Morgunblaðið - 24.01.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
1. „Eitt af verkefnum íslenskra stjórnvalda er
að móta framtíðarstefnu og samningsmarkmið
Íslendinga í samskiptum við Evrópuþjóðir með
varanlegum og tryggilegum hætti sem sam-
rýmist framtíðarstefnu, hagsmunum og rétti ís-
lensku þjóðarinnar. Í þessu skiptir m.a. máli að
tryggja þátttöku Íslendinga í undirbúningi
mála, umfjöllun og ákvörðunum og áhrif Íslend-
inga á umhverfi sitt, hagsmunamál og þróun.
Evrópuþjóðir eru mikilvægustu viðskiptaþjóðir
Íslendinga, og mikilvægustu menningarsam-
skipti Íslendinga eru við Evrópumenn. Íslend-
ingar eru nú þegar virkir þátttakendur í Evr-
ópuþróuninni og eiga mjög mikið undir því að
hún skili sem mestum og bestum árangri.
Leggja ber mikla áherslu á málefnalegan und-
irbúning Íslendinga, upplýsingamiðlun til al-
mennings og kynningu íslenskra hagsmuna og
sjónarmiða innan lands og utan. Mikilvægir
þættir í þessu starfi felast í því að undirbúa,
móta og endurskoða stöðugt þá skilmála og
markmið sem Íslendingar vilja leggja til grund-
vallar í Evrópusamskiptum og almennt í sam-
starfi við aðrar þjóðir. Nauðsynlegt er að leggja
sérstaka áherslu á að nýta tækifæri sem fulltrú-
ar Íslands fá í samskiptum við stofnanir Evr-
ópusambandsins, ekki síst meðan mál eru enn á
frumstigi, enda vitað að ýmsar mikilvægar
ákvarðanir eru mótaðar þá þegar og stefna í
meðferð mála ræðst gjarnan þegar í byrjun um-
fjöllunar.
2. Aðstæður í Evrópuþróuninni breytast ört og
samhliða breytist aðstaða Íslendinga. Það er
því tímabært að endurskoða stöðugt stöðu og
horfur Íslands í Evrópuþróuninni. Það er ekki
einsýnt lengur að telja Ísland utan við vettvang
Evrópusambandsins eða að útiloka fyrirfram
valkosti, möguleika og tækifæri þjóðarinnar á
þeim vettvangi. Upplýsingar benda til þess að
enn megi leitast við að treysta og styrkja fram-
tíðarmöguleika samningsins um Evrópska
efnahagssvæðið og jafnframt kann að vera
mögulegt að tryggja rétt, hagsmuni og framtíð-
armöguleika Íslendinga innan Evrópusam-
bandsins, en um slíkt þarf þó að nást samnings-
niðurstaða sem þjóðin fellst á. Bent hefur verið
á að aðildarviðræður við Evrópusambandið
nýtast einnig sem undirbúningur tvíhliða samn-
inga eða annarra samstarfshátta en fullrar að-
ildar. Samskipti Íslendinga við aðrar þjóðir,
þátttaka í Evrópuþróuninni og viðræður um
hugsanlega aðild Íslendinga að Evrópusam-
bandinu, ef til kæmi, eru leiðir til að ná mark-
miðum þjóðarinnar en ekki markmið í sjálfum
sér og ákvarðanir um þessi mál eiga að vera
frjálsar ákvarðanir á eigin forsendum Íslend-
inga og að eigin frumkvæði þeirra.
3. Unnið skal að samningsmarkmiðum Íslend-
inga á sviði Evrópusamskipta á komandi árum
með þessum hætti einkum:
a) Stöðugt verði unnið að stefnumótun og mark-
miðssetningu Íslendinga á þessum sviðum,
og að endurskoðun og þróun stefnumiða í
ljósi aðstæðna.
b) Samskipti Íslendinga við Evrópusambandið
byggist á samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið og stefnt verði að því að samn-
ingurinn geti haldið upphaflegum markmið-
um sínum og aðildarþjóðir haldið sínum hlut
og réttindum andspænis Evrópusamband-
inu, þ.á m. sem fullgildir þátttakendur í sam-
starfi við nýjar stofnanir Evrópusambands-
ins og á nýjum sviðum sem Evrópusam-
bandið tekur að sér.
