Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Blaðsíða 25

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Blaðsíða 25
hann hafði áður tekið við sTftar að- slæöur. í>eir kunnu að veiða á flugu, gömlu mennirnir, og þeim lá venjulega minna á, en títt er um veiðimenn nú. Þeir, sem kynntust veiðiskap við hlið Eng- lendinga, er höfðu ámar á leigu allt sumarið, hljóta að hafa tekið aðra af- stöðu en þeir, sem veiða eftir skeið- klukku. í þá daga, eftir að Thomsens- ævintýrinu lauk, og árnar voru farn- ar að ná sér aftur, var sjaidan veitt fyrir neðan foss, er lax var í göngu. Þá var talið óskynsamlegt að stugga við göngufiski, fyrsta spölinn í fersk- vatni. Hins vegar munu Payne, Cros- field og aðrir góðir menn hafa lagt það í vana sinn að renna fyrir einn fisk í fossinum, en sá var síðar heilsoðinn til hádegisverðar. Oft liðu heilir dagar, án þess að rennt væri á efra svæðinu, eí logn var og sól. Betra var talið að bíða, enda myndi hann þá taka þeim mun betur við réttar aðstæður. Það eru ekki margir í dag, sem gefa eér tima til að reyna hverja fluguna eftir aðra, og bíða í allt að stundar- fjórðung á milli, unz rétt fluga finnst, eem er oftar en margir trúa. Til þess hafa menn ekki tíma í dag, þegar hver mínúta verður metin til fjár. Þá var lika laxinn meiri, enda rak ég í það augun í gömlum skýrslum run daginn, að afi og annar maður, sem skrifaðir voru fyrir fimmtudagsveiðum í ánum 1927, að mig minnir, höfðu þá um sum- aríð dregið tæpa 270 laxa, og voru þó ekki ’hæstir. Þó hefur margur maðurinn greinilega ekki talið efra svæðið girni- ILegt til vei'ði, fyrr en komið var fram á sumar, þótt flestir telji nú, að lax gangi seinna en áður. Þegar metveiðin fékkst, var það snemma í júlí, og hún féll í hlut þeirra, sem fyrstir renndu fyrir ofan Nr. 1 (Neðri-Sporðhyl, á nútímamáli), það sumarið. Pétri, afabróður mínum, fannst ætíð Kt’ð til ánna koma, eftir að Árbæjar- stíflan var gerð. Andúð sína hefur hann 6ennilega ekki átt langt að sækja, því að Gunnlaugur, faðir hans, sem var bæjarfulltrúi, barðist mikið gegn raf- Btöðvargerðinni, og taldi, að hún myndi ekki nægja, nema skamman tíma. Þá hugsuðu menn fyrst og fremst um það að fá rafmagnsljós, en gerðu sér litla grein fyrir því, að tilkoma rafmótors- ins myndi skjótt auka þörfina. Stöðina varð líka að stækka von bráðar. S tíflugerðin táknaði þáttaskil. Fyrrum hafði rányrkja Thomsens nær riðið ánum að fullu, en friðartímabil- ið, meðan Englendingar veiddu, varð þeim til bjargar. Þá var gífurleg laxa- gengd í árnar, enda var það þá, sem orð fór að fara af þeim á alþjóðavett- vangi, og þær taldar beztu ár í heim- inum. Klakið bjargaði um síðir ánum frá eyðileggingu. Hins vegar varð þá að taka upp á flutningi laxins upp á efra svæðið, sem var aðal paradís gömlu mannanna. Því trúa fæstir, hve sterkar minningar voru bundnar við ýmis æv- intýri þeirra. Það var engu líkara en Bérhver hylur, allt frá Nr. 1 og upp eftir, væri sérstakur heimur. Eftir breytinguna töldu margir, að efra svæð- ið væri ekki aðeins svipur hjá sjón, heldur væri það fyrir neðan virðingu fþeirra að renna fyrir lax, sem menn fcefðu farið höndum um, og oft bar þess sárgrætileg merki. Þess er skemmst að minnast, er kunningi minn einn fór í fyrra með tilvonandi geimfara, banda- jrískan, til veiða inn að ám, og þeir urðu vitni að því, er lax, genginn af vitinu, stökk á þurrt land, við fætur J»eirra. Blaðaljósmyndari var við hend- jna, og festi hann atbiuðinn á filmu. Ég held þó að afi