Morgunblaðið - 24.01.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GLERREGN var fyrst sýnt á
Kjarvalsstöðum árið 1984 og vakti
þá feiknalega athygli. Verkið er gert
úr fimm hundruð egghvössum gler-
brotum sem hengd eru í glært girni
og hanga nú niður úr lofti litla sal-
arins á jarðhæð Listasafns Íslands.
Safnið eignaðist verkið árið 1988, en
þetta er í fyrsta sinn sem það er
sýnt. Verkið er dæmigert fyrir til-
finningaríka nálgun Rúríar við efni-
viðinn sem var nokkurs konar and-
svar hennar við rökrænni afstöðu
margra starfsfélaga hennar af hug-
myndræna skólanum. Ásamt Ólafi
Lárussyni ástundaði hún það sem
kalla mætti expressjóníska gjörn-
ingalist. Sprengikrafturinn lýsti sér
í táknrænni eyðileggingarhvöt, svo
sem þegar Rúrí réðst á gullinn bíl í
Austurstræti á Listahátíð 1974 og
braut hann niður með sleggju. Þessi
gjörningur vakti ómælda athygli
enda var þetta í fyrsta sinn sem slík
uppákoma átti sér stað undir beru
lofti í miðbænum. Þessi tilfinninga-
lega afstaða hefur síðan ávallt fylgt
Rúrí, hvort sem hún fæst við gjörn-
inga, stök myndverk eða varanlega
skipan. Eyðilegginguna má setja í
beint samband við pólitíska afstöðu
hennar, efa hennar um réttmæti vél-
menningarinnar og skilning hennar
á tímanum og fallvaltleika mann-
gerðs umhverfis og manngerðra
hluta. Líkt og bandaríski listamað-
urinn Gordon Matta-Clark – sem
var, meðan hann lifði, þekktastur
fyrir að saga sig í gegnum gólf og
veggi fjölbýlis- og raðhúsa – er Rúrí
afbyggingarlistamaður, eða de-
konstrúktífur myndhöggvari,
reiðubúin að byggja upp og brjóta
niður ef það má verða til þess að
opna mönnum nýja sýn á tilveruna.
Það að kryfja, sjá og rannsaka er
manninum jafneiginlegt og nauð-
synlegt og hitt að byggja og búa til.
Glerregnið er einmitt þess eðlis
að við fyrstu sýn virðist það frá-
hrindandi og beinlínis stórhættu-
legt. En inn í skóginn og út úr hon-
um má finna leið svo hægt er að sjá
umhverfið gegnum glerbrotin. Þá
kemst verkið allt á hreyfingu þegar
gengið er nálægt því eða um það því
gusturinn snýr glernálunum svo
þær eru allar á iði. Sú hvassa tilfinn-
ing sem býr í Glerregninu verður
ekki skilin frá þeirri sársaukafullu
líkamslist sem setti svip sinn á sjö-
unda, áttunda og níunda áratuginn
þar sem konur voru gjarnan í aðal-
hlutverki. Jafnólíkar listakonur og
Marina Abramovic, Rebecca Horn,
Gina Pane, Valie Export og Ana
Mendieta fengust við angist,
grimmd og ógn á sama tíma og Rúrí
var að hefja feril sinn. Þannig ritaði
hún nafn sitt á fyrstu blaðsíður
þeirrar kvennalistasögu sem var í
burðarliðnum og átti eftir að verða
upphafið að raunverulegri innrás
kvenna í listheiminn sem fram til
loka sjöunda áratugarins var nær
einungis skipaður körlum. Þegar
horft er út úr Glerregni Rúríar í
öðrum sal Listasafns Íslands er ekki
úr vegi að minnast þess hvaða
breyting varð á viðhorfi okkar með
aukinni sókn kvenna inn í þetta
rammgerða karlavígi.
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Glerregn Rúríar frá 1984, eins og það lítur út í Listasafni Íslands.
Grýlukertaskógur
MYNDLIST
L i s t a s a f n Í s l a n d s
Til 18. febrúar. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 11–17.
BLÖNDUÐ TÆKNI
RÚRÍ
Halldór Björn Runólfsson
VERK eftir Finn
Torfa Stefánsson tón-
skáld er komið í und-
anúrslit tónsmíðasam-
keppninnar Master-
prize sem breska
ríkisútvarpið BBC
(BBC World Service
og BBC Radio 3)
stendur fyrir ásamt
útgáfufyrirtækinu
EMI/Angel Records,
London Symphony
Orchestra og tónlist-
artímaritinu BBC
Music Magazine.
Verndari keppninnar
er hljómsveitarstjór-
inn og sellóleikarinn
Mstislav Rostropovich. Tónskáld
víðsvegar að úr heiminum sendu
inn sinfónísk verk, alls 1.131 tals-
ins, og úr þeim fjölda hafa nú ver-
ið valin tólf verk í undanúrslit
keppninnar.