c) Ef ekki reynist grundvöllur til að byggja á
samningnum um Evrópska efnahagssvæðið,
þannig að hann fullnægi til frambúðar skil-
yrðum og markmiðum Íslendinga, skal
ákvörðun tekin um það hvort óskað skal við-
ræðna við Evrópusambandið um fulla aðild
Íslendinga að því, m.a. á grundvelli þeirra
skilmála og samningsmarkmiða sem Íslend-
ingar setja sér, eða hvort leitað skal annarra
valkosta.
d) Ef til ákvörðunar um aðildarumsókn að Evr-
ópusambandinu kemur skal hún borin undir
þjóðaratkvæði ásamt öðrum raunhæfum
kostum er til greina koma í Evrópusamvinn-
unni, m.a. vegna undirbúnings að þeim
breytingum á stjórnarskrá og lögum sem
nauðsynlegar verða og til að hefja samninga-
umleitanir.
e) Ef aðildarviðræður skila sameiginlegri nið-
urstöðu um aðild Íslendinga að Evrópusam-
bandinu skal hún að nýju lögð undir þjóð-
aratkvæði áður en til skuldbindinga kemur,
en verði aðildarsamningur felldur í þjóðarat-
kvæðagreiðslu, eða leiði aðildarviðræður
ekki til sameiginlegrar niðurstöðu, skal leit-
að viðræðna um tvíhliða samning við Evr-
ópusambandið.
4. Íslendingar eiga að öðru jöfnu ekki að leggja
áherslu á að semja um undanþágur eða tíma-
bundin frávik frá almennum skilyrðum í sam-
skiptum sínum við erlendar þjóðir, þótt slíkt
geti reynst nauðsynlegt í vissum málum vegna
sérstöðu, heldur fremur á langtímasamninga og
ásættanlega túlkun, útfærslur og tilhögun eftir
því sem aðstæður leyfa hverju sinni. Reynsla
þjóða af aðildarviðræðum við Evrópusamband-
ið bendir t.a.m. til þess að nokkurt svigrúm geti
verið í túlkun og útfærslum, og þurfa Íslend-
ingar reyndar að leggja mikla áherslu á þetta,
hvort sem um aðildarviðræður verður að ræða
eða önnur samskipti. Hér verður á eftir vikið að
nokkrum mikilvægum samningsmarkmiðum og
skilmálum Íslendinga í Evrópusamskiptum og
samskiptum við aðrar þjóðir yfirleitt, en ekki er
um tæmandi lýsingu að ræða. Sérstaklega er
vikið að þeim sviðum sem samningurinn um
Evrópska efnahagssvæðið tekur ekki til.
5. Meðal mikilvægra markmiða Íslendinga á
sviði fiskveiða eru þessi:
Skýlaus réttur Íslendinga við hagnýtingu
auðlinda í efnahagslögsögu Íslands. Tillit verði
tekið til mikilvægis fiskveiða í atvinnulífi Ís-
lendinga og til þess að fiskveiðar eru sjálfbær
og arðbær atvinnuvegur hér. Efnahagslögsag-
an sé viðurkennd sem sérstakt stjórnunarsvæði
og fylgt ráðgjöf íslenskra stofnana við ákvarð-
anir um hana og nýtingu veiðistofna og annarra
auðlinda innan hennar. Íslendingar annist um-
sjá og eftirlit með efnahagslögsögunni. Ná-
lægðarregla ráði um alla nánari tilhögun og Ís-
lendingar ákvarði um nánari útfærslu fiskveiði-
stjórnunar. Íslendingar hafi í raun algert for-
ræði um kvótasettar svæðisbundnar fiskteg-
undir. Staðfest verði að þessi forgangur haldist
við hugsanlega stækkun kvóta og að aðrir geti
ekki nýtt sér samdrátt í veiðum Íslendinga eða
vannýtta kvóta, hvort sem er samtímis eða síð-
ar, svo og að erfiðleikar í veiðum á öðrum haf-
svæðum verði ekki látnir koma niður á Íslend-
ingum. Fylgt verði ráðgjöf íslenskra stofnana
um áður vannýtta veiðistofna og aðrar áður
vannýttar auðlindir á svæðinu. Um nýtingu
kvóta í efnahagslögsögu Íslands verði miðað við
að útgerðarfyrirtæki starfi samkvæmt reglum
sem kveða m.a. á um forræði og eignarhald Ís-
lendinga, ráðstöfunar- og nýtingarrétt, há-
markskvóta og rekstrarleg tengsl við atvinnulíf
í landi, þannig að tryggt sé að forræði Íslend-
inga yfir auðlindinni glatist ekki. Samkomulag
náist um samkeppnisstöðu Íslendinga, m.a.
varðandi rekstrarumhverfi fiskveiða og stuðn-
ingsaðgerðir. Íslendingar áskilji sér sjálfstæð-
an rétt til sóknar á úthafinu, enda verði fylgt
sameiginlega viðurkenndum reglum um deili-
stofna og úthafsveiðar, m.a. um tillit til veiði-
reynslu, líffræðilegrar dreifingar, og mikilvæg-
is í efnahags- og atvinnulífi.
