Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Síða 38

674
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Flökkuljós
himingeimsins:
Halastjörnur
F R Á ómunatíð hafa halastjörnur
vakið undrun manna. Upphaflega
voru menn dauðhræddir við þær.
þessa skínandi eldibranda, sem
komu er minnst varði og æddu
um himininn, ólíkir öllu öðru á
festingunni, og hurfu svo aftur.
Þessi furðulega loftsjón gaf í-
myndunaraflinu byr undir báða
vængi meðal alþýðu, og sú trú
kom fljótt upp, að hún boðaði
stórtíðindi. En nú vita menn bet-
ur. ( Stjörnufræðingar vorra tíma
hafa leyst þessa gátu.
Halastjörnur fara eftir vissum
brautum, sem þó eru gjörólíkar
brautum himinhnattanna. Ferða-
lög þeirra virðast brjóta allar
„umferðareglur“ himingeimsins.
Þó eru þær bundnar af hinum
mikla alheimskrafti, sem nefmst
aðdráttarafl, og það ræður ferð-
um þeirra, svo að stjörnufræðing-
ar geta reiknað hvenær þær muni
birtast aftur. Þetta er þó undir
því komið að umferðartími þeirra
sé ekki allt of langur, ekki lengri
en 10—200 ár. „Nýar“ halastjörn-
ur, það er að segja, þær sem hafa
ekki sézt áður, koma eins og
þruma úr heiðskíru lofti, og ekk-
ert verður sagt um ferðalóg
þeirra, fyr en þær birtast að nýu,
máske eftir fjölda mörg ár.
Á hverri öld koma aðeins faar
halastjörnur, sem svo eru bjartar,
að þær verði sénar með berum
augum. Aftur á móti koma ár-
lega margar halastjörnur, sem
eru svo daufar ,að þær verða ekki
sénar nema í stjörnusjá.
Ljósmagn halastjörnu er mjög
mismunandi og breytilegt, og af
því má ráða að þær sé ekki þéttar
í sér. Gott dæmi um það er hala-
stjarnan „Schaumasse“, sem upp-
götvaðist 1911 og kennd er við
þann, sem fyrstur sá hana.
Snemma á árinu 1952 kom hún
aftur og var svo dauf, að hún
sást ekki nema í stjörnusjám. En
þegar kom fram í febrúar blossaði
hún upp og varð þá svo skær að
sumir sáu hana með berum aug-
um. Á þessum 40 árum, sem liðin
voru frá því að hún sást fyrst,
hefði hún komið nokkrum í nám-
unda við jörðina, og höfðu menn
I