Frjáls verslun - 01.04.1981, Qupperneq 35

Verzlunarmannafélagið tók þátt
í hinum svonefndu þjóðhátíða-
höldum, sem tíðkuðust nokkur ár
um og eftir aldamótin. Fyrsti frí-
dagurverzlunarmanna varhaldinn
hátíðlegur í Ártúnum 14. ágúst
1895.
V. R. átti mikla hlutdeild í að
koma Verzlunarskólanum á fót ár-
ið 1905, ásamt Kaupmannafélag-
inu. Áður hafði starfað nefnd á
vegum félagsins að undirbúningi
skólamálsins.
Áárunum 1908-1919 dró smátt
og smátt úr allri starfsemi félags-
ins, og árið 1918 virðist hún hafa
legið niðri með öllu. Þá tók Árni
kaupm. Einarsson sér fyrir hendur
1919 að lífga félagið við og kom af
Skin og skúrir
Áöur enfarið er lengra, verður að fara nokkrum orðum um döfnun
félagsins. Um þessar mundir ogfram yfir aldamót var Reykjavík
með frá innan við 4000 upp í um 8000 íbúa. Afþessum íbúafjölda
var auðvitað ekki ýkjamikið af verzlunarmönnum, og þróunar-
möguleikarfélagatalsins takmörkuðust viðþað. Fyrstaárið, 1891,
sýna bcekur félagsins, að það hafa gengið í það 8 menn, en það er af
ýmsu Ijóst, að auk þess hafi gengið í það 1 maður á þessu ári (Jón
Laxdal, síðar tónskáld), þó ekki sé þess getið ífundabókunum. Við
árslok 1891 voru í því 42 meðlimir, 1892 voru þeir 49 og 1893 60.
Eftir það vorufélagar á árabilinufrá 1894 til 1909, að báðumárum
meðtöldum,frá 63 upp í 89, en oftast um 70, eða að meðaltali 70,4. Á
árunum 1904 til 1907, mesta viðgangstímabili félagsins til 1919,
varfélagatalan lægst 107, en hæst 124, og að meðaltali 115,25. Með
árinu 1908 hefst hnignunartímabil, og er þá félagatalan fram til
1918 að báðum árum meðtöldum lœgst 26, síðasta árið, og hæst 92
(1910), eða að meðaltali 75,18.
Öljósar hugmyndir
um starfsemi
hagsmunafélags
Stofnendur V.R. voru 33 að tölu, og
verður þeirra ekki sérstaklega
getið, enda koma langfæstir
þeirra nokkuð verulega við sögu
félagsins; á fyrsta fundi félags-
ins, þegar stjórn var kosin, gengu
þrír menn í félagið, meðal þeirra
Björn Kristjánsson kaupmaður.
Hjá því verður hins vegar ekki
komist að greina nokkuð frá af-
stöðu stofnenda til verzlunar-
starfa, þar eð það er til nokkurs
skilningsauka á því, hvað óljóst
mönnum hefir verið þá, hversu fé-
lögum þyrfti að hátta í félagi, sem,
að minnsta kosti í og með, varætl-
að að vera hagsmunafélag stéttar.
Tuttugu og einn maður voru verzl-
unarþjónar - búðarmenn og bók-
haldarar, 4 voru kallaðir kaup-
menn, en það nafn báru þó ekki
nema 3 þeirra með réttu, því Ditlev
Thomsen var þá ekki nema starfs-
maður við verzlun föður síns, þá
voru 1 ritstjóri og 1 bóksali, en rit-
stjórinn rak þó líka bókaverzlun,
og eru því báðir með kaupmönn-
um teljandi, þá voru 3 verzlunar-
stjórar, 1 veitingamaður, 1 kennari
og 1 póstritari. Rétt flokkað voru
því 22 verzlunarmenn, 5 kaup-
menn, 3 verzlunarstjórar, 1 veit-
ingamaður, 1 kennari og 1 póstrit-
ari stofnefndur félagsins, og voru
því 3 af stofnendunum utan verzl-
unarstéttarinnar, án þess að séð
verði hver ástæða hafi verið til
þess að hafa þá í félaginu, en 8 af
stofnendum félagsins voru ekki
það, sem í daglegum skilningi
orðsins er kallað verzlunarmenn,
því það á við þá, sem vinna I þjón-
ustu annarra. Kaupmenn þeir, sem
nefndir eru meðal stofnenda, voru
þá ekki fyrirferðarmiklir, þó tveir
þeirra yrðu það síðar. Th. Thor-
steinsson var þá að byrja verzlun,
M. Johannesen, norskur maður,
rak litla verzlun, verzlun Þorláks
Johnson var þá alveg komin að
fótum fram, og Ditlev Thomsen
hafði ekki enn yfir neinni verzlun
Th. Thorsteinsson,
fyrsti formaður V. R.
að ráða. Af verzlunarstjórunum var
Johannes Hansen verzlunarstjóri
fyrir Thomsens verzlun; af hinum
tveim var annar í Hafnarfirði, en
hinn fyrir lítilli verzlun. Af verzl-
unarmönnum þeim, sem félagið
stofnuðu, urðu nokkrir síðar um-
fangsmiklir kaupsýslumenn, en
fæstir þó. Það er því ekki hægt að
segja, að það væru stórlaxar verzl-
unarstéttarinnar, sem hér voru að
hnappa sig saman. Að visu var
einn þeirra manna, er að stofnun-
inni stóðu, Björn Jónsson, þá rit-
stjóri og bóksali, mikill maðurfyrir
sér, en hann lét félagið í öllu veru-
legu afskiptalaust.
35