Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.01.1999, Síða 82

Frjáls verslun - 01.01.1999, Síða 82
Þorvaldur Gylfason, prófessor í hagfræói við Háskóla Islands. Að beiðni Frjálsrar verslunar hefur hann valið tíu merkustu áfangana t verslunarsögu Islendinga síðustu sextíu árin - eða frá því Frjáls verslun kom fyrst út. Hann nefnir þá Tíu vörður á vegi. FV-mynd: Kristín Bogadóttir. Tíu vörður á vegi Þorvaldur Gylfason hagfrædiþrófessor velur kér tíu merkustu áfangana í hagsögu íslendinga síöustu 60 árin - eöa frá því Frjáls verslun kom fyrst út í janúar 1939. yllidaga notar maður til þess að horfa um öxl og áfram veginn inn í ókomna tíð. Verzlunarsagan er svo samofin sögu íslands síðustu hálfa aðra öld, allar götur síðan Jón Sigurðsson hóf viðskiptafrelsismerkið hátt á loft árið 1843, að sextugsafmæli Frjálsrar verzlunar um þessar mundir veitir okkur verðugt til- efni til að minnast nokkurra mikilvægra áfanga á langri leið. Við skulum stikla á stóru. TÆKNIBYLTINGiN í STRÍÐINU Hervernd Breta og síðan Bandaríkja- manna og annarra bandamanna á stríðsár- unum 1941-1945 vakti heitar tilfinningar, svo sem vonlegt var, en verkþekkingin, sem flæddi inn yfir landið með hinum er- lendu herjum, gerbreytti lífsskilyrðum þjóðarinnar til frambúðar og batnaðar. Þessi nánast óvelkomni innflutningur á verkþekkingu markaði þáttaskil og reynd- ist þjóðinni, þegar upp var staðið, trúlega meira virði en allur stríðsgróðinn, sem streymdi inn í landið um leið, enda var honum nánast öllum eytt á örskömmum tíma svo að stuttu eftir stríðslokin var efna- hagslífið í landinu aftur komið í kaldakol af völdum vondrar hagstjórnar. Verzlunar- höftin voru enn í algleymingi. MILLILANDAFLUG Stuttu eftir stríðslokin 1945 hófust flug- samgöngur milli Islands og annarra landa tyrir frumkvæði nokkurra áræðinna ein- staklinga og sköpuðu skilyrði til miklu nánari tengsla Islendinga við aðrar þjóðir en skipaferðir höíðu leyftfram að því. Flug- félag Islands var stofnað (í þriðja sinn) árið 1937 og hóf áætlunarflug til Skotlands og Danmerkur 1946. Loftleiðir hófu starfsemi sína 1944 og áætlunarferðir til Bretlands, Frakklands og Norðurlanda 1947 og síðan til Lúxemborgar og Bandaríkjanna 1955. Flugfélagið keypti fyrstu þotuna 1967 og félögin tvö sameinuðust siðan í Flugleið- um 1973. Millilandaflugið var forsenda þess að Islendingar gætu átt viðunandi við- skipti í nógu stórum stíl við aðrar þjóðir. Spánarferðirnar á 7. áratugnum voru ann- ar merkur áfangi á þessari löngu leið: Þær víkkuðu sjóndeildarhring íslendinga og flýttu framförum okkar með því móti á ýmsa lund. VIÐREISNARSTJÓRNIN Árin 1950-1960 voru Islendingum ekki hagstæð þótt umheimurinn væri í efna- hagsuppsveiflu að lokinni síðari heims- styrjöldinni og fijálslegir hagstjórnarhætt- ir ryddu sér til rúms í Evrópu á rústum stríðsins. Höft og skömmtun höfðu rist djúp sár í íslenzkt efnahagslíf allar götur síðan um 1930, en stjórnmálaflokkarnir réðu ekki fram úr vandanum. Haltur leiddi blindan. Kveikjan að viðreisninni kom að utan. A flokksþingi sínu árið 1956 ákváðu þýzkir jafnaðarmenn að venda kvæði sínu í kross og taka upp félagslega sinnaða markaðsbúskaparstefnu í stað þeirrar þjóðnýtingar- og ríkisbúskaparstefnu sem þeir höfðu fylgt fram að því. Þannig stóð á þvi, að Alþýðuflokkurinn gekk til sam- starfs við Sjálfstæðisflokkinn 1959 um ger- breytingu á þeim úr sér gengnu hagstjórn- arháttum sem allir flokkar landsins í ýms- um hlutföllum höfðu aðhyllzt og ástundað um þriggja áratuga skeið. An þessara sinnaskipta heföi vitleysan trúlega haldið áfram í mörg ár enn. Viðreisnarstjórnin aflétti strax ýmsum þrúgandi höftum og hömlum af utanríkisverzluninni, felldi gengi krónunnar og stuðlaði með því móti að stórauknum viðskiptum við útlönd. En hún skildi verðlagningu sjávarafurða, land- búnaðinn og bankakerfið eftir í viðjum rík- iseinokunar og miðstýringar og náði því miklu minni varanlegum árangri í etha- hagsmálum en hún heföi ella getað náð. Erlend viðskipti íslendinga eru til að mynda engu meiri nú miðað við landsfram- leiðslu en þau voru fyrir viðreisn. STÓRIÐJA Um miðjan 7. áratuginn komst lang- þráður skriður á virkjun fossa og fallvatna og stóriðju í tengslum við virkjanirnar, en hálfri öld of seint. Landsvirkjun var stofnuð 1965, Islenzka álfélagið (í eigu Svisslend- inga) ári síðar, 1966, og Islenzka járn- blendifélagið (í meirihlutaeigu Islendinga) 1975. Eftir það var gert hlé á stóriðjufram- kvæmdum og virkjanir lentu á villigötum: 82
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Frjáls verslun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.