hefði feaft gaman af því að rifja upp fyrri kynni sín við úrnar, hefði hann verið á lifí í sumar. Eftir rigningarnar miklu síðsumars, flutti mikill lax sig upp á efra svæð- 4ð. Reyndar var vatn svo gott í ánum í sumar, að viðbrigði voru að, og mun það vera fyrsta sumarið um langt skeið, ei ekki hefur þurft að flytja lax upp eftir. Ijagfæring á syðri hluta Ár- bæjarlónsins, og opinn farvegur þar um, hefur leyft óhindraða göngu síð- ustu árin, þegar nægt vatn er. Undir lok veiðitímans í sumar kraum- aði af laxi á efra svæðinu, og tók hann oft býsna vel. Það er hins vegar því miður ekki á hverju ári, að náttúran bætir úr vatnsskorti þeim í ánum, sem stafar fyrst og fremst af því, hve ó- hemju vatnsfrekir Reykvíkingar eru. Fróður verkfræðingur við Rafmagns- veituna, sem ég þreyti stundum á tali um árnar, sagði mér eitt sinn frá því, að Reykvíkingar notuðu um 12 sinnum meira vatn á dag á mann en talið hefði verið normalt, er hann las sín fræði suður í Kaupmannahöfn. Það er vart að furða, þótt Gvendarbrunnar standi ekki undir þessu öllu, og haldi heilum ám rennandi að auki. S umir vinir mínir telja mér það tn lasts, og álíta jafnvel jaðra við sjúkdóm, þegar ég tönnlast á því, að saga Elliðaánna kunni senn að vera á enda. Sennilega er ekki lengur nóg að vera Reykvíkingur, svo að menn kunni að meta þær. Menn þurfa að öllum líkindum, einkum þeir yngri, að hafa átt afa og frændur, sem voru á sumrin í sveit við árnar. Hins vegar hugga ég mig við það, að á surnrin sjást við ámar menn, sem bregður fyrir á gleðibrosi, sem þeir spara við sig á vetrum. Á vorin koma þeir akandi inn að ám á kvöldin, þeir sem ekki gera sér þangað ferð á morgn- ana, til þess að huga að laxinum, sem byltir sér í ósnum. Þá er mikið um það rætt, hvort hann gengur á þessu flóði eða næsta. Á næstu árum dugir þó sennilega ekki lengur að standa við brúna til að horfa á ósinn á vorin, því að mannshöndin hefur nú fengið útrás ifyrir framkvæmdasemi sína á þessum slóðum Reyndar er það athyglisvert, hve illa veiðist nú síðari árin neðan við brú. Ég minnist þess sérstaklega, af ástæð- um, er vikið verður að, hve veiðin gat verið góð á Breiðunni. Móðurbróðir minn stóð þar eitt sinn í göngu, sem hófst um hálfum öðrum tíma áður halda skyldi heim, og setti þar í hvem laxinn á fætur öðrum Ég annaðist maðkatilfærslu og löndun. Einhvern veginn vildi svo til, að gimi með öngli, sem skilið hafði verið eftir í gáleysi, festist í buxnarassinum. Hálf var kalt. Ég settist inn í bíl, meðan hann var að draga sjöunda fiskinn, en þá fest- ist girnisendinn milli hurðar og stafs, og öngullinn rauk í fingur mér. Lax- arnir urðu ekki fleiri, enda varð að aka mér í skyndi á slysavarðstofu, þar sem talsverð aðgerð fór fram. Það henti mig reyndar líka í fyrra, að ég varð að leggja frá mér stöng við árn- ar, vegna þess, að öngull sat í mér. Þá var um að ræða Mar Lodge nr. 8, sem mér mistókst svo hrapallega að kasta, að hún sat föst í augnalokinu á mér. Það eru ekki margir Reykvíkingar, sem vita það, að í Elliðaánum hafa verið skráðir um 60 veiðistaðir. Þeir eru færri nú, enda stendur nú hluti íarvegarins þurr á sumrum. í veiðihús- inu við árnar gefur að líta kort, þar sem allir gömlu staðimir eru merktir. Það var líka á þeim dögum, er vatn var um aHa ána, að meftn veiddu 20, 30, 40 jafnvel 63 laxa á dag. Þótt mangt sé breytt í dag, þá koma þó enn í ánutn stundir, sem vekja menn til umhugs- unar um, hvort fráleitt sé að endur- vekja gömlu, góðu dagana. Kunnur, slyngur veiðimaður