Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1984, Page 32

frosinni sveiflu til að gefa stúlkunni ímyndaða hreyf-
ingu. Lyklamerki liggur einnig þarna og pilturinn veltir
fyrir sér hvort sýslumaður hafi litið í glerið og snúið
merkinu eða látið hreppstjórann um það.
Hvert er samband yðar við þessa menn? spyr sýslu-
maður og á við Bosolino og litla höndlarann.
Ég er bílstjórinn þeirra, segir pilturinn.
Humm, segir sýslumaður.
Pilturinn telur víst að ritari muni bóka hummið. Svo
heldur sýslumaður áfram.
Yður er væntanlega kunnugt hvað hér hefur gerst.
Ákært er út af sölu á smyglvarningi. Þér vitið væntan-
lega hvaða smygl þetta er?
Nei, segir pilturinn. Ég veit ekkert um smygl, enda
hef ég ekki spurt hvaða vöru er verið að selja. Og þótt
mér hefði verið sagt það, þá hefði ég ekki vitað nema
varan væri tollafgreidd, nema spyrja sérstaklega að því.
Og þetta er það langt úti á landi að maður spyr ekki
svoleiðis spurninga. Eg kem því af fjöllum.
Svoooo, segir sýslumaður og syngur orðið. Þér eruð
starfsmaður þeirra og þér hljótið að vitað hvað þeir
hafa fyrir stafni.
Piltinum finnst þetta erfitt. En hann verður að segja
eitthvað til að bera af sér samsekt í smyglmáli, sem
honum kemur ekkert við. Hann leitar í huganum að
einhverri átyllu hversu fáránleg sem hún kynni að vera.
Þetta er misskilningur, segir hann. Ég var fenginn til
að keyra. Annars hef ég verið að safna gögnum í leikriti
sem ég ætla að skrifa. Honum dettur í hug að nú hafi
hann kannski talað sig of sleipan.
Leikrit, hvaða leikrit?, segir sýslumaður.
Ja, það er nú ekki orðið til enn, segir pilturinn.
Um hvað á leikritið að vera? segir sýslumaður.
Pilturinn ókyrrist í sæti sínu og hefur ekki hugmynd
um hverju hann á að svara. Hann lítur niður á hendur
sínar, sem eru svolítið pempíulegar af langvarandi að-
gerðarleysi.
Ég er að spyrja yður, segir sýslumaður.
Mér er nú ekki vel við að tala um verk mín áður en
þau birtast, segir pilturinn og minnist þess allt í einu að
hafa heyrt svona svar haft eftir miklum snillingi. Það
hlýtur að verka gáfulega, hugsar hann, af því menn á
svona stöðum gátu verið bókmenntalegir.
Ég get skilið það, segir sýslumaður. En það er betra
fyrir yður ef þér getið tilgreint efnið.
Pilturinn vonar að sýslumaður sjái ekki hvað honum
líður. Það eru harðir kostir að þurfa að tilgreina efni.
Hann hafði haldið að dygði að segjast vera að skrifa.
Efni er af mörgum toga, hugsar hann. Og það hlýtur að
hafa gerst eitthvað í þessum landshlutum sem sýslu-
manni er kunnugt um. Eins og annarsstaðar hljóta
menn að hafa verið drepnir í fjárhúskróm, eða þá að
börn hafa verið borin út löngu fyrir varnir, sem ekki
flokkuðust undir smygl. Skipreika menn hafa verið
rændir í fjöruborði og hent í sjóinn aftur. Og skammt
undan hafði ung, brúneyg stúlka skorið sig á háls á
tóftargarði og kallað um leið: Er ég ekki falleg núna?
Já, það er nú það. Pilturinn er búinn að skoða iðjuleys-
ishendur sínar góða stund. Svo segir hann lágt og var-
færnislega, eins og hann vili prófa hvort sýslumaður sé
að sperra eyrun:
Miklabæjar Sólveig.
Ritarinn lítur upp, tekur dósir sínar i snarhasti og
fær sér í nefið. Hann er líklega í þjóðfræðum. Svo
leggur hann pennann frá sér og snýr sér að sýslumanni.
A að bóka þetta?
