Vísir - 30.05.1979, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 30. mai 1979

.Bækur Gunnars Gunnarssonar hef ég lesiö og er hrifinn af þeim og sömuleiðis hef ég lesið verk Halldórs Laxness
Anker Jörgensen forsstisráðherra Dana á skrifstofu sinni
fg - -, 1 1 s » Wj
fMT / Æ ! ppif§|pfe$l». í&MSÍ8K m jgjll
||: 1 ÆÖSK'-——" g;
æHHS
J |( V ■1 [ "W ■<
bókmennta eða sé viðlesinn á
þvi sviði” sagði forsætis-
ráðherrann þegar ég ympraði á
bókmenntaiðkun Islendinga og
spurði hvort hann kannaðist við
einhverja höfunda.
„Bækur Gunnars Gunnars-
sonar hef ég lesið og er hrifinn
af þeim og sömuleiðis hef ég
lesið verk Halldórs Laxness og
kann vel að meta þær róttæku
skoðanir, sem koma fram að
minnsta kosti i eldri bókum
hans. En ég verð vist aö viður-
kenna að kynni min af islensk-
um bókmenntum eru varla við-
tækari en þetta”.
Eftir þetta spjall um kynni
ráðherrans af íslandi, Is-
lendingum og islenskri menn-
ingu beindist talið að samstarfi
Norðurlandanna og grundvelli
þess.
Meiri samvinna hjá
EBE en Norðurlanda-
ráði
,,Að minu mati er samstarfiö
á vettvangi Norðurlandaráðs
ekki nógu öflugt. Hjá Efnahags-
bandalaginu eru fundir miklu
tiöariog samvinnan að öllu leyti
meiri en hjá Norðurlandaráði,
auk þess sem fundahöld EBE og
samstarfið að öðru leyti á sér
stað á fleiri stigum stjórnkerfis-
ins en hjá Norðurlandaþjóöun-
um”.
„Gengur ekki samstarf Dana
og Islendinga snurðulaust siöan
handritamálið var leitt til
lykta?”
„Jvl, það er ekki hægt aö segja
annaö en samstarfiö sé eins og
best veröur á kosið, bæði á
viöskiptasviðinu og stjórnmála-
sviöinu. Það er ekki um aö ræða
nein vandamál, en ég vildi
gjarnan sjá Islendinga oftar á
fundum hinna ýmsu nefnda
Norðurlandaráðs.
„Haldið þér að grundvöllur
væri fyrir samstarfi Noröur-
landanna á efnahagssviðinu i
Jikingu við þær hugmyndir, sem
fram komu þegar rætt var um
stofnun Nordek, norræns efna-
hagsbandalags.á sinum tima?”
„Ég var fylgjandi þvi að Nor-
dek yrði komið á fót og eftir
fund norrænna launþegasam-
taka I Stokkhólmi, þar sem urn
það mál var fjallað, áttu menn
von á að málið væri komiö i
höfn. Eitthvað óvænt kom þó i
veg fyrir að hugmyndin yröi að
veruleika”.
Megum ekki ein-
angrast
„Var það ekki þrýstingur
Sovétstjórnarinnar á Finna sem
varð til þess að þeir treystu sér
ekki I slikt samstarf?”
„Það mun vist hafa skipt
sköpum varöandi Nordek. En ég
er þeirrar skoðunar, aö slikt
bandalag gæti orðið þýðingar-
mikið fyrir Norðurlöndin, en
það er ekki þar með sagt, að viö
eigum ekki að taka þátt í starf-
semi annarra verslunar- og
efnahagsbandalaga. Við meg-
um ekki einangrast og verðum
að hafa hugfast að Norður-
landaþjóðirnar selja aðeins um
fjórðung framleiðslu sinnar
hver til annarrar þaö er á
Norðurlandamarkaðinn. Þrir
fjórðu hlutar framleiöslunnar
fara á aðra markaði. „Það er til
dæmis sáralitill markaöur fyrir
Islenskar sjávarafurðir á hinum
Norðurlöndunum, aðallega
vegna þess að þar eru fiskveiö-
ar stundaðar og heimamenn sjá
markaðinum fyrir þeirri tegund
matvæla”.
Tengiliður við EBE
„Nú eruð þiö Danir einir
Norðurlandaþjóöa meðlimir
Efnahagsbandalags Evrópu; er
ekki gjarnan litið á ykkur sem
eins konar ambassadora
Noröurlandanna hjá bandalag-
inu?
„Við höfum það oft á tilfinn-
ingunni að bræöraþjóðirnar liti
á okkur sem tengilið þeirra við
bandalagið. Það er raunar oröin
venja á sameiginlegum fundum
fulltrúa Noröurlandanna að við
Danir gerum grein fyrir stöðu
mála hjá EBE, samvinnu okkar
við aðildarþjóðir bandalagsins
og markaðshorfum. Afstaða
Norðurlandaþjóöanna til ann-
arra fjölþjóöasamtaka er mjög
oft mótuð á sameiginlegum
fundum fulltrúa allra Norður-
landaþjóðanna og er það mikil-
vægt ekki siður en upplýsinga-
miðlun milli þjóðanna á þessu
sviði”.
Heimastjórn verði
vikkuð út
Þegar hér var komið sögu
bauö Anker Jörgensen upp á
kaffisopa og við fluttum okkur
frá skrifborðinu I hægindin I
h'orninu.
Ég fitjaði upp á nýju umræöu-
efni og minnti á, að Græn-
lendingar hefði nýverið fengiö
heimastjórn og spurði, hvernig
forsætisráðherrann teldi að mál
myndu þróast I kjölfar þess.
