Frjáls verslun - 01.04.1993, Side 41

leiðarljós okkar. Við þurfum að vera
opin fyrir gagnrýni."
Við rifjuðum í því sambandi upp
nokkrar sögur af austurríska hag-
fræðingnum Ludwig von Mises, sem
var áreiðanlega einn merkasti félags-
vísindamaður aldarinnar, en sá galli
var á honum, að hann var mjög óum-
burðarlyndur. Mises þoldi öðrum
ekki að hafa aðrar skoðanir en hann
hafði sjálfur. Þegar einn fyrrverandi
lærisveinn hans snerist gegn gullfæt-
inum (tengingu gjaldmiðla við gull),
hætti hann til dæmis að tala við þenn-
an lærisvein sinn.
VERÐBÓLGA, FAST OG
FUÓTANDIGENGI
Flestir íslendingar vita, að Fried-
man hefur helst getið sér orð fyrir
rannsóknir á peningamálum. Hann
endurreisti og efldi að rökum hina
hefðbundnu peningamagnskenningu,
sem hagfræðingar átjándu og nítjándu
aldar aðhylltust allir, svo sem David
Hume, Adam Smith, Karl Marx og
John Stuart Mill. Peningamagnskenn-
ingin kveður á um það í einföldustu
mynd sinni, að peningar falli í verði, ef
of mikið er framleitt af þeim. Verð-
bólga sé með öðrum orðum ætíð
vegna of mikillar peningaprentunar.
„Verðbólga er alls staðar og undan-
tekningarlaust peningalegt fyrir-
bæri,“ hefur Friedman sagt hvað eftir
annað. „Ráðið gegn verðbólgu er
alltaf hið sama, að stöðva peninga-
prentunina og hina óbeinu sköpun
peninga, sem orsakast af peninga-
þenslu í bankakerfinu.“
Við héldum áfram að tala nokkra
stund um Ludwig von Mises og gull-
fótinn. „Égheld, að varla unnt að gera
upp á milli hreins gullfótar annars
vegar og alveg fljótandi gengis hins
vegar með hreinum hagfræðilegum
rökum,“ sagði Friedman við mig.
„Ef stjórnvöld hafa engin afskipti af
gullfætinum og peningaprentun
ræðst alfarið af gullforða þess aðila,
sem peningana prentar, þá get ég
sætt mig við gullfót. Ef stjómvöld
hafa engin afskipti af gengisskráningu
og hún ræðst alfarið af frjálsum gjald-
eyrisviðskiptum, þá get ég líka sætt
mig við fljótandi gengi. En þegar
stjórnvöld fara að hafa afskipti af pen-
ingaprentuninni og sveigja og beygja
Milton Friedman, Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði árið 1976: „Að því hlaut
að koma að Gary Becher fengi Nóbelsverðlaunin. Hann er tvímælalaust
einn frumlegasti og snjallasti hagfræðingur okkar daga og hefur haft gífur-
leg áhrif á hagfræðina.“
41