Frjáls verslun - 01.07.1968, Blaðsíða 37

FRJALS VERZLUN
35
ekki ástæða til. því þau eru í
skírteinum bifreiðaeigenda og því
nærtæk, ef þeir óska að kynna
sér þau. Þó þykir rétt að benda á
það atriði þeirra, sem alvarlegast-
ar afleiðingar getur haft fjár-
hagslega fyrir bifreiðaeigendur
og ökumenn bifreiða, en það eru
endurkröfuákvæðin. Samkv. lög-
um ber vátryggingafélögunum
skylda til að endurkrefja greidd-
ar skaðabætur hjá þessum aðil-
um, ef þeir hafa sýnt af sér stór-
kostlegt gáleysi, sem hefur leitt
til tjóns fyrir aðra. Ennfremur er
félögunum heimilt að áskilja sér
víðtækari rétt til endurkröfu, og
það hafa þau gert, ef hinn vá-
tryggði uppfyllir ekki skyldur
sínar um að viðhalda vátrygging-
arsamningnum, eða verður upp-
vís að því að gefa villandi eða
rangar upplýsingar, sem skaða
félagið.
Reynslan sýnir, að aðalhætta
ökumanna í þessu efni er þó
vegna aksturs eftir neyzlu áfeng-
is. Er þetta mjög alvarlegt íhug-
unarefni fyrir ökumenn, þar sem
endurkröfur geta numið hundruð-
um þúsunda króna.
Hér að framan hefur verið
drepið á helztu atriði varðandi
skaðabótaábyrgð, sem á eigendur
og notendur bifreiða getur fallið,
og dregin fram þau atriði, sem
geta valdið alvarlegustum, fjár-
hagslegum áföllum fyrir þá, þrátt
fyrir að þeim er jafnframt gert
skylt að vátryggja sig gegn á-
byrgðinni. En eign og notkun
bifreiða fylgir áhætta á tjónum,
sem ábyrgðartryggingin bætir
ekki. Verður því stuttlega lýst
þeim vátryggingum, sem bifreiða-
eigendum standa til boða eftir eig-
in vali, en er ekki skylt að kaupa.
BRUNATRYGGING.
Hætta af íkviknun í bifreiðum
virðist hafa minnkað mikið, þrátt
fyrir siaukinn rafútbúnað í þeim,
en hættan virtist framan af aðal-
lega stafa frá rafkerfi bifreiðanna.
Iðgialdataxtinn hefur því lækkað
með árunum og er nú hæst um
V3 hluti af fyrsta taxtanum, þeg-
ar bifreiðadeildin tók til starfa.
Þó e”u sárafáar bifreiðir bruna-
tryggðar.
TAKMÖRKUÐ HÚFTRYGGING.
Þessi vátrygging var fyrst boð-
in á síðastliðnu ári og bætir hún
tjón af eldsvoða og sprengingum,
sem stafa af eldsvoða, eins og
brunatryggingin gerir. En auk
þess er vátryggt gegn þjófnaði á
ökutækinu, broti á fram- og aftur-
rúðum og kostnaði við björgun og
flutning á ökutækinu til næsta
viðgerðarstaðar, ef því hlekkist á
eða það bilar.
HÚFTRYGGING.
Þessi vátrygging, sem almennt
er kölluð kaskótrygging, vátrygg-
ir gegn tjónum af sömu orsökum
og bruna- og takmörkuð húftrygg-
ing gera, sbr. það, sem að framan
er sagt. En auk þess tekur húf-
tryggingin til tjóna, sem stafa af
áakstri, árekstri, veltu og hrapi
á ökutækinu. Ennfremur til
skemmda, sem stafa af grjóthruni,
skriðufalli og snjóflóði. Loks tek-
ur hún til tjóna á hinu vátryggða
ökutæki, sem verða þegar það er
flutt með eða á öðru farartæki
innanlands, t. d. með skipi milli
hafna.
ÖKUMANNS-
OG FARÞEGATRYGGING.
Þessi trygging er seld með
hinni lögboðnu ábyrgðartrygg-
ingu og innheimt með henni, enda
kostnaðarins vegna hagkvæmt
fyrir báða aðila, vátryggða og vá-
tryggingafélag. Hún er tiltölulega
ný og lítil reynsla fengin af henni.
Hún tryggir dánarbætur allt að
kr. 400.000,00, sömu bætur fyrir
varanlega 100% örorku og hlut-
fallslegar bætur fyrir minni ör-
orku umfram 5%. Þess er að
vænta, að þessi vátrygging geti
þróast og orðið víðtækari, eftir
því sem reynslan kann að gefa
tilefni til, en eigi þótti rétt að
fara af stað með víðtækari vá-
tryggingu í þessu efni, að svo
stöddu.
IÐGJÖLD OG IÐGJALDS-
AFSLÁTTUR (BÓNUS).
Grunniðgjöld fyrir bifreiða-
tryggingar eru mismunandi há,
eftir stærð og gerð ökutækja, not-
kun þeirra og hvar aðallega á að
nota þau, og er þá að jafnaði mið-
að við, hvar eigendur þeirra eiga
lögheimili. En ekkert af þessum
atriðum tekur til þess, hversu
hæfir menn eru til að aka bifreið.
Sumir valda oft tjóni, aðrir sjald-
an eða aldrei.
Til að tengja reynsluna af öku-
mönnum við ákvörðun iðgjalds-
ins. hefur eigendum þeirra öku-
tækja sem ekki valda tjóni, verið
veittur iðgjaldsafsláttur (bónus).
Er hann nú 40% af iðgjaldi fyrir
húftryggingar (kaskó) eftir hvert
tjónlaust ár, en er stighækkandi,
frá 25% til 60% af iðgjaldi fyrir
ábyrgðartryggingar. Þá getur
grunniðgjaldið einnig farið stig-
hækkandi, ef notkun ökutækis
leiðir til tjóna ár eftir ár. Aðrar
leiðir hafa verið reyndar, m. a.
hér á landi, en lítil reynsla er
fengin af þeim enn sem komið
er. Þær hafa þegar valdið deilum
í Bandaríkjunum, þar sem þær
eru upprunnar, enda virðast þær
vandmeðfarnar.
TJÓNAUPPGJÖR.
Smátt og smátt hafa ýmsar
venjur skapazt um uppgjör tjóna
við eigendur ökutækja og er eng-
inn ágreiningur um mörg uppgjör.
Einna helzt veldur það ágreiningi,
hvernig meta skuli sök þegar
árekstur verður milli bifreiða.
Oft er um verulega fjái'hagslega
hagsmuni að ræða og er þá erfitt
að ná sáttum milli aðila um sakar-
mat. Ekki fæst úrskurður hixit-
lausra aðila nema í einkaréttar-
máli, sem annar hvor aðila að
árekstri stofnar til. En þau kosta
bæði fé og fyrirhöfn og auk þess
tekur oftast langan tíma að fá
dóm. Er hér um atriði að ræða,
sem athuga þyrfti, hvort unnt
væri að lagfæra. Yrði það tjón-
þolum til mikils öryggis og vá-
tryggingafélögunum til mikils
léttis, ef hægt væri að fá úrskurð
hlutlausra aðila um sök, á fljót-
virkari og ódýrari hátt en nú er.
Skal ekki frekar farið inn á þá
braut. að ræða tjónuppgjörin hér.
Gildir hið sama um þau og annsð
það efni, sem hér hefur verið
drepið á, að einungis hefur verið
talið fært að fjalla um helztu at-
riðin, en ekki að gera efninu neir.
tæmandi skil.