Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1957, Qupperneq 26
686
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1 kirkjunni er hvelfing, blámáluð,
með 1000 útskornum, gylltum
stjörnum. Kórgaflinn er bogadreg-
inn að innan, en með hornsneið-
ingum að utan. Fimm gluggar eru
á hvorri hlið, hver með 100 rúðum,
en yfir dyrum er kringlóttur
gluggi með 19 tíglarúðum. Kirkjan
er í rómönskum stíl, sviphrein og
látlaus ið ytra, eins og meðfylgj-
andi mynd sýnir. Það, sem setur
svip á húsið að innan, eru þó ekki
síður þeir ágætu forngripir, sem
það prýða og flestir eru úr eldri
Þingeyrakirkjum. Ber þar fyrst að
nefna gotneska altarisbrík með
alabastursmyndum, talin ensk
smíði frá því um eða eftir 1400, og
er því frá því fyrir siðaskipti. Sjálf-
sagt hefur hún verið með hliðar-
vængjum, enda herma munnmæli,
að eitt sinn hafi átt að senda hana
til útlanda, vængirnir verið af
henni teknir og bundnir í klyfjar,
en slitnað niður af hestinum og
brotnað, og hafi þá verið hætt við
að senda miðstykkið. Bríkinni er
skipt í þrjá aðalreiti, og eru í þeim
höggmyndir af húðstrýkingu
Krists, krossfestingu og upprisu.
Ásgeir lét bæta ofan á hana boga-
dreginni burst með útskorinni og
málaðri mynd af himnaförinni, en
setja útskorinn rósabekk utan um
hana alla. Það verk mun vera eftir
Guðmund Pálsson „bildhöggvara".
Lárus Gottrup lögmaður, sem
var sýslumaður og kiausturshald-
ari á Þingeyrum 1684—1721, auðg-
aði kirkjuna að ágætum gripum og
eru þeirra mestir predikunarstóll
í barok-stíl, með bílætum Krists
og guðspjallamannanna og mjög
skrautlegum himni yfir, og and-
spænis honum áttstrendur skírn-
arfontur, einnig með himni yfir og
með þykkri silfurskál á stærð við
þvottaskál. Á hliðum hans eru mál-
verk af atburðum úr ritningunni,
fjögur úr gamla testamentinu og
öiuiur fjögur úr því nýja. Á himn-
inum er að auki þessi áletrun:
Denne Fundt Hafver Edle og
Welviise Hr. Laugmand For Nord-
en og Westen Paa Island Lavritz
Christensen Gotterup og Hans
Kieriste Cathrinae Peters Forært
Tingöre Closters Kirke Til Nötte
og Beprydelse Anno 1697.
Á predikunarstólnum er svo-
hljóðandi áletrun:
Dene Predickstaael hafver vel-
ædle velvýsse Laugmand For Nord
-en og Westen Paa Island Lavritz
Christensen Gottrup forært til
Guds Huusis Prydelse paa Tingöre
Closter Anno 1696.
Þær voru skrítnar réttritunar-
reglurnar um 1700, ekki síður á
dönskunni en á íslenzkunni.
Jóhann Gottrup, sonur Lárusar
lögmanns, var ættleri, en þó hefur
hann gefið kirkjunni kaleik, patínu
og vínkönnu, allt úr silfri, því þessa
gripi á kirkjan og eru þeir með
fangamarki Jóhanns.
Bjarni Halldórsson, sem var
sýslumaður og klausturhaldari á
staðnum, hefur gefið kirkjunni
vandað altarisklæði, því að það er
með fangamarki hans og ártalinu
1763.
í kirkjunni eru tveir gamlir ljósa
-hjálmar og messingsskildir með
ljósastikum fram með veggjum. í
henni er söngloft fyrir vesturgafli
og á milli píláranna á því voru áð-
ur bílæti Krists og postulanna,
skorin úr tré. Þau höfðu áður stað-
ið yfir kórskilrúminu í gömlu torf-
kirkjunni, sem Björn Ólsen reisti
1819, en áður var þar timburkirkja,
sem Gottrup hafði látið byggja.
Hermann Jónasson, sá að mörgu
leyti ágæti maður, sýndi kirkjunni
litla ræktarsemi, þegar hann bjó á
Þingeyrum 1896—1905, og seldi
Jóni Vídalín konsúli postulana. —
Þeir eru nú í Vídalínsdeild Þjóð-
minjasafnsins. Kirkjan hafði einn-
ig átt nokkuð merkilegra bóka, þar
á meðal bækur, sem gefnar höfðu
verið henni frá Englandi að til-
stuðlan Guðbrands Vigfússonar, en
þær seldi Hermann einnig. Mun
fjárskortur hafa ráðið, því að Her-
mann var jafnan fátækur og barð-
ist í bökkum með að greiða kaup-
verð Þingeyra.
í gamla kirkjugarðinum á Þing-
eyrum voru legsteinar margra
merkra manna, svo sem Björns ól-
sens umboðsmanns, Runólfs Magn-
úss Ólsens alþingismanns, sonar
hans, Jóns kammerráðs á Melum,
Bjarna sýslumanns Magnússonar,
Jósefs Skaftasonar læknis, séra
Jakobs Finnbogasonar og Ólafs
alþingismanns Jónssonar á Sveins-
stöðum, ásamt kvenna þeirra. Lang
-merkilegastur er þó steinn Gott-
rups lögmanns og konu hans, sem
lá flatur á leiðinu að þeirra tíma
sið. Hann er um 170 sm. á hvern
veg, með skjaldarmerkjum þeirra
hjóna og táknmyndum guðspjalla-
mannanna, auk allmikillar áletr-
unar. Þessi steinn hefur nú verið
tekinn upp og grópaður inn í einn
vegg forkirkjunnar. Þar er og yfir
dyrum spjald, sem útskorið er á
þetta vers úr passíusálmunum: Þá
þú gengur í Guðshús inn. (Nr. 569 í
nýju sálmabókinni).
Ásgeir Einarsson kvað kirkjuna
eiga að vera minnisvarða sinn og
vildi því ekki neinn stein á leiði
sitt. Það er nú týnt, því að sléttað
var yfir gamla kirkjugarðinn, en
minning þessa ágæta höfðingja og
hugsjónamanns mun lifa, meðan
kirkju hans sér stað á Þingeyrum.
★
Það er til merkis um, hve Ás-
geir vandaði til kirkjusmíðarinnar,
að hann fékk ýmsa beztu smiði til,
sem völ var á hér á landi. Má þar
fyrst nefna Sverri Runólfsson
steinhöggvara, sem var fyrsti lærði
múrsmiðurinn hér á landi, mjög
vel að sér í starfsgrein sinni og
áhugasamur um ýmsar nýjungar.