6. Meðal mikilvægra markmiða Íslendinga á
sviði landbúnaðar og búvöruiðnaðar eru:
Áfram verði fylgt núverandi landbúnaðar-
stefnu, en meginatriði hennar eru m.a.: – að
framleiðsla búvara til neyslu og iðnaðar skuli
verða í sem nánustu samræmi við þarfir þjóð-
arinnar og tryggi ávallt nægilegt vöruframboð
við breytilegar aðstæður í landinu; – að innlend
aðföng skuli nýtast sem best við framleiðslu bú-
vara, bæði með hliðsjón af heilbrigði, fram-
leiðsluöryggi og atvinnu; – að kjör þeirra sem
landbúnað stunda skuli verða í sem nánustu
samræmi við kjör annarra stétta. Þá er einnig
mikilvægt að Ísland verði áfram viðurkennt
sem sérstakt verndarsvæði vegna sjúkdóma-
hættu í matvælum, búfé og öðrum dýrum.“
Í álitinu eru einnig tilgreind mikilvæg mark-
mið á sviði byggðamála og sagt að knýja verði
fram viðurkenningu sérstakra vandamála harð-
býlis og dreifðrar byggðar. Meðal annarra
markmiða er nefnt að staðfesta þurfi stöðu Ís-
lands í öryggis- og varnarkerfi og tryggt að
nauðsynlegt svigrúm verði til aðlögunar, meðal
annars vegna sérstöðu íslensks atvinnulífs.
Evrópunefnd Framsóknarflokksins skilar áliti um Evrópumál og framtíðartengsl Íslands við Evrópu
Niðurstöður um
samningsmarkmið
í Evrópusamskipt-
um Íslendinga
Morgunblaðið/Þorkell
Frá ráðstefnu ungra framsóknarmanna um Ísland og ESB fyrr í vetur, þar sem Halldór Ás-
grímsson kvað orðið aðkallandi að taka Evrópumálin til umræðu.
Framsóknarflokkurinn birti í gær niðurstöður
Evrópunefndar sinnar um Evrópumál og framtíðar-
tengsl Íslands við Evrópusambandið. Niðurstöður
nefndarinnar eru birtar hér að mestu.
HALLDÓR Ásgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, segir að með
skýrslu Evrópunefndar flokksins
séu í fyrsta sinn sett fram samnings-
markmið Íslendinga ef til viðræðna
kemur um hugsanlega aðild að Evr-
ópusambandinu. Í samtali við Morg-
unblaðið telur Halldór að samnings-
markmiðin séu raunhæf og á þau
muni reyna í mögulegum aðildar-
viðræðum.
Hann segir að í skýrslunni sé sá
kostur ekki sleginn af að Íslending-
um beri að halda EES-samninginn.
Samningurinn hafi reynst vel og
geti reynst áfram vel í einhvern
tíma til viðbótar. Hvað þá gerist eigi
eftir að koma í ljós, til dæmis hjá að-
ildarþjóðum samningsins. Ísland
geti þurft að taka nýjar ákvarðanir
með stuttum fyrirvara og af þeim
sökum sé mikilvægt að umræða um
Evrópumál haldi áfram hér á landi
og þroskist meðal þjóðarinnar.
Aðspurður hvaða leið Framsókn-
arflokkurinn sé að fara með skýrsl-
unni segir Halldór að hún sé mála-
miðlun ólíkra viðhorfa. Slík
málamiðlun sé nauðsynleg, ekki að-
eins meðal stjórnmálaflokka heldur
einnig meðal þjóðarinnar.
„Flokkurinn er að skilgreina þau
markmið sem við teljum að þjóðin
þurfi að hafa til framtíðar í sam-
skiptunum við Evrópu. Innganga í
Evrópusambandið getur engan veg-
inn verið markmið í sjálfu sér.
