hún hafi verið allmikil. Til hins sama bendir
það, að í einu liúsi þeirra á ísafirði var geymslu-
pláss fyrir sex stóra fiskibáta, eins og áður var
getið. Til marks um það, að útgerðin hafi yfirleitt
gengið heldur vel, er sú staðreynd, að Janson kvart-
ar aldrei beint yfir erfiðleikum í sambandi við
hana í bréfum sínum til sölunefndar, en þar er
hann annars óspar á að tína allt til um þá erfiðleika,
sem hann telur fyrirtæki þeirra félaga á íslandi
eiga við að stríða.
Vöruvöndun íslendinga ábótavant
Svo sem vænta má hafa Björgvinjarmenn keypt
fisk af íslendingum, bæði nýjan fisk eftir því sem
við varð komið og einnig harðfisk, sem öldum
saman hafði verið eftirsóttasta framleiðsluvara
landsmanna.
í bréfum sínum til sölunefndar kvartar Janson
allmikið yfir því, hve óvandvirkir íslendingar séu
við verkunina á fiski sínum, auk þess sem þeir
fari afar illa með aflann, er þeir koma með hann
að landi. Kasti þeir honum harkalega í fjöruna
innan um grjót og sand, svo að fiskurinn merjist
og skemmist á margan annan hátt. Af þessum sök-
um verði fiskurinn miklu óútgengilegri á erlendum
mörkuðum en vera þyrfti, því að þessi grein verzl-
unar velti svo mjög á því, að varan sé vönduð svo
sem bezt má verða. Iíeideman og menn hans hafi
reynt að kenna íslendingum betri vinnubrögð, en
árangurinn sé heldur lítill, enda séu landsmenn
víst of þráir og latir til að vilja taka slíkum leið-
beiningum, sem þó væru þeim sjálfum fyrir beztu.
Þess vegna telur Janson bráðnauðsynlegt, að stjórn-
in ítreki við landsmenn fyrirmæli þau, sem áður
hafi verið gefin út um meðferðina á fiski þeim,
er þeir hyggðust leggja inn í verzlanirnar, og fyrir-
skipi sýslumönnum að fylgjast nákvæmlega með
því, að farið sé eftir þeim.
Þessar kvartanir Jansons hafa vafalaust verið
á rökum reistar, enda hafði löngum gengið illa að
fá íslendinga til að vanda vörur sínar, og þar við
bættist að aðstaða flestra til vöruvöndunar hefir
ekki verið sérlega góð. En sjálfsagt hafa þeir líka
verið ærið margir, sem lítt voru hneigðir til ný-
breytni, enda er slík íhaldssemí aigeng hjá fólkí,
sem býr við frumstæða atvinnuháttu. Á tímum
konungsverzlunarinnar var annars allmikið gert til
þess að kenna íslendingum vöruvöndun og hefir
sú viðleitni vafalaust borið nokkurn árangur, en
eitt hið algengasta misklíðarefni milli Islendinga
og kaupmanna voru hinar gagnkvæmu ásakanir út
af slæmum vörum.
Verzlvinaraðstaðan á ísafirði
Um verzlun Björgvinjarmanna er svipað að segja
og um útgerðina að því leyti, að litlar heimildir er
að finna um sjálfan verzlunarreksturinn nema það,
sem kemur fram í bréfum sölunefndar, a.uk þess
sem ýmislegt má ráða af öðrum heimildum.
Þegar einokunin var afnumin, mun afkoma
manna í Isafjarðarsýslu hafa verið tiltölulega betri
en víðast hvar annars staðar á landinu. Fjárkláð-
inn, sem valdið hafði landsmönnum feiknatjóni á
árunum milli 1700 og 1780 og loks verið útrýmt
með niðurskurði, náði aldrei til ísafjarðarsýslu, og
áhrifa Móðuharðindanna hafði gætt hvað minnst
þar. Auk þess var sjávarútvegur ævinlega mikið
stundaður af sýslubúum, en sjávarafurðir voru
jafnan miklu meira eftirsóttar til útflutnings held-
ur en landbúnaðarafurðir, enda miklu seljanlegri
erlendis og því i hærra verði.
Að Dýrafirði undanteknum voru ekki aðrir verzl-
unarstaðir í sýslunni en ísafjörður, og sóttu menn
verzlun þangað af öllu svæðinu frá Onundarfirði
til Hornstranda, enda var ísafjarðarhöfn ein bezta
höfn landsins. Er því full ástæða til að álvkt.a, að
óvíða á landinu hafi verið hagkvæmara að stofna
verzlun á þessum árum en einmitt Isafirði.
Aðalkeppinautur Björgvinjarmanna var að sjálf-
sögðu verzlun Altonamanna, sem var að því leyti
betur sett, að Altonamenn höfðu stofnað hana ári
á undan og. fengið svo allar eignir konungsverzl-
unarinnar á staðnum með mjög vægum kjörum.
Thiele verzlunarstjóri þeirra virðist hafa verið all-
harður í horn að taka og lagt sig allan fram í sam-
keppninni við Björgvinjarmenn. Var samkomulag
þeirra Heidemans hið versta, og meðal annars deildu
þeir allharkalega um afnotarétt af fiskþurrkunar-
svæðum á Skutulsfjarðareyri og í Bolungarvík, en í
þeirri deilu mun Thiele hafa sýnt allmikinn yfir-
gang.
í bréfi einu til sölunefndar vorið 1790 kvartar
Janson mjög yfir óbilgirni Thieles, sem hann kveð-
ur hafa fullan hug á því að reyna að hrekja þá
12
FRJÁLS VERZLUN