Frjáls verslun - 01.08.1972, Síða 69

SAMBÚÐ VIÐ ERLEMD
FVRIRTÆKI
REYIMSLAINI í ÖÐRLM LÖIMDUIVI
Á undanförnum árum hafa
orðið hér allmiklar umræður
um það. hvort hleypa skuli er-
lendum fyrirtækjum inn í land-
ið, með rekstur sinn. Hafa
margir talið það hættulegt og
óttast uppivöðslusemi og yfir-
gang þeirra. Umræður þessar
hafa verið, að miklu leyti, ó-
raunhæfar, þar sem eftirsókn
erlendra fyrirtækja eftir starfs-
aðstöðu hér á landi, hefur ekki
reynzt vera mikil. Eina er-
lenda fyrirtækið, sem hér starf-
ar nú, er álverksmiðjan, og er-
lent fyrirtæki á hlut í kísilgúr-
verksmiðjunni. Aðrar eignir er-
lendra aðila hér á landi eru
hverfandi.
Aðrar þjóðir hafa langa
reynslu af starfsemi erlendra
fyrirtækja í löndum sínum.
Virðast vandamálin vera þau
sömu, í öllum meginatriðum,
hverrar þjóðar sem fyrirtækið
er og hvaða land er um að ræða.
Þá virðast allir óttast sömu
vandamálin, áður en reynsla
fæst. í umræðum um þessi mál,
koma eftirfarandi fimm atriði
ávallt fram:
HRÁEFNI FLUTT ÚT
I.
Elzta mótbáran er sú, að er-
lend fyrirtæki noti sér hráefni
landsins, með því að flytja þau
óunnin eða hálfunnin úr landi,
til lokavinnslu annars staðar.
Telja margir að æskilegt sé að
vinna eigin hráefni heima fyrir,
Þegar hægt er að gera það
á hagkvæmari hátt heima fyrir,
er ekki nokkur vafi að það á að
gerast. Það verður líka gert svo
lengi. sem fyrirtæki geta hagn-
azt á því. Ef það er dýrara að
vinna hráefni heima fyrir. borg-
ar sig oftast ekki að gera það,
þó að það kunni að skapa vinnu.
Þá er harla ósennilegt að erlend
fyrirtæki vilji stunda slíka
vinnu.
II.
Annað atriði, skylt því fyrsta
er útflutningur hagnaðar. Marg-
ir líta svo á að hagnaður, sem
fer úr landi, sé bein fjárútlát
fyrir landið.
Menn athuga ekki að hagn-
aður verður til við framkvæmd-
ir og er mælikvarði á hversu
vel tekst til hjá fyrirtækinu.
Oft er það þannig, að ef erlent
fyrirtæki ræki ekki starfsem-
ina, færi hún alls ekki fram,
eins og t.d. er um álverksmiðj-
una. Þá geta erlend fyrirtæki
stundum rekið sín fyrirtæki á
hagkvæmari hátt en innlend
fyrirtæki. Hagnaður sem
greiddur er úr landi er mæli-
kvarði á það tillegg. sem fyrir-
tæki hefur lagt í efnahagslíf
landsins. Því meiri sem hagnað-
urinn er. því meiri skatta-
greiðslur, því hraðari uppbygg-
ing og því betri þjónusta. Að
sjálfsögðu verða stjórnarvöld
hvers lands að fylgjast með
fjármagnshreyfingum af þessu
tagi.
FRAMKOMA FYRIRTÆKIS
III.
Almenn framkoma erlendra
fyrirtækja er mjög mikilvæg.
Það er ekki óalgengt að þau
veiti ekki fólki frá viðkomandi
landi sömu tækifæri í vinnu,
og fólki frá eigin landi, sérstak-
lega í æðstu stöðum. Þá þykir
oft brenna við að þau flytji
inn vörur til eigin þarfa. sem
eins mætti kaupa á staðnum.
Ein algengasta kvörtunin er sú
að þau leggi enga áherzlu á
rannsóknarstörf utan eigin
lands.
Að sjálfsögðu verða stjórnvöld
að tryggja að ekki sé um mis-
munun að ræða hjá neinu fyr-
irtæki. erlendu eða innlendu.
Hvað rannsóknum viðvíkur,
hefur það vandamál verið leyst
með því, að minnsta kosti í
einu landi, að semja um að-
gang að niðurstöðum og aðferð-
um við rannsóknir, landsmönn-
um til handa, hjá aðalrannsókn-
arstöð fyrirtækisins.
IV.
Vandamál skapast oft, þegar
erlent fyrirtæki þarf að starfa
í samræmi við landslög tveggja
landa, sem stundum stangast á.
Er þar um að ræða aðferðir við
skattheimtu og margt fleira.
Svarið við þessum vanda liggur
í aukinni samvinnu þjóða, til
að koma í veg fyrir vandræði
af þessum sökum. Árekstrar af
þessu tagi hafa oft valdið mikl-
um illvilja og deilum.
MEÐALVEGURINN
V.
Þegar allt hefur verið reikn-
að. er venjulega fjárhagslega
hagkvæmt fyrir land, að leyfa
erlendum fyrirtækjum að starfa
þar. Þá er enn eftir atriði, sem
kann að vera grundvallaratriði
málsins. Það er ósk hverrar
þjóðar að vera sem minnst öðr-
um háð.
Þó að erlend fjárfesting geti
veitt örari hagvöxt og betri lífs-
kjör, er eðlilegt að fólk óttist
það nokkuð, ef stór svið efna-
hagslífsins lenda undir yfirráð-
um erlendra manna. Jafnvel þó
að óttanum sé sleppt, er það
' skiljanlegt að hver þjóð vilji
eiga sem mest af framleiðslu-
tækjum í landinu.
Grundvallaratriði málsins er
því það, hvort hægt er að taka
tillit til þessara tilfinninga, án
þess að setja svo miklar tak-
markanir á erlent fjármagn, að
ekkert fáist til landsins.
Reynsla margra þjóða bendir
til að svo sé. þegar nauðsynlegt
eftirlit er haft með rekstri fyr-
irtækja þessara.
Enn mikilvægara er þó, að
ýta undir eðlilega þróun og
vöxt viðskiptalífsins í heild,
stuðla að eðlilegum fjármagns-
markaði og heilbrigðu skatta-
kerfi. Undir slíkum kringum-
stæðum hefur erlent fyrirtæki
ekkert að vinna, með því að
haga sér á þjóðfélagslega ó-
heppilegan hátt.
FV 8 1972
57