Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.01.1999, Page 82

Frjáls verslun - 01.01.1999, Page 82
Þorvaldur Gylfason, prófessor í hagfræói við Háskóla Islands. Að beiðni Frjálsrar verslunar hefur hann valið tíu merkustu áfangana t verslunarsögu Islendinga síðustu sextíu árin - eða frá því Frjáls verslun kom fyrst út. Hann nefnir þá Tíu vörður á vegi. FV-mynd: Kristín Bogadóttir. Tíu vörður á vegi Þorvaldur Gylfason hagfrædiþrófessor velur kér tíu merkustu áfangana í hagsögu íslendinga síöustu 60 árin - eöa frá því Frjáls verslun kom fyrst út í janúar 1939. yllidaga notar maður til þess að horfa um öxl og áfram veginn inn í ókomna tíð. Verzlunarsagan er svo samofin sögu íslands síðustu hálfa aðra öld, allar götur síðan Jón Sigurðsson hóf viðskiptafrelsismerkið hátt á loft árið 1843, að sextugsafmæli Frjálsrar verzlunar um þessar mundir veitir okkur verðugt til- efni til að minnast nokkurra mikilvægra áfanga á langri leið. Við skulum stikla á stóru. TÆKNIBYLTINGiN í STRÍÐINU Hervernd Breta og síðan Bandaríkja- manna og annarra bandamanna á stríðsár- unum 1941-1945 vakti heitar tilfinningar, svo sem vonlegt var, en verkþekkingin, sem flæddi inn yfir landið með hinum er- lendu herjum, gerbreytti lífsskilyrðum þjóðarinnar til frambúðar og batnaðar. Þessi nánast óvelkomni innflutningur á verkþekkingu markaði þáttaskil og reynd- ist þjóðinni, þegar upp var staðið, trúlega meira virði en allur stríðsgróðinn, sem streymdi inn í landið um leið, enda var honum nánast öllum eytt á örskömmum tíma svo að stuttu eftir stríðslokin var efna- hagslífið í landinu aftur komið í kaldakol af völdum vondrar hagstjórnar. Verzlunar- höftin voru enn í algleymingi. MILLILANDAFLUG Stuttu eftir stríðslokin 1945 hófust flug- samgöngur milli Islands og annarra landa tyrir frumkvæði nokkurra áræðinna ein- staklinga og sköpuðu skilyrði til miklu nánari tengsla Islendinga við aðrar þjóðir en skipaferðir höíðu leyftfram að því. Flug- félag Islands var stofnað (í þriðja sinn) árið 1937 og hóf áætlunarflug til Skotlands og Danmerkur 1946. Loftleiðir hófu starfsemi sína 1944 og áætlunarferðir til Bretlands, Frakklands og Norðurlanda 1947 og síðan til Lúxemborgar og Bandaríkjanna 1955. Flugfélagið keypti fyrstu þotuna 1967 og félögin tvö sameinuðust siðan í Flugleið- um 1973. Millilandaflugið var forsenda þess að Islendingar gætu átt viðunandi við- skipti í nógu stórum stíl við aðrar þjóðir. Spánarferðirnar á 7. áratugnum voru ann- ar merkur áfangi á þessari löngu leið: Þær víkkuðu sjóndeildarhring íslendinga og flýttu framförum okkar með því móti á ýmsa lund. VIÐREISNARSTJÓRNIN Árin 1950-1960 voru Islendingum ekki hagstæð þótt umheimurinn væri í efna- hagsuppsveiflu að lokinni síðari heims- styrjöldinni og fijálslegir hagstjórnarhætt- ir ryddu sér til rúms í Evrópu á rústum stríðsins. Höft og skömmtun höfðu rist djúp sár í íslenzkt efnahagslíf allar götur síðan um 1930, en stjórnmálaflokkarnir réðu ekki fram úr vandanum. Haltur leiddi blindan. Kveikjan að viðreisninni kom að utan. A flokksþingi sínu árið 1956 ákváðu þýzkir jafnaðarmenn að venda kvæði sínu í kross og taka upp félagslega sinnaða markaðsbúskaparstefnu í stað þeirrar þjóðnýtingar- og ríkisbúskaparstefnu sem þeir höfðu fylgt fram að því. Þannig stóð á þvi, að Alþýðuflokkurinn gekk til sam- starfs við Sjálfstæðisflokkinn 1959 um ger- breytingu á þeim úr sér gengnu hagstjórn- arháttum sem allir flokkar landsins í ýms- um hlutföllum höfðu aðhyllzt og ástundað um þriggja áratuga skeið. An þessara sinnaskipta heföi vitleysan trúlega haldið áfram í mörg ár enn. Viðreisnarstjórnin aflétti strax ýmsum þrúgandi höftum og hömlum af utanríkisverzluninni, felldi gengi krónunnar og stuðlaði með því móti að stórauknum viðskiptum við útlönd. En hún skildi verðlagningu sjávarafurða, land- búnaðinn og bankakerfið eftir í viðjum rík- iseinokunar og miðstýringar og náði því miklu minni varanlegum árangri í etha- hagsmálum en hún heföi ella getað náð. Erlend viðskipti íslendinga eru til að mynda engu meiri nú miðað við landsfram- leiðslu en þau voru fyrir viðreisn. STÓRIÐJA Um miðjan 7. áratuginn komst lang- þráður skriður á virkjun fossa og fallvatna og stóriðju í tengslum við virkjanirnar, en hálfri öld of seint. Landsvirkjun var stofnuð 1965, Islenzka álfélagið (í eigu Svisslend- inga) ári síðar, 1966, og Islenzka járn- blendifélagið (í meirihlutaeigu Islendinga) 1975. Eftir það var gert hlé á stóriðjufram- kvæmdum og virkjanir lentu á villigötum: 82
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Frjáls verslun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.