„Þetta er einhver viðamesta
tónsmíðakeppni sem nokkurn tíma
hefur verið haldin. Stór hópur sér-
fræðinga, aðallega hljómsveit-
arstjórar og tónlistarmenn, hefur
farið yfir öll þessi verk og valið úr
þeim tólf verk í undanúrslit,“ seg-
ir Finnur Torfi. Hann segir keppn-
ina vera sérstaka fyrir það að hún
er opin öllum, án tillits til þjóð-
ernis, aldurs, kyns o.s.frv. Ákveðin
tímamörk eru þó sett, þ.e. að verk-
in skuli vera því sem næst tíu mín-
útur.
Hlustendur
greiða atkvæði
Verkin tólf verða á næstu vikum
hljóðrituð af hljómsveitum BBC og
verður þeim útvarpað um allan
heim frá stöðvum BBC og völdum
stöðvum í Evrópusambandi út-
varpsstöðva nokkrum sinnum frá
og með apríl nk.
Í maí velur sérfræðinganefndin,
með liðsstyrk nokkurra heims-
frægra hljómsveit-
arstjóra, fimm verk-
anna til keppni í
úrslitum og verða þau
gefin út á geisladiski í
ágúst og útvarpað aft-
ur.
Í september fer svo
fram alþjóðleg at-
kvæðagreiðsla hlust-
enda BBC, símleiðis
og á Netinu, og verða
úrslit hennar gerð
heyrinkunn á sér-
stökum hátíðartón-
leikum 10. október í
haust. Verkið sem á
endanum stendur upp
úr sem sigurvegari
verður verðlaunað með 30.000
pundum eða sem svarar um
3.750.000 íslenskra króna.
Gamaldags og
rómantískur
Finnur Torfi er að vonum
ánægður með að hafa komist í
undanúrslit í svo stórri alþjóðlegri
keppni. Um verkið, sem hann kall-
ar De Amore, segir hann að það sé
samið árið 1995 og sé einn kafli úr
stærra verki, Hljómsveitarverki V.
Undirtitill verksins er Ljósir lokk-
ar og segist tónskáldið þar vísa til
ljóshærðra dætra sinna og eig-
inkonu. Allt verkið er tæpur hálf-
tími að lengd en kaflinn er um tíu
mínútur. „Ég kalla þetta De Am-
ore eða Um ástina. Ég er gam-
aldags og rómantískur,“ segir
hann.
Alls hefur Finnur Torfi samið
sex stórar sinfóníur. Hljómsveit-
arverk V hefur að sögn Finns
Torfa enn ekki verið flutt opin-
berlega af Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Hins vegar gerði hljóm-
sveitin í samstarfi við
Ríkisútvarpið óformlega kynning-
arupptöku á verkinu og þá upp-
töku sendi hann út í keppnina.
Verk eftir Finn Torfa Stefánsson
Komið í undan-
úrslit í tónsmíða-
samkeppni BBC
Finnur Torfi
Stefánsson
Á FUNDI borgarráðs nýverið var
samþykkt tillaga frá borgarstjóra að
„fela menningarmálastjóra í sam-
vinnu við menningarmálanefnd að
vinna að 2–3 starfssamningum við
sjálfstæð leikhús eða sviðslistahópa í
borginni til þriggja ára. Til starf-
samningana verði varið 6 milljónum
króna árið 2001, 12 milljónum króna
á árinu 2002 og 15 milljónum króna á
árinu 2003.“ Einnig segir í tillögunni
að „Faghópur, skipaður einum full-
trúa af Bandalagi sjálfstæðu leikhús-
anna, einum fulltrúa Bandalags ís-
lenskra listamanna og menning-
armálastjóra sem formanni hópsins,
geri tillögur til menningarmála-
nefndar að samningum við viðkom-
andi aðila.“
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sagði
í samtali við Morgunblaðið að tillag-
an væri svar borgaryfirvalda við auk-
inni grósku í starfi sjálfstæðra leik-
hópa í borginni. Í greinargerð með
tillögunni segir: „Starfsemi þeirra
(sjálfstæðu leikhópanna) er mikil-
vægur þáttur í leiklistarlífi höfuð-
borgarinnar. Framboð þeirra á sýn-
ingum er fjölbreytt, árlegur fjöldi
frumsýninga á þeirra vegum hefur
aukist verulega og aðsókn að listvið-
burðum þessara leikhúsa hefur að
sama skapi margfaldast hin síðustu
ár.“
Ingibjörg Sólrún sagði að til sjálf-
stæðu leikhópanna í borginni hefði
framlag menningarmálanefndar ver-
ið bilinu 5,6–6 milljónir króna. „Með
þessari tillögu sem hér er flutt er
gert ráð fyrir talsverðri hækkun á
þessum styrkjum á næstu 2 árum og
þannig verður heildarframlag borg-
arinnar til þessarar starfsemi orðið
20 milljónir árið 2003. Þá er
gert ráð fyrir að 15 milljónir
fari í samstarfssamninga og 5
milljónir í einstök verkefni eins
og verið hefur.“ Í viðtali við
forsvarsmenn Leikfélags Ís-
lands í Morgunblaðinu sl.