Já, segir sýslumaður. Mætti kveður sig vera að vinna
að gagnasöfnun vegna leikrits um Miklabæjar Sólveigu.
Piltinum léttir. Hann er eins fjarri smygli og hann
getur orðið. Honum hefur tekist að rjúfa hina ströngu
línu yfirheyrslunnar og sýslumaður víkur að honum
nokkrum einskisnýtum spurningum áður en hann lætur
hann skrifa undir framburðinn og segir að hann megi
fara.
Bosolino og litli höndlarinn bíða enn, þegar hann
kemur fram fyrir. Hreppstjórinn sér til þess að þeir
geta ekki talast við. Þeir eru kallaðir inn aftur. Síðan er
þeim sagt að fara til herbergja sinna, en hreppstjórinn
biður piltinn að koma með sér. Hann þarf að láta opna
bílinn svo hann geti leitað. Þegar hann hefur hirt það
sem eftir var af smygli í bílnum, lætur hann piltinn
skipta um herbergi við litla höndlarann og flytja inn til
Bosolino. Þeir tveir eru bæði reiðir og hræddir og litli
höndlarinn sendir Bosolino heiftúðugt augnaráð. En
það gerir enga stoð. Bosolino hefur þegar kjaftað frá.
Pilturinn þykist sjá það á litla höndlaranum sem fer
með titrandi hendur inn í herbergi sitt og er lokaður
inni.
Nú gengur í garð tími þegar allar lindir tungunnar
eru uppþornaðar. Bosolino eyðir því sem eftir er dagsins
á rúmi sínu. Hann ýmist situr eða leggst út af og tyggur
vindilinn. Litli höndlarinn er aftur á móti athafnasam-
ari yfir í hinu herberginu. Hann virðist hafa samband
við umheiminn um glugga. Og þótt hann sé reiður bank-
ar hann í vegginn til að láta vita að sýslumaður hefUr
óskað eftir rannsóknarlögreglu að sunnan. Eftir það
liggur Bosolino lengi í rúmi sínu með lokuð augun þótt
hann sofi ekki. Seint um kvöldið bankar litli höndlarinn
aftur í vegginn. Sýslumaðurinn í næsta héraði hefur
fengið skipun um að gera húsleit hjá Bosolino. Eftir það
er lítill friður til að dorma. Bosolino æðir um gólfið eins
og hann hafi meltingartruflanir og bryður vindilstúf-
inn. Það er komið undir miðnætti þegar hann stansar
og hvessir augun á piltinn.
Þú verður að fara yfir fjallið, segir hann. Þú verður
að fara í nótt, þegar menn eru hættir að rápa hér um
Hótelið eins og höfuðsóttarkindur. Og þú verður að
segja konunni að fela draslið. Hann otar vindilstúfnum
að piltinum meðan hann talar. Síðan tekur hann velkt-
an klút úr vasa sínum og þerrar ennið og í kringum
nasavængina. Þú verður að vera kominn aftur fyrir
dögun, segir hann.
Fela það hvar?, segir pilturinn.
Fela það bara, segir Bosolino. Heyrirðu það, fela það
einhversstaðar í helvítinu strax í nótt. Þeir eru árrisulir
þessir skrattar. Það eru nú meiri andskotans lætin út af
þessu drasli. Svo verður hneyksli þegar kerlingin játar.
Kerlingin?, segir pilturinn og er búinn að gleyma
hvernig góssinu var smyglað til landsins, af því hann er
með hugann bundinn við ferðina yfir fjallið.
Þessi sem kom með smyglið frá Ameríku, segir Bosol-
ino. Líklega er hún svo ginnheilög, að þeir detta bara
ofan í hana.
í svarta myrki skömmu eftir miðnættið opnar piltur-
in gluggann á herbergi þeirra og vippar sér út fyrir.
Hann hafði fært bílinn á bak við húsið eftir að hafa
aðstoðað hreppstjórann. Bosolino lokar glugganum til
hálfs á eftir honum og horfir á hann hverfa út í húsa-
sundið. Þegar hann heyrir í bílvélinni og síðan snarka í
mölinni undan hjólunum, hallar hann sér út af í rúmið
og bíður.