„Mér finnst eðlilegt og sjálf-
sagt, að Grænlendingar vikki út
heimastjórnina, taki við stjórn
og meðferð fleiri mála smátt og
smátt, en ég hef ekki trú á, að
þeir geti staöið fullkomlega
undir þvi að vera sjálfstæð þjóö.
Til þess eru þeir of fáir og
rekstur þjóðfélagsins of dýr. Ef
menn halda, að það sé Dan-
mörku fjárhagslegur ávinn-
ingur aö hafa Færeyjar og
Grænland innan rikisins, þá er
það misskilningur. Við . höfum
mikinn fjárhagslegan kostnað
af þessum tengslum vegna þess,
að þessar þjóöir þurfa báöar á
aðstoö aö halda i efnahagslegu
tilliti”.
Víðar vandamál en i
Grænlandi
„Hafa afskipti Dana af mál-
efnum Grænlendinga valdið ein-
hverju um þau þjóðfélagslegu
vandamál sem þar er við að
glima?”
„Um það er erfitt að dæma,
en ég er þeirrar skoðunar að allt
hefði farið á sama veg þótt
Grænland hefði ekki veriö I
þessum tengslum við Dan-
mörku. Þau vandamál sem þar
er við að glima eiga sér
hliðstæður viða um heim.
Þróunin á Grænlandi hefur
veriö geysiör og frumstæö þjóð
á erfitt með að aðlaga sig
skyndilegum þjóðfélags-
breytingum. Það er segin saga,
að þegar þjóð sem lifaö hefur á
náttúrugæöum er breytt i
iðnaðarþjóð á stuttum tima
verður svo mikil röskun á hög-
um hennar og lifnaöarháttum
að sllku hljóta að fylgja vanda-
mál. Þau verða aö visu mis-
áberandi eftir þjóðfélögum, en
vandamálin er hægt að finna
nánast i hverju nútima sam-
félagi. Það er til dæmis drukkiö
drjúgt hér i Danmörku, þótt það
sé ekki jafn mikið á hvern ibúa
eins og I Grænlandi”.
Draga háar bætur úr
vinnugleði?
„En ef við snúum okkur að
helsta vandamáli ykkar hér 1
Danmörku þessa stundina, at-
vinnuleysinu, langar mig að
spyrja hvort þú sért sammála
þeim, sem telja að aöild Dana
að Efnahagsbandalaginu hafi
leitt til erfiðleika á efnahags-
sviðinu og aukins atvinnuleysis
hér”.
„Það er hugsanlegt, aö
aðildin að EBE hafi haft einhver
áhrif i þessa veru, en það er frá-
leitt að telja hana höfuðorsök.
Oliukreppan setti þarna stærsta
strikið i reikninginn og óhag-
stæður viðskiptajöfnuöur hefur
valdið okkur erfiðleikum”.
„Nú er allstór hundraðshluti
fólks á vinnumarkaðinum at-
vinnulaushériDanmörku.en er
þetta allt raunhæfar tölur? Eru
ekki háar atvinnuleysisbætur
farnar aö hafa þau áhrif aö fólk
vill frekar sitja heima og þiggja
riflegar bætur I staö þess að
fara út á vinnumarkaöinn að
nýju?”
„Það er erfitt að svara þessu
með nokkurri vissu en vel má
vera að dæmi séu um slikt, enda
ekki hægt aö neyða fólk til að
vinna. Aftur á móti má benda á,
að mikill fjöldi giftra kvenna
hefur streymt inn á vinnu-
markaöinn siðustu árin.en þeg-
ar erfiöleikar steöja að missa
þær atvinnuna. Ef til vill þykir
hjónum nóg aö annaö þeirra
vinni úti en hitt sitji heima og
þiggi atvinnuleysisbgeturnar i
staö þess aö bæöi séu I fullri
vinnu. Þetta hlýtur aö vera
einstaklingsbundið”.
Prósentutölur ekki ein-
hlitar
„Nú hefur islenskum stjórn-
völdum tekist að halda að mestu
uppi fullri atvinnu en verðbólg-
an hefur aftur á móti farið úr
böndunum. Hvaö viljið þér
segja um þróun efnahagsmál-
anna á Islandi?”.
„Það er sláandi aö lesa um
það fréttir I blöðunum, að verð-
bólgan á tslandi sé um 40% og
okkur gengur erfiölega að skilja
hvernig slikt geti átt sér stað.
Hér I Danmörku þykir mönnum
nóg um þá 9% verðbólgu, sem
við erum að berjast við núna.
En það er ekki einhlitt að lesa
stöðu efnahagsmála út úr sllk-
um prósentutölum og við vitum
aö vandamál Islenskra efna-
hagsmála eru önnur en við er aö
fást til dæmis hér I Danmörku
en i báðum löndunum gera
stjórnmálamenn sitt besta til
þess aö leysa þau”.
Hér þótti mér víð hæfi að setja
punktinn. Við röbbuðum um
stund um Danmerkurblað Visis
yfir kaffinu, en siðan þakkaði ég
þessum einlæga og alþýðlega
forsætisráöherra Dana fyrir
spjalliö. Hann sagði, að sin heföi
veriö ánægjan og ég væri vel-
kominn aftur til þess að ræöa
málin og fá mér kaffisopa þarna
hjá honum I Kristjánsborgar-
höll.
—ÓR
Rætt um ástand efnahagsmála I Danmörku og á islandi yfir kaffibolla I Kristjánsborgarhöli.