Framsóknarflokkurinn tók þá
ákvörðun á síðastliðnu ári að taka
þetta mál til efnislegrar og alvar-
legrar umfjöllunar. Með því var
flokkurinn að ganga inn á þá braut
að útiloka ekkert fyrirfram heldur
að leita leiða til að tryggja hags-
muni þjóðarinnar til lengri tíma. Ég
er á því að sú leið sem þarna er
vörðuð geti skilað okkur fram á veg
í þessu máli á næstunni,“ segir Hall-
dór.
Tvíhliða samningur
útilokaður
Hann bendir á að í skýrslunni sé
sá kostur nánast útilokaður að tví-
hliða samningur verði gerður við
Evrópusambandið. Því sé ljóst að
nefndin leggi til að í fyrstu verði
staða Íslands innan Evrópska efna-
hagssvæðisins styrkt. Takist það
ekki þá verði leitað nýrra leiða til
að tryggja framtíðarhagsmuni þjóð-
arinnar og aðildarviðræður að Evr-
ópusambandinu komi þar til greina.
Halldór segist ekki vera tilbúinn á
þessu stigi til að meta hvor kost-
urinn hugnist honum betur.
„Ég tel að málið þurfi að þróast
betur til að ég og Framsóknarflokk-
urinn í heild sinni geti lagt end-
anlegt mat á það. Það er farsælt
fyrir flokkinn að hafa komist að nið-
urstöðu um hvernig við vinnum
þetta í næstu framtíð,“ segir Hall-
dór.
Halldór telur, aðspurður, að
samningsmarkmiðin séu raunhæf
sem sett eru fram í skýrslunni, t.d.
að því er varðar sjávarútveginn.
Nefndin færi góð rök fyrir því.
Prófa megi markmiðin á samstarfs-
þjóðum Íslands en ekki reyni á það
nema ef til samningaviðræðna
komi.
Meðal galla við aðild að ESB eru
nefnd í skýrslunni neikvæð áhrif á
íslenskan landbúnað. Þannig er tal-
að um hrun í kjötiðnaði og frekari
erfiðleika í mjólkuriðnaði. Um leið
er reyndar bent á þá sjóði ESB sem
Ísland gæti sótt í vegna þessa. Þeg-
ar Halldór er spurður hvort aðild að
Evrópusambandinu sé í ljósi þessa
ekki áhættusöm fyrir flokk á borð
við Framsóknarflokkinn, sem sótt
hefur fylgi sitt einkum til hinna
dreifðu byggða landsins, segir hann
að ekki megi líta á málið út frá
þröngum hagsmunum flokksins eða
annarra stjórnmálaafla.
„Við verðum að líta til hagsmuna
þjóðarinnar í heild. Við erum ekki
fulltrúar ákveðins hóps á Alþingi
eða í ríkisstjórn. Við erum fulltrúar
þjóðarinnar og höfum farið með ut-
anríkismál fyrir hönd hennar í sex
ár. Því hljótum við að hafa skyldur
gagnvart öllum á þessu sviði en ekki
eingöngu bændum eða öðrum hóp-
um þjóðfélagsins. Ég bendi hins
vegar á að í skýrslunni kemur fram
að allar líkur eru á því að stuðn-
ingur við dreifðar byggðir geti auk-
ist við hugsanlega aðild,“ segir
Halldór.
Hjálpar til í umræðunni
Í skýrslu Evrópunefndar flokks-
ins er lögð áhersla á að bera málið
undir dóm kjósenda með þjóðar-
atkvæðagreiðslu, komi til aðild-
arviðræðna við Evrópusambandið.
Halldór segir að ákvarðanir séu það
stórar að ef til aðildar kemur þurfi
að liggja fyrir stuðningur fyrir því
meðal þjóðarinnar.
Aðspurður um næstu skref segir
Halldór að skýrslan fái áframhald-
andi umfjöllun innan Framsóknar-
flokksins. Hún verði grundvallar-
skjal í frekari umræðu innan hans
og geti hjálpað til í umræðu annars
staðar í þjóðfélaginu, bæði meðal
hagsmunasamtaka, annarra stjórn-
málaflokka og alls almennings í
landinu. Halldór er ánægður með
skýrsluna og telur að formaður
Evrópunefndarinnar, Jón Sigurðs-
son, hafi unnið frábært starf.
Halldór Ásgrímsson, formaður Framsóknarflokksins, um Evrópuskýrsluna
Telur samningsmark-
miðin raunhæf