Það er ekki mikils að vænta af því að aka yfir fjall um
nótt. Ljóskeilurnar skera myrkrið án afláts og vegurinn
er harður og þurr eftir fyrstu frostin og það er lítið ryk,
sem er gott af því sveitabíll gleypir loft eins og ryksuga,
svo menn snýta svörtu eftir skammar vegalengdir ef
raki jarðar og svali haustsins er ekki til að binda.
Pilturinn syngur sér til hugarhægðar og prófar vélar-
aflið með því að pína tíkina í brekkunum upp á fjallið. Á
leiðinni niður af því hirðir hann ekki um að stíga á
hemlana og það er stundum mikil ferð á honum, en hún
skiptir hann engu. Hann syngur bara þeim mun hærra.
Að tveimur tímum liðnum er hann kominn í hlað hjá
bensínstöðinni. Þaðan gengur hann eftir þröngum stíg
heim að íbúðarhúsinu, þar sem allt er í myrkri og fólk í
fastasvefni. Hann stansar á hlaðinu og horfir eftir hús-
hliðinni og veltir fyrir sér hvar svefnherbergið er, af því
hann vill ekki vekja íbúana með þetta leyndarmál á
tungunni. Það er aðeins handa konunni.
Hún hlýtur að hafa einhverjar áhyggjur á sinninu
vegna þess að hún sefur laust. Hann hefur varla komið
við rúðuna þegar hún er risin upp einhversstaðar inni í
dimmu herberginu til að líta út um gluggann. Dauft
ljósið frá kúplum bensíntankanna varpar draugalegri
birtu um hlöð og húsveggi og á andlit konunnar innan
við rúðuna. Hár hennar er úfið eftir svefninn og nátt-
kjóllinn hefur sigið út af vinstri öxlinni. Hún er að toga
í hlirann meðan hún er að koma piltinum fyrir sig og
átta sig á, að hann er ekki venjulegur næturhrafn að
kvabba um bensín. Henni kemur á óvart að sjá hann
þarna þegar hún hefur þekkt að þetta er aðstoðarmað-
urinn sem þeir fengu áður en þeir lögðu í ferðina. Maður
hennar er sýnilega ókominn. Hann hefur lykla. Piltur-
inn bendir henni til dyranna.
Þau heilsast og hún víkur fyrir honum svo hann kom-
ist inn í ganginn. Síðan lokar hún dyrunum, en þegar
hann sér að kveikt hefur verið á útiljósinu seilist hann
til og slekkur. Það er nóg að hafa ljós á ganginum við að
segja það sem þarf. Hún hefur ekki farið í neitt utan
yfir náttkjólinn og henni verður fyrst fyrir að bjóða
honum kaffi í eldhúsinu. Hún geymir það í brúsa og það
er enn sæmilega heitt, þótt komið sé fram á nótt. Hon-
um hlýnar af því að drekka kaffið og af því að sitja inni
í húsinu eftir gjóstinn í bílnum. Hann hefur ekki augun
af konunni meðan hún er að bjástra við kaffið og hella í
bollann hans. Svo leggur hún flata lófana á borðið og
hallar sér fram yfir bekkinn og spyr hvort hann sé
svangur og vilji eitthvað með kaffinu. Náttkjóllinn sig-
ur niður að framan við það að hún lútir og hann heyrir
ekki spurningar hennar fyrr en hún endurtekur þær.
Nei takk, segir hann, bara kaffi.
Hún fær sé sæti gegnt honum og horfir á hann
drekka úr bollanum.
Er eitthvað að?, segir hún eftir stundarkorn.
Nei, ekkert stórvægilegt, segir hann. En þeir hafa
verið teknir.
Hafa þeir verið teknir?, segir konan og það kennir
undrunarhreims í rödd hennar. Það er nokkur þögn,
eins og hún sé að átta sig. Fara þeir í fangelsi?, segir
hún svo.
Nei, segir pilturinn. Ekki út af svona máli. En þeir fá
kannski sekt. Og svo er einhver frú fyrir sunnan. Hún
flutti þennan varning til landsins. Ég býst við að hún
fái fyrir ferðina sé hún ekki heilög.
Smygldrottningin, segir konan og brosir, og pilturinn
heyrir á þessu að hún þekkir þetta allt, hvaðan smyglið
er komið og hver flutti það til landsins. Og honum
finnst auðveldara að færa henni skilaboðin fyrst svo er.