sunnudag kom fram að Leik-
félag Íslands, sem rekur Iðnó
og Loftkastalann, óskar eftir
50 milljóna króna framlagi af
opinberu fé er skiptast myndi
til helminga á milli ríkis og
borgar. Aðspurð hvort sér-
staklega yrði komið til móts við
óskir Leikfélags Íslands sagði
Ingibjörg Sólrún eftirfarandi:
„Leikfélag Íslands nýtur þeg-
ar talsverðs stuðnings borgar-
innar í því formi að þeir hafa húsnæði
fyrir leikstarfsemina í Iðnó án endur-
gjalds og það var frá því gengið í upp-
hafi að veitingastarfsemin í húsinu
tengdist leikstarfseminni og væri
ætlað að afla henni tekna, hvernig
svo sem mönnum hefur til tekist í
þeim efnum. Það er ekki gert ráð fyr-
ir frekari fjárveitingum til þessa
málaflokks né heldur að mál ein-
stakra leikhópa eða leikhúsa verði
tekin út fyrir sviga og leyst með sér-
tækum hætti. Þar sitja allir við sama
borð.“
Engar hækkanir í ár
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra sagði aðspurður um óskir
Leikfélags Íslands um aukinn stuðn-
ing ríkisins við starfsemi fyrirtækis-
ins að hann hefði ekki séð þessar töl-
ur settar fram nema í blaðaviðtali
sem óskafjárhæð stjórnenda Leik-
félags Íslands. „Þar sá ég einnig, að
forráðamenn félagsins töldu háum
fjárhæðum varið til Þjóðleikhúss og
Borgarleikhúss, jafnvel of háum. Ég
átta mig ekki fyllilega á því, hvort
þeim finnst, að opinberir að-
ilar eigi að veita meiru fé til
leiklistar eða hvort þeir vilja,
að kökunni sé skipt með öðr-
um hætti.
Úr ríkissjóði er fé veitt til
leiklistar með öðrum hætti en
stuðningi við Þjóðleikhúsið og
hefur stuðningur við svonefnd
sjálfstæð leikhús aukist jafnt
og þétt undanfarin ár.
Forystumenn Bandalags ís-
lenskra listamanna kynntu
mér í síðustu viku tillögur að
stefnumörkun varðandi sjálf-
stæð leikhús og sviðslistahópa.
Þar er hvatt til þess, að fjár-
veitingar úr ríkissjóði vegna
þessa málaflokks verði auknar
í áföngum á næstu árum úr 25 m.kr.
árið 2000 í 85 m.kr. Er óskað eftir 10
m.kr. hækkun strax á þessu ári, en
fjárlög ársins hafa hins vegar þegar
verið samþykkt án slíkrar hækkunar.
Þá vill Bandalag íslenskra lista-
manna, að það verði stofnaður sér-
stakur ferðasjóður sviðslistanna með
stuðningi ríkissjóðs til að nýta list-
sköpun sjálfstæðu leikhúsanna betur
og í auknum mæli í þágu landsbyggð-
arinnar. Loks vill Bandalag íslenskra
listamanna, að reglum um starfslaun
listamanna verði breytt á þann veg,
að stofnaður verði sérstakur starfs-
launasjóður höfunda í sviðslistum.
Ég hef ekki tekið afstöðu til þessara
tillagna en lít þannig á, að það verði
að skoða tilmæli frá Leikfélagi Ís-
lands í ljósi þessara tillagna frá
Bandalagi íslenskra listamanna, þar
sem verið er að fjalla um sama mál-
ið.“
Aðspurður hvort það væri á döf-
inni að menntamálaráðuneytið gerði
samstarfssamning við Leikfélag Ís-
lands – og þá hugsanlega þríþættan
samning á borð við þann sem gerður
hefur verið við Leikfélag Hafnar-
fjarðar og Leikfélag Akureyrar sagði
Björn Bjarnason: „Samkvæmt 16.
grein leiklistarlaga er það áskilið, að
um þríhliða samning sé að ræða, ef
ríkið á að styðja við atvinnuleikhús
með samningsbundnum hætti, það er
samning milli ríkisins, leikhússins og
viðkomandi sveitarfélags. Þannig
hefur verið samið við bæjaryfirvöld í
Hafnarfirði og á Akureyri vegna at-
vinnuleikhúsa þar. Ekki hefur verið
tekin afstaða til slíks samstarfs um
atvinnuleikhús í Reykjavík, en það er
greinilegt, að forráðamenn Leik-
félags Íslands eru með samstarf á
þessum grundvelli í huga. Ef til vill
eru fleiri atvinnuleikhópar í borginni
í svipuðum hugleiðingum, án þess að
mér sé um það kunnugt. Á hinn bóg-
inn er ljóst að af hálfu menntamála-
ráðuneytisins verður ekki samið um
starfsemi margra slíkra hópa í
Reykjavík.“
Björn vildi að endingu taka fram
að leiklistarráð er menntamálaráðu-
neytinu til ráðgjafar um þessi mál-
efni og á vettvangi þess er lagt mat á
allar óskir um samninga við ríkissjóð.
„Allir leikhópar sitja
við sama borð“
Björn
Bjarnason
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir