Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1984, Page 44

Silfurnælan
Bernskuminning eftir HÖSKULD SKAGFJÖRÐ
g var 12 ára snáði og átti heima á góðu
sveitaheimili á Norðurlandi. Ég var frekar
lítill eftir aldri, en býsna kartinn og frekar
áhugasamur við það sem ég gekk að. Samt
var mér nú ekki alveg sama hvað ég var
látinn gera. Best kunni ég við mig að snú-
ast kringum ærnar á vorin, eftir að þær
fóru að bera, enda byrjaði þá sérstakur
kapituli í búskapnum heima.
Besti vinurinn minn hann Snati var allt-
af með mér og var stundum að sjá á hon-
um eins og hann hafi hlakkað til að vera
kominn í skemmtilega vinnu, eftir hvíld
vetrarins. Ærnar voru hafðar heimavið
um sauðburðinn, eftir að þær höfðu borið
voru þær smátt og smátt reknar út í
Lambhöfða. Þar var sumarbeitin og þar
voru þær frjálsar og þar leið þeim vel.
Pyrst var rekið gegnum flæðiengið síðan
kom Stóramöl sem skildi að sjó og vatn.
Þetta var langur malarkambur frekar illur
yfirferðar, með ægisorfnum steinum, sem
líktust hver öðrum, en enginn þeirra var
eins. Maður varð að fara hægt og gætilega
með reksturinn, því lömbin áttu það til að
festa litlu klaufirnar sínar á milli steina
og kom fyrir að þau þurftu að taka dálítið
á til að losna. Eftir þessu varð ég að hafa
huga á. Snati var þarna í sínu aðal hlut-
verki og gætti þess vel og vandlega að eng-
inn færi úr hópnum eða færi neinn útúr-
dúr. Best var fyrir okkur að halda sig sem
næst vatninu, þar voru líka grasgeirar á
stöku stað, og það kunnu lömbin vel að
meta þau tóku á sprett og hoppuðu upp í
loftið af ánægju.
Lambhöfði er hár og snarbrattur, þar
mætist grjót og gróður í miðjum brekkum.
Þegar við vorum komnir upp settumst við
Snati niður og borðuðum nestið okkar, en
lömbin stukku undir mömmur sínar og
fengu sér ærlegan mjólkursopa. Ég lét
Snata um það að koma kindunum upp á
Lambhöfðann. Samt kom það nú fyrir að
ég fór sjálfur upp, sérstaklega þegar veðr-
ið var gott, því útsýnið var fagurt þar uppi
í hvaða átt sem litið var.
í brekkunum skammt frá uppgöngunni
var allstór gróðrarblettur og þar var smá
reitur og í honum uxu villt jarðarber, þau
urðu ekki fullvaxin fyrr en seint að sumri.
Oft hugaði maður að hvernig sprettunni
liði svona til forvitni. Við krakkarnir
máttum tína uppí okkur, en það voru
óskráð lög að enginn mátti tína í ílát nema
móðir mín, þetta var hennar einkareitur.
Það var þess vegna siður hjá henni að fara
út í brekkurnar síðla sumars, með tveggja
potta fötu og tína. Oftast kom hún heim
með fulla fötu af fallegum stórum jarðar-
berjum. Einu sinni sem oftar fór mamma
út í Lambhöfða til að tína, hún valdi sér
ævinlega gott Veður og var einsömul, hún
vildi ekki hafa okkur strákana með, vissi
sem var að þá yrði kannski ekki eins hátt í
fötunni er heim kom. Við skildum mömmu.
Svo var það einu sinni er hún kom heim
úr slíkri ferð, sá ég að hún var ekki eins
glöð og venjulega; líklega hafði eitthvað
sérstakt komið fyrir, enda var það líka.
Hún hafði nefnilega tapað brjóstnælunni
sinni, sem hún hafði fengið í afmælisgjöf.
Þetta var falleg silfurnæla og meir að
segja ágrafin.
Það fyrsta sem ég gerði var að bjóða
henni að fara út eftir morguninn eftir og
leita. Ég vissi nákvæmlega hvar berin voru
tínd. Mamma þóttist vera alveg viss um að
hafa tapað nælunni þegar hún var að tína
’jerin. Eg stóð við orð mín og labbaði út í
Lambhöfða strax daginn eftir, en ekki
fann ég næluna. Ég leitaði eins vel og
skipulega og ég gat, ég held að ég hafi
farið einar fjórar ferðir með stuttu milli-
bili, en allt kom fyrir ekki, ég gat hvergi
fundið næluna.
Nú fór að hausta og allra veðra von.
Allir voru nú hættir að hugsa og tala um
næluna. Þó gat ég ekki stillt mig um það
einu sinni þegar við vorum að borða að
láta þess getið hvar ég héldi að hún væri
niðurkomin. Allir við borðið mændu á mig
þegar ég kom með þá skýringu, að líklega
hefði huldukona fundið hana og bætti því
við að allir vissu að huldufólk byggi í
Lambhöfða. Mamma sagði og brosti að það
væri bara gaman ef einhver gæti haft
gagn og gaman af henni. Pabbi var nú
aldeilis ekki á sama máli, hann spurði
okkur, hvort við vissum ekki að hrafninn
væri sérlega gefinn fyrir að ná sér í smá-
hluti sem glittir á; hann hefði vel getað
fundið hana og flogið svo með hana út í
buskann. Veturinn kom með sína snjóa
sem hlóðust á jörðina. Lambhöfði var hvít-
ur allan veturinn. Svo kom blessað vorið á
sínum tíma. Snjóa leysti og lækir runnu til
sjávar. Sauðburður var í aðsigi. Ég hélt
mínum gamla sið og rak í Lambhöfða hóp
eftir hóp svona eftir því hvernig sauðburð-
ur gekk. Ekkert markvert skeði í fyrstu
ferðum, nema hvað Snati var farinn að fá
sér sundspretti í vatninu, sérstaklega þeg-
ar heitt var í veðri. Svo var það einn sól-
fagran vormorgun að við löbbuðum með
nokkrar lambær, sem búið var að taka frá
og tilbúnar voru að fara á sumarbeit.
Fjármaðurinn, glöggur maður og gæt-
inn, hafði grun um að nokkrar óbornar ær
hefðu stolist út í Lambhöfða. Það reyndist
líka rétt hjá honum.
Okkur gekk vel yfir Stórumöl, og þegar
út í brekkurnar kom ákvað ég að fara alla
leið upp. Veðrið var yndislega fagurt og
mikill hiti. Og nú var að komast upp; þar
mundum við hvíla okkur, borða nestið
okkar og njóta þess að vera til. f þessum
hita gengu ærnar silalega og lömbin voru
furðanlega dugleg að ganga á brattann. Ég
fór úr peysunni minni og kastaði henni í
grasið, en á nestinu hélt ég. Snati dinglaði
rófunni í hvert skipti sem ég horfði á
hann; hann vissi hvað var í malpokanum.
Þegar upp á brún kom heyrði ég ein-
kennilegt hljóð, sem ég gat eiginlega ekki
greint hvað var. Hvað gat þetta eiginlega
verið? Ég var góða stund að átta mig á
þessu; svo rölti ég á hljóðið, en þurfti að
fara yfir smá hæð, og þegar ég kom í hall-
ann hinum megin blasti við mér sjón, sem
ég gleymi aldrei. Þarna í slakkanum lá
kind sem var að bera, en lambið vildi ekki
koma. Hún hljóðaði óskaplega sárt og var
auðsjáanlega yfirkomin af þreytu. Mér
fannst snöggvast sem ég missti mátt í fót-
unum, en það gat nú bara verið hugarburð-
ur. Ég flýtti mér á staðinn. Þetta var afar
falleg kind, snjóhvít á lagðinn, gulbrún í
framan með hreinleg og vel löguð horn.
Hún hafði stolist út í Lambhöfða. Þetta
var tvævetla sem var að bera sínu fyrsta
lambi.
Ég stóð kyrr eitt augnablik og fór að
hugsa. Hvað átti ég að gera? Ég hugsaði til
þess að einu sinni hafði ég séð fjármann-
inn heima hjálpa kind í slíkum tilfellum og
það gaf mér vissan styrk. Ég varð að taka
ákvörðun; það gæti orðið um seinan að
fara heim og biðja um hjálp. í fæðingar-
hríðunum hljóðaði vesalings ærin sárt,
hún teygði höfuðið fram og upp, síðan
lagði hún það máttvana á jörðina. Það
hrundu tár niður kinnar hennar, sem
vættu sólþurrkað grasið. Ég ákvað að
reyna að hjálpa og bretti upp skyrtuerm-
arnar mínar; fór á bæði hnén og byrjaði að
toga í lappirnar á lambinu, sem komnar
voru út ásamt snoppu. Ekki gat ég hreyft
lambið neitt að gagni; mér datt í hug að
líkast til stæði á hornunum. Ég fór þess
vegna með fingur á milli og reyndi að kom-
ast fyrir annað hornið. Ég sneri lítið eitt
hausnum og þegar annað hornið var komið
gekk allt eins og í sögu. Nú togaði ég lamb-
ið af öllum mínum kröftum. Ærin gaf frá
sér sárt jarm og lambið lá máttlaust í
grasinu. Ég hreinsaði slím úr munni þess
tók svo hrússa litla upp á afturfótuíium og
hristi hann dálítið og þá opnaði karl aug-
un. Ég varð fyrir smávegis vonbrigðum að
heyra ekkert í lambinu; hafði nefnilega
heyrt það hjá ljósmóðurinni, að hún væri
alltaf svo ánægð að heyra nýfædd börn
reka upp org.
Það leið nokkur tími þangað til ærin gat
staðið upp. Ég beið spenntur en smávegis
dasaður eftir viðureignina og fór nú til
kindarinnar og klappaði henni á kinnina
og óskaði henni til hamingju með lambið
sitt. Brátt stóð hún á fætur og tók til að
kara hrússa sinn, sem var að gera tilraun
til að standa upp.
Mér fannst ég vera orðinn fullorðinn
maður; svo hreykinn var ég af þessu öllu
saman. Snati minn lá þarna rétt hjá mér
og sleikti sólskinið og virtist ekki hafa
áhýggjur af neinu. En hvernig sem á því
stóð hafði ég enga lyst á nestinu mínu, svo
Snati fékk það eins og það lagði sig.
Ég settist á þúfu og sá þegar lambið
fékk sér sinn fyrsta mjólkursopa, en ég sá
meira. Hvað var þetta sem lá í grasinu rétt
við hliðina á mér? Nú var ég aldeilis agn-
dofa. Lá ekki silfurnælan hennar móður
minnar þarna uppi á lítilli þúfu. Ég ætlaði
tæpast að trúa mínum eigin augum. Ég tók
hana upp; það var engum blöðum um það
að fletta, þetta var nælan hennar mömmu,
sem búin var að vera týnd frá því í fyrra-
sumar. Ég hugleiddi hvort þetta væri
þakklæti frá Guði fyrir það verk sem ég
hafði unnið í dag. Eða hafði álfkonan vilj-
að skila nælunni aftur. Nú varð ég að flýta
mér heim og segja tíðindin. Þetta var nú
meiri dagurinn. Ég stökk í lækjarsprænu
og þvoði mér um hendurnar. Tók svo peys-
una mína og batt hana um mig miðjan og
rölti af stað heimleiðis. Nú snerust hugs-
anirnar í kollinum á mér. Ekki kom það til
mála að segja stærri strákunum frá kind-
inni, nei aldeilis ekki, þeir mundu bara
stríða mér, ég þekkti þá kalla, en mömmu
varð ég að segja allt.
Við löbbuðum Stórumöl og það sem næst
vatninu. Snati var ýmist langt á eftir mér
eða undan, stundum stansaði hann og
glápti á fuglana á vatninu, en allt í einu
tók hann sprett og vippaði sér útí og fékk
sér sundsprett. Snati synti alltaf hunda-
sund, hvernig sem ég var búinn að segja
honum að fara nú að synda eins og maöur.
Þegar ég kom heim var mamma ein inní
eldhúsi, allir aðrir voru við vinnu úti í
góða veðrinu. Ég á varla orð til að lýsa því
hvað mamma varð glöð og um leið hissa
þegar ég rétti henni næluna hennar. Hún
faðmaði mig að sér og þakkaði mér fyrir
með þeim orðum að hún hefði oft hugsað
sem svo að ef nælan kæmi í leitirnar, þá
kæmi ég með hana. Allt í einu snéri hún
sér að mér og sagði: Mér finnst þú eitthvað
svo dularfullur drengur minn. Ég vissi í
fyrstu ekki hvað ég átti að segja, en muldr-
aði eitthvað á þá leið að það væri nú
kannski von.
Svo sagði ég henni alla söguna eins og
hún lagði sig, en bað hana að vera ekki að
segja strákunum frá þessu. Mamma tók í
báðar hendur mínar og sagði: Mér þótti
mjög vænt um að þú skyldir finna næluna
mína, en ennþá vænna að þú skyldir hafa
kjark í að hjálpa kindinni. Þetta er mikill
happadagur fyrir þig. Ég klóraði mér í
kollinum og sagði: En mamma, heldurðu
ekki að álfkonan hafi viljað skila þér næl-
unni þinni aftur og sett hana þarna á þúf-
una hjá mér? O, ætli það vinur minn; ég
hugsa að hann pabbi þinn eigi kollgátuna
sagði mamma brosandi. Já nú skil ég, það
er hann krummi gamli.
HÖSKULDUR SKAGFJÖRÐ er leik-
ari í Reykjavík