Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1957, Qupperneq 30

690
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hafbjörn öslar inn hyldjúpan fjörö (Eskimóateiknine)
anna. Allt verður lifandi umhverfis
hann, og út úr hrikalegu umhverf-
inu streyma tröll og andar. Náttúr-
an sjálf skapar trúarbrögð hans og
i gerir hann að særingamanni, ef
hann hefir hug til þess að hafa
samband við hið ósýnilega og yfir-
náttúrlega.
Þess vegna er leitun á svo fjöl-
þættri þjóðtrú sem þeirri, er skap-
ast hér við áhrif hafs og fjalla,
jökla og skammdegismyrkurs.
Mannsandinn gugnar ekki við það,
hann magnast af hinum ótrúlegu
fyrirburðum því þeir gefa hug-
myndaflugi hans vængi. Gátur lífs-
ins leysast og dulmögn náttúrunn-
ar taka á sig gerfi galdramanna og
jötna. Eskimóar trúa að þessar hug-
mynda hamfarir sé samband við
hinn mikla heim, sem enginn jarð-
neskur maður fær skilið.
Þetta var í fyrsta skifti að ég
var í landi Angmagsalik-Eskimóa.
Koman þangað hafði í fyrstu vald-
ið mér vonbrigðum, því að ég kom
fyrst til þorpsins, þar sem ómelt
áhrif menningarinnar blasa berast
við sjónum.
Eg var kominn um langan veg
til þess að reyna að skyggnast inn
í frumlega þjóðháttu þessa fólks.
í Angmagsalik var það ekki hægt.
Þess vegna fór ég hið fyrsta út til
smábyggðanna, þar sem fornir sið-
ir og þjóðhættir geymast lengst.
Á bátnum með mér voru bæði
konur og karlar. Nokkrir húðkeips-
menn höfðu og slegist í förina og
meðal þeirra voru nokkrir gamlir
særingamenn. En meðal kvenn-
anna voru nokkrar gamlar sagna-
konur. Þær höfðu nú tekið kristna
trú og í skírninni höfðu þær feng-
ið svo falleg nöfn, að þær gátu
tæplega borið þau fram sjálfar. Eg
nefni hér þær Klementínu, Bar-
báru og Appollóníu, vegna þess að
þær sögðu sögur, er settu sinn blæ
á andrúmsloftið í þessari bækistöð
vorri.
Skyndilega berast kveinstafir að
eyrum vorum, einna líkastir áköf-
um barnsgráti í fjarska. Það kem-
ur frá íshellu inni í víkinni. Þetta
er ís, sem myndaðist í fyrra og
sumarsólin hefir ekki megnað að
bræða. Flóðið hefir nú náð þessari
íshellu, fallið yfir hana og urgar
henni við klettana. Við það koma
fram þessi hljóð, sem eru eins og
neyðaróp. Samtalið þagnar og vér
hlustum aðeins á þessar stunur og
hljóð. Þá rís Klementína gamla á
fætur og vill hrista af sér þennan
óhugnanleik. Hún er líkust völvu,
varir hennar bærast, og vér vitum
að hún fer með særingar til þess
að verja oss. Það hefir eitthvað
skeð einhvers staðar, því að Ing-
nerssuit, eða jarðandarnir, eru að
gráta.
Klementína veit margt, sem öðr-
um er hulið. Hún segir oss frá
þeim kynnum, er hún hafði af jarð-
öndum áður en hún varð kristin.
Þeir voru alltaf að reyna að ná
henni til sín, en hún gat varist
þeim. En hún hefir aldrei orðið
vör við þá síðan hún tók kristna
trú, þeir eru hræddir við hana síð-
an. Enginn efast um að hún segi
satt því að jarðandarnir eiga heima
í sínum heimi, alveg eins og menn-
irnir eiga heima á jörðinni. Það
eru aðeins heiðingjar sem geta
kynnst þeim.
Þessir jarðandar eru góðgjarnir
og hjálpa mönnunum oft. En frænd-
ur þeirra, jötnarnir, eru verri. Þeir
koma skyndilega út úr sjávarhömr-
um með tröllahlátri og hæðnisóp-
um, og ráðast á menn, sem eru ein-
ir á ferð. Stundum birtast þeir úti
á sjó á hálfum húðkeip. Jötuninn
á hálfa húðkeipnum heitir Sarqis-
erasak, og hann á kerlingu, sem er
hálfu verri en hann sjálfur. Hún
á heima uppi í fjöllunum og hefir
langar járnklær bæði á höndum og
fótum, og eru þær svo hvassar og
harðar að henni er leikur einn að
grafa sig inn í harðasta granít.
Klementína þagnar, því að nú
þykist hún hafa lagt fram sinn
skerf til að aia á óhugnanleikanum.
En Appollónía, sem er yngri og
hefir því beðið, tekur nú til máls
og segir frá dulmögnunum upp til
fjalla.
Uppi á fjallatindunum eru nakt-
ir dvergar, sem heita Makakajuti.
Þeir njósna stöðugt um veiðimenn-
ina. Og þegar veiðimaðurinn hefir
náð í bráð koma þeir æðandi og
ræna henni frá honum.
Og svo er Aqajarorsiorpua, lif-
andi steintröll, sem stundum kem-
ur til mannabyggða, og allir deya
úr hræðslu sem sjá það.