Hann er ekki að tala við óttaslegna konu sem vex í
augum árekstur við yfirvöldin. Hann er að tala við
veraldarvana manneskju.
Ég var sendur með skilaboð til þín, segir hann. Þú átt
að taka góssið og fela það. Við erum í stofufangelsi eins
og stendur og það er von á rannsóknarlögreglu að sunn-
an. Sýslumaðurinn kemur hér í fyrramálið til að gera
húsleit og þá er eins gott að hann vaði ekki í hálsbind-
um og lyklakippum. Ég stalst hingað til að láta þig vita.
Svo brosir pilturinn til hennar yfir fölrósóttan vaxdúk-
inn.
Fela það?, segir konan. Hvar á ég svo sem að fela
það?
Nú veit ég ekki, segir pilturinn, og það kennir hlut-
tekningar í röddinni. Þinn höfuðverkur en ekki minn.
Svo lýkur hann úr bolla númer tvö og segir: Ég verð að
flýta mér aftur í stofufangelsið.
Aumingja drengurinn, segir konan og leggur hlýja
hönd sína ofan á hægri hönd hans, sem hann lætur
hvíla á borðinu.
Iss, segir pilturinn og lætur höndina liggja. Þetta er
nú ekki stórt mál. Hann vill láta hana trúa að hann sé
líka veraldarvanur þótt hann sé aðeins rúmlega tvítug-
ur.
Dótið er niður í skúr, segir konan. Ég verð að koma
því fyrir undir dýnum og teppum uppi á háalofti.
Er það öruggt, segir pilturinn.
Þangað fer aldrei neinn, segir konan og lofthlerinn er
bara sagaður úr loftinu. Það þarf stiga til að komast
upp og honum týni ég á eftir.
Jæja, segir pilturinn. Hann heyrir að hér eru ráð
undir rifi hverju. Ég get víst ekkert hjálpað. Og ég þarf
strax til baka hvort eð er.
Það gerir ekkert, segir konan og dregur höndina til
sín. En það er ekkert rafmagn í skúrnum svo þú ættir
að færa kassana með mér að dyrunum áður en þú ferð.
Hann leggur af stað yfir fjallið um klukkan hálf
fjögur, og þótt honum finnist tíminn naumur fer hann
sér hægar á bakaleiðinni. Uppi á háfjallinu sækir á
hann svefn og hann finnur allt í einu til þreytu, eins og
maður sem er að ljúka langferð. Og hugur hans er að
hvarfla til konunnar. Hún fór í vínrauða kápu með
svörtum skinnkraga utan yfir náttkjólinn vegna næt-
urkulsins. Inni í skúrnum kveikti hún á kerti og kom því
fyrir á hvítri undirskál, sem hún setti á pappakassa
utan um Shellolíur. Síðan tóku þau góssið og stöfluðu
því við dyrnar meðan birtan frá kertaljáoinu flökti
heimilislega um bárujárnið í veggjum og þaki. Það kom
smám saman einskonar innileiki yfir þau í hálfrökkrinu
og hendur þeirra snertust. Stundum fann hann fyrir
mjöðmum hennar upp við sig þegar þau voru að bogra,
uns þau runnu saman upp við eina kassastæðuna og
þögnin og kertaljósið vöktu yfir flýtisverkum þeirra.
Það er eins og byrjað sé að grána fyrir degi þar sem
fjallgarða ber við himin og hugur hans er alltaf að
hvarfla til konunnar. Enginn veit hvort hann kemur
aftur eða hvað þau muni segja í viðurvist annarra eftir
þessa smyglnótt. Kominn niður af fjallinu æsir hann
ferð sína að nýju í kappi við vaxandi skímu. Og það ríkir
dauðakyrrð í þorpinu þegar hann nær þangað undir
morgun. Fólk fer ekki snemma á fætur og kannski er
sunnudagur, hugsar pilturinn meðan han rennir bílnum
eftir snarkandi mölinni upp sundið undir hótelgluggan-
um. Ljós logar í herbergi þeirra, og þegar hann stígur út
stendur Bosolino við gluggann og tyggur vindil sinn.
Reykjavík í nóvember 1984.