Frjáls verslun - 01.11.1967, Blaðsíða 32

32
FIÍJÁLS VERZLUN
BANKAMÁL
RÍKISÁBYRGD Á LÁNUM
REGLURNAR UM
ÖXULÞUNGA.
— Hver eru helstu vandamálin
við vöruflutninga með bifreiðum?
— Þau eru margvísleg, en eink-
um vildi ég benda á reglurnar um
öxulþunga bifreiða, sem gera það
að verkum, að við getum ekki sett
það' magn í bifreiðarnar, sem hægt
er að' setja. Flutningarnir geta af
þessum sökum orðið lítt arðbærir.
Þá eru ýmsir gallar á vegakerf-
inu, sem þarf að lagfæra. Þannig
vil ég geta þess, að bílstjórarnir
okkar telja sig geta flutt vörur
austur á firði eftir Suðurlandi um
ísleifur Runólfsson
framkvæmdastjóri.
Hornafjörð, eftir að vegurinn yfir
Möðrudalsöræfi lokast. En þá
reynist vera einn örlítill farar-
tálmi á leiðinni. Það er ein brú,
brúin yfir Hverfisfljót, sem þolir
ekki nema takmarkaðan öxul-
þunga. Þess vegna geta bílarnir
ekki farið fullhlaðnir austur þessa
leið og álitamál, hvort flutning-
arnir borga sig.
— En það er mikill vöxtur í
þessari grein, segir ísleifur að lok-
um, — og ég álít það framtíðina
í þessum málum, að mynduð verði
miðstöð allra þessara flutninga og
þeir verði skipulagðir á sem ódýr-
astan og hagkvæmastan hátt. Ég
fór út til Svíþjóðar til að kynna
mér rekstur vöruflutningamið-
stöðva þar og miðstöð sú, sem við
erum að reisa hér í Borgartúni, er
byggð eftir sænskri fyrirmynd.
Ég álít að vöruflutningar með bif-
reiðum eigi mikla framtíð fyrir
sér. Þeir stóraukast á meginland-
inu og eiga eftir að gera það hér
líka.
Það hefur lengi tíðkazt, að
ríkissjóður veitti ýmsar fyrir-
greiðslur í sambandi við fram-
kvæmdir, ýmist með styrkveiting-
um, beinum lánveitingum eða
með því að ganga í ábyrgð fyrir
lánum til þess að auðvelda við-
komandi lántökur.
5.013 millj. króna. Um síðustu
áramót námu ábyrgðir ríkissjóðs
samtals að fjárhæð 5.013 millj.
króna. Höfðu þær aukizt verulega
frá árinu áður, en þá námu þær
alls 3.709 millj. kr. Heildarfjár-
hæð nýrra ábyrgðariána fjórfald-
aðist á árinu. Upphæð þeirra
ábyrgða, sem bættust við 1966,
nam 1537 millj. kr. á móti 373
millj. kr. 1965. Þessar skuldbind-
ingar ríkissjóðs hafa farið mjög
vaxandi á undanförnum árum og
eru nú tvöfalt meiri en árið 1960.
Ástandið í ábyrgðarmálum rík-
issjóðs hefur ekki alltaf verið eins
og vera ber. Margir þeirra aðila
í þjóðfélaginu, sem notið hafa
þessarar fyrirgreiðslu, hafa af
ýmsum ástæðum ekki getað stað-
ið í skilum með vexti og afborg-
anir og ríkissjóður því orðið að
greiða fyrir þá. Þessar greiðslur
hafa farið vaxandi með árunum,
og venjulega er miðað við þær,
þegar felldur er dómur um ástand-
ið í ábyrgðarmálunum. Árið 1962
náðu þessar greiðslur hámarki, en
síðan hafa vanskilin farið minnk-
andi, og gaf þróun síðustu ára
ástæðu til að vona, að breyting
væri á orðin til batnaðar og að
greiðslubyrði ríkissjóðs vegna á-
byrgðarlána myndi fara lækkandi
áfram. Greiðslurnar minnkuðu úr
129 millj. kr. árið 1962 niður í 35
millj. kr. 1966. Hér er alls staðar
miðað við nettógreiðslur, þ. e. inn-
leystar kröfur ríkissjóðs og Ríkis-
ábyrgðasjóðs, að frádregnum end-
urgreiðslum skuldara.
Blikur á lofti. Á þessu ári hefur
hins vegar dregið bliku á loft á
nýjan leik. Fyrstu 10 mánuði árs-
ins hefur Ríkisábyrgðasjóður
mátt greiða samtals 22 millj. kr.
nettó vegna vanskila, en á sama
tíma í fyrra aðeins 12 millj. kr.
Ástæðan fyrir þessu er sjálfsagt
greiðsluerfiðleikar margra fyrir-
tækja, enda hefur verðbólguþró-
unin verið mjög óhagstæð á þessu
ári. En það eru fleiri en hinar ytri
aðstæður, sem hafa áhrif á ástand-
ið í þessum efnum. Fyrirkomulag
og framkvæmd ábyrgðamála er
einnig mjög þýðingarmikið atriði,
sem oft hefur verið vanrækt.
Löngum hefur verið ríkjandi til-
hneiging til að lofa þessum málum
að þróast til hins verra, og voru
þau komin í mikið óefni um tíma.
Það kom líka að því, að mál þessi
voru endurskoðuð frá rótum og
verður vikið að því hér á eftir.
LÖNG SAGA.
Ríkisábyrgðir á lánum eiga sér
nokkuð langa sögu á íslandi. Ekki
kvað þó mikið að þeim í fyrstu,
og er ekki vitað með vissu um
upphaf þeirra. Fyrsta ríkisábyrgð-
in, sem vitað er um, var veitt árið
1912vegna hafnargerðar í Reykja-
vík. Ríkisábyrgða er samt ekki
getið í ríkisreikningum, fyrr en
árið 1932 og námu þá 15 millj. kr.
Á árunum milli 1930 og 1940 fóru
ábyrgð'irnar vaxandi, þótt í smá-
um stíl væri, miðað við seinni
tíma. 1934 var t. d. veitt ríkis-
ábyrgð vegna fyrstu virkjunar
Sogsins og sömuleiðis voru á þess-
um árum veittar ábyrgðir vegna
lítilla rafveitna út um land, svo
og hafnargerða og lendingarbóta.
Þegar líða tók á áratuginn eftir
1940, fóru ábyrgðaveitingar mjög
að færast í aukana. Árin 1943—
1946 voru m. a. veittar ríkis-
ábyrgðir vegna virkjunar við Sog
og uppbyggingar síldariðnaðarins.
Lengi vel voru engar fastar
reglur í gildi um veitingu ríkis-
ábyrgða. Heimilda til veitinga
þeirra var aflað með ýmsum lög-
um og jafnvel með þingsályktun-
artillögum. í suma lagabálka voru
sett ákvæði um að veita skyldi
ríkisábyrgð til að auðvelda fram-
kvæmd viðkomandi mála. Hér er
um að ræða lög um vatnsveitur,
rafveitur, togarakaup og lög um
hafnargerðir og lendingarbætur.
Stundum hafði ríkisstjórnin sjálf
forgöngu um veitingu ábyrgða og