Frjáls verslun - 01.05.1978, Side 29

Atvinnulýðræðið ekki
jafnspennandi og áður
Róttækir í Evrópu
einblína á þjóðnýt-
ingu frekar en aðild
að stjórnun fyrirtækja
Hreyfingin fyrir svokölluðu at-
vinnulýðræði í V-Evrópu hefur
villzt af leið. Áætlun um atvinnu-
lýðræði og þátttöku starfsmanna í
stjórn fyrirtækja, sem ýmsir harð-
skeyttustu verkalýðsleiðtogarnir
beittu sér fyrir fyrr á þessum ára-
tug, hefur verið drepið á dreif
vegna efnahagsörðugleika, vax-
andi tortryggni verkalýðsforyst-
unnar og annarra vandamála, sem
starfsmenn vilja frekar beina at-
hygli sinni að.
Norðurlöndin eru þó nokkur
undantekning í þessu dæmi, en
þar er verið að hrinda nýjum á-
formum í framkvæmd. ( Svíþjóö
t.d. þar sem þátttaka starfsfólks í
stjórn fyrirtækja átti upptök sín, er
verið að undirbúa nú næsta
áfanga, eignarhald starfsmanna á
fyrirtækjunum.
Önnur viðfangsefni
Hin almenna stefnubreyting á
rót sína að rekja til viðnáms gegn
verðbólgu, launastefnu og vax-
andi atvinnuleysis, sem bæði
verkalýðsfélög og ríkisstjórnir hafa
varið mestum tíma sínum til að fást
við.
f Frakklandi var svonefndri
Suddreau-áætlun, sem eitt sinn
var hluti af kosningaáformum
Clscard d’Estaing forseta, ýtt til
hliðar fyrir efnahagsáætlunum
Raymond Barre, forsætisráöherra,
og kosningabaráttunni i marz.
Svipuðum áætlunum í Bretlandi
hefur verið gleymt í bili vegna
andstöðu verkalýðsfélaga og at-
vinnurekenda.
Andstaða starfsmanna við hug-
myndir um aö þeir taki þátt í
stjórnun fyrirtækja er sérstaklega
áberandi í Frakklandi, þar sem
kommúnistar og sósialistar í fag-
félögum líta á þjóðnýtingu at-
vinnurekstursins, sem hina einu
viðunandi lausn. Þeir vilja hafa
bilið milli forstööumanna atvinnu-
rekstursins og starfsmanna hæfi-
lega breitt. í Hollandi gætir þeirra
sjónarmiða hjá verkalýðsfélögun-
um að stjórnaraðild starfsmanna
leiði til þess, að starfsmannafull-
trúarnir styðji frekar aðgerðir for-
stöðumanna fyrirtækja en verka-
lýðsfélaga, þegar fram í sækir.
Ágóðaskipting
Áætlanir um ágóðaskiptingu
vekja öllu meiri áhuga verkalýðs-
leiðtoga í mörgum löndum, eins og
til dæmis Svíþjóð, þar sem búast
má við að tillögur þess efnis verði
meiriháttar kosningamál á næsta
ári. Hollenzku verkalýðsfélögin
vilja, að „umframhagnaður" sé
lagður í sérstakan sjóð í umsjá
verkalýðsfélaga. Forstöðumenn
fyrirtækja halda því aftur á móti
fram, að slíkur „umframhagnað-
ur’’ (án þess að Ijóst sé, hvað það
raunverulega táknar) eigi fremur
að greiðast beint til starfsmanna
þeirra fyrirtækja, sem hlut eiga að
máli. Ríkisstjórnin mun líklega
draga sig út úr þessum deilumál-
um með því að fela starfsmanna-
ráðum hinna einstöku fyrirtækja
ákvöröunarvald um ráöstöfun
„umframhagnaðar'’. Leiðtogar
verkalýðsfélaga óttast, að þetta
fyrirkomulag muni spilla eining-
unni innan félaganna.
Vinnuveitendasamband V-
Þýzkalands hefur að sumu leyti
fallizt á hugmyndir um að starfs-
mönnum séu opnaðir möguleikar
til eignaraðildar aö fyrirtækjum þar
í landi. Stuðningur við málið er
byggður á þeirri trú, að hið nýja
fyrirkomulag muni minnka launa-
kröfurnar. En ástandið í v-þýzkum
efnahagsmálum hefur dregið úr
mönnum kjarkinn að gera tilraunir,
bæði starfsmönnum og fyrirtækj-
unum.
Fyrirtækin eru nú að framfylgja
lögum, sem úthluta starfsmönnum
helmingi sæta í ráðgefandi stjórn-
un fyrirtækja. En sum fyrirtækin
hafa vísað málinu til dómstóla til
úrskurðar á þeirri forsendu að
lögin gangi í berhögg viö eignar-
réttinn og stofni almennum samn-
ingsrétti í hættu. Þó að lögin verði
að öllum líkindum staðfest fyrir
dómstólum er gert ráð fyrir að
málaferlin skeri úr um, hvort hlut-
hafar eigi áfram að ráða meirihluta
í stjórnun félaga sinna (eins og
ríkisstjórnin gerði ráð fyrir) og
hvort tilnefning starfsmanna í
samninganefndir gagnvart fyrir-
tækjunum verði óháð forystu
verkalýðsfélaganna.
Mál í sjálfheldu
Þessar tafir og deilur hafa
hindrað tillögugerð innan Efna-
hagsbandalags Evrópu um þátt-
töku starfsmanna í stjórnun fyrir-
tækja. Lagafrumvarp um þetta
efni, sem mjög hefur verið til um-
ræöu í Efnahagsbandalagslönd-
unum, gerir ráð fyrir að ráðgefandi
stjórnum fyrirtækja verði skipt í
þrennt, hluthafaráð, starfsmanna-
ráð og þriðja ráðið, sem báðir
þessir fyrrgreindu aðilar kjósi í.
Þetta frumvarp hefur engan fram-
gang hlotið enn í stjórnkerfi EBE
og þar sem áhugi verkalýðsfélag-
anna beinist nú að öðrum hlutum
má gera ráð fyrir að frumvarpið
þurfi að endursemja aö fullu fyrir
næsta áratug.
29