fékk í sumar tví- vegis 16 laxa á hálfum degi, og í annað skiftið nær alla frá Nr. 1 upp að Hóls- streng, á svæ'ði, sem er varla meira en km. á lengd. í bæði skiftin vantaði hann aðeins 3 laxa upp á að ná heildarveið- inni i einni af stóránum austan fjallsu að er erfitt að vera gamaldags, einkurn á yngri árum. Þó er það að verða svo í dag, að það verður með hverjum deginum erfiðara að fá jafn- vel ágætisfólk til þess að viðurkenna, að það kunni að vera einhvers virði að halda í árnar. í mínum augum eru þær ekki aðeins gaman, sem kemur aftur, ár eftir ár, heldur nokkurs kon- ar tengiliður við gamalt fólk og gott, einfalt ef til vill og fastheldið, en þó heiðarlegt, sem neitaði jafnvel að láta leiða inn hjá sér rafmagn, vegna þess, að það var tilkomið fyrir virkjan áa, sem ekki mátti hreyfa. Svo mikið vatn er fallið til sjávar síðan, að jafnvel píþurnar, sem það hefur runnið um, eru að gefast upp, og leka því hvor í kapp við aðna. Þannig hafa ámar, að þessu leyti, þótt af þeim sé dregið, reynzt haldlbetri en mannanna verk. Sennilega koma ekki aðrar pípur í staðinn, og þá kann ým- islegt að breytast til betra við Árbæjar- stífluna. Ef til viU kemst þá Fjárhús- hylurinn í gagnið aftur, undir suður- glugga íbúanna á austurbakkanum. Þá fer aftur að verða læsilegur kafli, sem felldur var úr gömlu kennslubókinni hans afa. Sjálfur hef ég aldrei séð vesturána renna, en í hana gekk mikill fiskur á þeim tímum, er Reykvíkingar hópuð- ust inn að ám til að horfa á „gert í ár“, þ.e. lax tekinn á þurru. Þá munu menn hafa veitt vatni í kvíslarnar á víxL Enn stunda smástrákar silungs- veiði í skólplænunni, sem eitt sinn var vesturá, en heldur er það ógeðfellt tómstundagaman, og sýnu verra en veið- in forðum í Álalæk. Ég hugsa, að margir þeirra, sem elzt- ir eru, og enn stunda veiðar í ánum, telji sig ef til vill hafa verið uppi á hentugum tíma. Þeir, og ég þekki suma þeirra, hugsa með sér, að það sé bezt að vera burtu úr heiminum, áður en hann verður óþekkjanlegur. Hér kom- um við að viðkvæmu máli, vana gam- alla, fastheldinna Reykvíkinga, sem telja það til sinna forréttinda að vera aldir upp við að finna það við bæjar- dyrnar, sem erlendir menn verða oft að leita eftir í öðrum heimsálfum Eg er alltaf að berjast við það að reyna að komast með tærnar, þar sem afi hafði hælana við árnar. Ekki get ég leynt því, að áráttan jókst stig frá stigi, er ég komst að því, hvað hann Pétur, afábróðir minn, vissi mikið um þessar litlu ár. Hann kunni sögu þeirra á aðalblómaskeiðinu, og hún var ævin- týri líkust. Hann vissi allt um hætti og hegðan laxins í hverjum hyl. Eftir breytingarnar miklu lagði hann sjaldan leið sína að þeim. Hann vildi muna þær eins og þær voru. Þó veit ég til þess, að hann var dreginn „inn eftir“, eins og það hét, fyrir örfáum árum. Þá staldraði hann við um stund með öðr- imi manni á efra svæðinu, og dró sex laxa í beit á flugu í Coffin. Það var nokkru fyrir neðan þann stað, sem hann sagði mér, að hængaslagur hefði stað- ið eitt haustið, fyrir mörgum árum. Þá hafði hann verið sumarlangt með enskum veiðimanni, sem kom hingað snemma sumars. Sá kom með konu sinni, og hafði hún lagt á ráðin um leigu ánna, í þeirri von, að takast mætti að venja eiginmanninn af óskaplegum drykkjuskap. Veiðimaðurinn hafði þó fcaft þá fyrirhyggju að Ibyrgja sig vel ^ 24. desemiber 1966. —--------------------------------------------------------------LESBÓK MOROIINRT,ARSTNS AQ

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.